مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
تحلیل مولفه‌های توحید اجتماعی از دیدگاه مفسران فریقین و روایات و نسبت‌سنجی آن با واژه «عبادت»

محمد عرب صالحی؛ فریده پیشوایی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 1-37

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74465.2837

چکیده
  توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و از جمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه‍های فرعی هم هستند. نظر به اینکه ابعاد و هویت اجتماعی توحید ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
نقد شبهۀ تأثیرپذیری قرآن از اشعار «امیّهبن أبیالصّلت ثقفی» همراه با تحلیل دیدگاههای«کلمان هوار» و «تسدال»

مریم مظفری؛ سید حسین شفیعی دارابی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 39-65

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74529.2839

چکیده
  کارکردهای مستشرقان در مواجهه با قرآن کریم حکایت از این دارد که آنان در عرصه مقابله با این معجزه ماندگار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، شبهات فراوانی را طراحی نموده‍اند تا بدین وسیله از ارزش و جایگاه آن در میان ملت‍ها بکاهند؛ و بدین طریق از تأثیرگذاری آن در اقشار مختلف جلوگیری نمایند. شبهه تأثیرپذیری قرآن از اشعار جاهلی؛ از جمله ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
تحلیل انتقادی موحد انگاری مشرکان در توحید ربوبی بر محور آیۀ 31 سورۀ یونس

محمد باقر پورامینی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 67-89

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.76085.2880

چکیده
  سلفیان ضمن تقسیم‍بندی توحید ربوبی و الوهی، بر باورمندی مشرکان بر توحید ربوبی اصرار دارند و آسیب بزرگ آنان را شرک عبادی می‍دانند و با استناد به آیه ۳۱ سورۀ یونس و آیات مشابه، مسلمانان را به دوری از توحید در عبادت و افتادن در گرداب شرک متهم می‍کنند. مسئله اصلی این نوشتار بررسی انتقادی موحد انگاری مشرکان در توحید ربوبی از سوی سلفیون ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
بازخوانی مدافعانه از اندیشۀ آخوند خراسانی در مسأله تحریف قرآن

روح الله محمدعلی نژاد عمران

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 91-120

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.62338.2372

چکیده
  اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریف‌نما مقبولیت نداشته و به‌طور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارش‌ها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل می‌شود و اندیشۀ تحریف‌ناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه می‌سازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
صورت‌بندی مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع؛ رهیافتی قرآنی

علی آقاجانی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 121-157

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74490.2838

چکیده
  مبحث مشارکت سیاسی یکی از مهم‍ترین و ظریف‍ترین چالش‍های سیاسی و معرکه آرا هم در ساحت نظر و هم در صحنه عمل در جامعه ایرانی و در دورۀ معاصر به ویژه در نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب می‍شود. بر این اساس در پاسخ به پرسش از صورت‍های مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع دینی در رهیافت قرآن، فرضیه بر پایۀ چارچوب نظری اشکال و انواع مشارکت ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
معنای تعلیل لفظ «أنّ» و تأثیر آن در ترجمۀ آیه 39 سوره زخرف

حسین رفیعی؛ محمد لاسکی؛ محسن حبیبی؛ احمد شهرابی فراهانی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 156-178

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.73769.2816

چکیده
  برخی از تفاوت‍های موجود میان ترجمه‍ها و تفاسیر قرآن، به اختلاف در استفاده از قواعد ادبیات عربی باز می‍گردد؛ از این رو در بعضی موارد، دیدگاه ادبی پذیرفته شده، در توضیح آیه تأثیر می‍گذارد. میانِ ترجمه‍ها و تفاسیر موجود از عبارت «أنّکم فی العذاب مشترکون»، (زخرف/۳۹) تفاوت‍هایی است که امکان درستی تمامی آنها بعید است؛ ضروری ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
رهیافت عرفانی به آیۀ مباهله با تأکید بر واژۀ «انفسنا»

مهدی حسن آهنگری؛ محمد نصیری

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 215-244

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74661.2843

چکیده
  در آیۀ مباهله - 61 آل عمران، خداوند متعال از علی بن ابیطالب(ع) به عنوان نفس رسول خاتم(ص) یاد کرده است. بررسی تاریخی و روایی در منابع شیعه و اهل سنت، مشخص می‍کند که عبارت «انفسنا» صرفاً به شخص حضرت علی(ع) تعلق دارد و در این خصوص اختلافی بین فریقین نیست. از منظر کلامی آیۀ شریفه دلیلی بر ولایت معنوی و سیاسی آن حضرت(ع) دانسته شده است. چنان ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
لزوم حضور معصوم تا آخر دنیا بر اساس آیات شهادت رسول‌خدا(ص) و مؤمنین در آخرت در تفاسیر معروف فریقین

محمد صدقی؛ علی رجب زاده؛ محمدولی اسدی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 215-244

https://doi.org/10.22054/rjqk.2024.74386.2830

چکیده
  بر اساس آیات کریمۀ قرآن، رسول خدا (ص) و مؤمنین در قیامت بر اعمال امت اسلامی و امم قبلی شهادت خواهند داد. اما در این مورد مسائلی مانند کیستی مؤمنین شاهد، نحوه تحمل شهادت و چگونگی آگاهی شاهد از اعمال و ادا شهادت برآن‌ها و ... به طوری محل اختلاف‌ تفاسیرفریقین است  که اصل مسئله در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته ‌است. این نوشته با بررسی آیات ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
واکاوی مفهوم‌شناسی نفی «جُناح» در قرآن و حدیث

عبدالجبار زرگوش نسب؛ علی حسینی‌فر

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 245-272

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74441.2833

چکیده
  نفی «جُناح» تعبیری است که در برخی از خطابات شرعی برای بیان جواز استفاده شده است. اگر چه در غالب مطالعات و بررسی‌های فقهی، با اتکا به قرائن به تبیین مفاد این تعبیر پرداخته شده، اما تعلق این تعبیر به برخی واجبات، موجب پیدایش پندارِ بدوی اختصاص آن به بیان وجوب شده است. دامنۀ کاربرد این تعبیر در آیات و روایات، شیوه‌ی تعامل اجتهادی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی قرآن و معارف قرآنی
راهبردهای قرآنی پیشگیری اجتماعی اسلام برای صیانت از حیات انسان

علی محمدی جورکویه

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، صفحه 273-306

https://doi.org/10.22054/rjqk.2024.74668.2842

چکیده
  سیاست جنایی اسلام در قرآن نسبت به جرایم بر ضد حیات انسان، یک سیاست جنایی افتراقیست که پیشگیری اجتماعی مهم‌ترین بعد آن است. از این‌رو، سزاوار پرسش است که قرآن چه راهبردهایی را برای مهار و کاهش جرایم بر ضد حیات انسان در بعد پیشگیری اجتماعی اندیشیده است. نوشتار حاضر با مطالعه آیات قرآن و روایات مرتبط با آیات به روش توصیفی تحلیلی به تبیین ...  بیشتر