دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
رابطة حمایتی خانواده و سرمایة اجتماعی و تأثیر آنها بر کنترل اجتماعی از منظر قرآن
7
29
FA
یوسف
فتحی
عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه زنجان
fathi@znu.ac.ir
10.22054/rjqk.2017.7914
روابط خانوادگی به عنوان یک سرمایة اجتماعی، عامل مهمی در کنترل و سلامتی اجتماعی است. تحولات صنعتی و فردگرایی، بر این عنصر حیاتی تأثیر گذاشتهاند و روابط درون و برون خانوادگی را تضعیف کردهاند و با افزایش گسستهای اجتماعی و نسلی، هویت خانواده را تهدید و آن را در معرض آسیب قرار دادهاست. مقالة پیش رو، با پذیرش تحول در کارکردها و روابط خانوادگی در جهان کنونی، با استناد به نظر بسیاری از متفکران و آیات <em>قرآن کریم</em>، بر این باور است که اهمیت خانواده به عنوان یک نهاد اصلی حیات اجتماعی، از طریق روابط اجتماعی حمایتی و نقش اساسی آن در تولید نسل مشروع و اجتماعی شدن آن، هرگز از بین نمیرود. این مقاله، روابط حمایتی خانواده را در سه سطح معنوی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کردهاست. <em>قرآن کریم</em> در آیات متعدد به کارکردهای حمایتی خانواده که ارتباط مستقیم با اجتماعی شدن وکنترل اجتماعی دارد، اشاره میکند. از نظر <em>قرآن کریم</em>، همة اعضای خانواده در قبال تکتک اعضای خود، مسئولیت مدنی و اجتماعی دارند. هستة اصلی مباحث <em>قرآن کریم</em>، «روابط» در میان اعضای خانواده است که عنصر اساسی سرمایة اجتماعی است. سرمایة اجتماعی، بیشترین نقش را با کمترین هزینه در کنترل اجتماعی دارد.
قرآن,خانواده,سرمایة اجتماعی,روابط و کنترل اجتماعی
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7914.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7914_e581ed6ff535d4217ce5cefba18e4e10.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
بررسی سه شگفتی علمی قرآن در آیة «دحوالأرض»
30
51
FA
سید حسین
حسینی کارنامی
000000000000000000
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مازندران
hosin.hosini@gmail.com
فهیمه
گلپایگانی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
f.golpa@chmail.ir
10.22054/rjqk.2017.7915
در راستای تقابل با چالشهای قرون اخیر در ارتباط با <em>قرآن</em> <em>کریم</em> و پندارهای مغرضانة برخی مستشرقان مبنی بر ناکارآمدی آیات <em>قرآن</em> در عصر حاضر، دانشمندان حوزة علوم <em>قرآن</em> به دفاع از ساحت <em>قرآن</em> <em>کریم</em> برخاستهاند و بحث اعجاز علمی <em>قرآن</em> را مطرح ساختهاند. از جمله آیات مرتبط با این مضمون، آیة معروف به «دحوالأرض» است:P<strong>وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَئهَا</strong>O (النازعات/ 30). پژوهش حاضر که مبتنی بر بررسیهای کتابخانهای و روش توصیفی ـ تحلیلی است، بیانگر سه شگفتی علمی <em>قرآن</em> دربارة زمین است که عبارتند از: «چگونگی آفرینش اولیه، حرکت و کُروی بودن زمین». بدین ترتیب، علاوه بر آنکه فحوای آیه دلالت بر نظریهای متضمن پرتاب زمین از خورشید، حرکت دورانی و انتقالی و نیز شکل کُروی زمین دارد، مبین شگفتیهای ادبی ـ بلاغی <em>قرآن</em> در استخدام واژة «دحو» و نیز بیانگر اشاراتی از <em>قرآن</em> است که حقایق آن بر علم سبقت گرفتهاست.
قرآن,شگفتی علمی,دحو,حرکت,کُروی بودن
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7915.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7915_fd4d0a43d3cd88fe166fa1cb80bc664f.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
موانع و عوامل واقعبینی از منظر قرآن و حدیث
51
75
FA
سید محمد هادی
زبرجد
دانشکده الهیات و معارف اسلامیدانشگاه شیراز
mzebarjad@rose.shirazu.ac.ir
سیده هانیه
مومن
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
hmomen25@yahoo.com
سولماز
کاراندیش
بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز
karandish@shirazu.ac.ir
10.22054/rjqk.2017.7916
یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقعبینی است. اصل واقعبینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهادهاست؛ بدین معنا که از انسان میخواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی بردن به واقعیت آنها، به وظایفی که در سایة آن متوجه میگردد، قیام نماید. اما با وجود توصیههای مکرر الهی به واقعبینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بیتوجه میباشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمیتواند واقعیتها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجابهایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقعبینی را شناخته، به تقویت آنها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل میتوان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفیـ تحلیلی، پس از تبیین واقعبینی، به بررسی موانع واقعبینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آنها از دیدگاه <em>قرآن</em> <em>کریم</em> و روایات پرداخته شود.
واقعبینی,واقعیت,موانع,عوامل
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7916.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7916_5d13c037902cf60a1f9a2d45ce6a7049.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
نگاهی مجدّد به خشونت علیه زنان از منظر قرآن
77
100
FA
حسین
بستان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
hbostan@rihu.ac.ir
رضا
دهقان نژاد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
rmr_dehgan@yahoo.com
10.22054/rjqk.2017.7917
مقالة حاضر به بررسی مسئلة خشونت علیه زنان از منظر <em>قرآن کریم</em> در دو محور پرداختهاست. در محور نخست، مهمترین شواهد قرآنی مخالفت با خشونت ضد زنان با تمرکز بر آیات معاشرت به معروف، نفی ضِرار، عَضل، قذف، ایلاء، اخراج مِن البیت، وَأد و ارثالنساء تحلیل شدهاند. نتایج این بخش نشان میدهد که <em>قرآن کریم</em> در هیچ موردی خشونت جنسی علیه زنان را تأیید نکرده، بلکه در موارد متعدد، با لحنی تند آن را سرزنش و محکوم نمودهاست. تنها موردی که در نگاه نخست ممکن است شاهدی بر تأیید خشونت قلمداد گردد، آیة نشوز است که در محور دوم مورد بحث قرار گرفتهاست. با تأمل دقیقتر در شرایط و جوانب تجویز ضرب زن ناشزه در آیة مذکور، مشخص گردید که این تجویز از باب خشونت جنسی علیه زن نیست، بلکه از باب مجازات قانونی است که شوهر نه به عنوان شوهر، بلکه به عنوان مجری قانون در صورت وجود شرایط خاص، آن را اعمال، و نشوز زن را با کمترین هزینه برطرف میکند، ولی در صورت نبودن هر یک از شرایط، اقدام شوهر در این زمینه، حرام و جرم تلقی میگردد و یا حتی ممکن است پیگرد قانونی در پی داشته باشد.
خشونت ضد زنان,خشونت جنسی,زن در قرآن,نشوز
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7917.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7917_e1df58bbeea8372aca94e8ae798433ea.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
بررسی و نقد شبهة ناسازگاری آیات مربوط به مدت آفرینش آسمان و زمین
101
125
FA
محمّدابراهیم
روشنضمیر
0000-0001-6498-6911
استادیار علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
roushan1344@yahoo.com
سید ابوالقاسم
حسینی زیدی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی
abolghasem.6558@yahoo.com
10.22054/rjqk.2017.7918
از آغازین روزهای نزول وحی، دشمنان با طرح شبهاتی درصدد القای ناهماهنگی و تناقض آیات <em>قرآن</em> بودند، ولی در دو قرن اخیر، با گسترش مطالعات خاورشناسان دربارة اسلام که در رأس آنان گلدزیهر، نولدکه و... قرار دارند، به شبهة ناهماهنگی آیات دامن زده شد و این موضوع دستمایة انکار وحیانی بودن <em>قرآن</em> گردید. یکی از موارد توهم تناقض در <em>قرآن</em> این است که خداوند در هفت آیه از <em>قرآن</em> <em>کریم</em> میفرماید: زمین و آسمان در طول شش روز آفریده شدهاند. امّا از آیات 9 تا 12 سورة فصلّت چنین برمیآید که آفرینش زمین و آسمان هشت روز به طول انجامیدهاست. مفسران در پاسخ این شبهه، شش پاسخ ارائه کردهاند که در پژوهش حاضر به سبک مسئلهمحور، با روش کتابخانهای و به صورت توصیفی ـ تحلیلی، دو مورد به عنوان جواب نهایی پذیرفته شدهاست: 1ـ مراد از چهار روز اندازهگیری اقوات در آیات چهارگانة سوره فصلت، تنها آفرینش گیاهان و حیوانات و غذاها نبودهاست تا با چهار روز آفرینش زمین و آسمان، هشت روز شود، بلکه دو روز مربوط به آفرینش زمین و دو روز مربوط به آفرینش غذاها و گیاهان میباشد که به اضافة دو روز مربوط به آفرینش آسمانها، مجموعاً شش روز (دوران) مىشود. 2ـ در آیات سورة فصلت، تنها به آفرینش زمین در دو روز تصریح شدهاست. لذا از واژة «خلق» استفاده شده، اما به آفرینش آسمان و میان آن اشارهای نشدهاست و از این رو، از واژة «قضی» استفاده شدهاست.
قرآن,آفرینش زمین و آسمان,تناقض,شبهه
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7918.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7918_459782299984dd082285b80d4123d27d.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
8
28
2017
05
22
تحلیل چگونگی نظم قرآن درسطح معناـ بنیاد خرد با رویکرد زبانشناسی
127
152
FA
علی
شریفی
0000000291424751
دانشگاه علامه
dralisharifi15@gmail.com
سروش
شهریاری نسب
دانشگاه علوم و معارف قرآن
soroush.t@chmail.ir
عیسی
علیزاده منامن
دانشگاه علامه طباطبایی
isaalizadeh313@gmail.com
فرزاد
دهقانی
دانشگاه علامه طباطبایی
farzaddehghani91@yahoo.com
10.22054/rjqk.2017.7919
نوشتار پیشرو رویکرد جدیدی به ساختار <em>قرآن</em> است که به بررسی مسئلة انتظام متنی <em>قرآن</em> با رویکرد زبانشناسی میپردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبانشناسی متن، ابعاد تازهای از این انتظام مشخص میشود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی <em>قرآن</em> توجه دارد. روش مورد اتخاذ در این پژوهش، منجر به تقسیم آیات به دو سطح خرد و کلان شدهاست. بعد از اعتبارسنجی روشهای کشف نظم درونی با متنکاوی، سبک اصالت بخشیدن به ساختار کنونی، چینش درونسورهای و تحلیل ذرهنگر و نیز خارج کردن برساختهایی از بطن سوره وتحلیل آنها انتخاب گردید. در سطح معناـ بنیادِ خرد، مسائلی چون ایجاد انتظام معنایی از طریق ارائة کلیشههای خاص (در سطح واژگانی و ترکیبی)، تکرار عینی کلیشههای مستقل، ایجاد انتظام معنایی با محویت یک موضوع، ایجاد انتظام معنایی از طریق تکرار یک عبارت (با بررسی تکرارهای سریع و مغموض، تکرار واژگان با ریشة صرفی و حذف، کاهش و اضافه شدن در عبارات قرآنی) بررسی گردید. با تحلیل بافتهای مجزا و نیز با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار، منتج به وحدت رویه در بافت <em>قرآن</em> شدهاست. این به ارتباط بسیار پیچیده، ولی حقیقی منتج است که در واحدهای قرآنی وجود دارد.
نظم القرآن,متنپژوهی قرآن,زبانشناسی قرآن,انتظام در سطح خرد,معنابنیاد
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7919.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_7919_7d19b36b3b016e46b95fedd8a52eba20.pdf