رضاعلی نوروزی؛ هاجر کوهی اصفهانی
چکیده
انسان به عنوان اصلیترین موجود در جهان آفرینش و به سبب دارا بودن ویژگیهای خاصّ خود، همواره به نوعی محور توجّه اندیشمندان مختلف بود و هر گروه با توجّه به بینشهای خاصّ خود، شناخت انسان را مورد بحث و بررسی قرار داده است.جامعترین و در عین حال، مطمئنترین راه شناخت انسان، رجوع به خالق او و بهرهگیری از منابع الهی در این زمینه است. ...
بیشتر
انسان به عنوان اصلیترین موجود در جهان آفرینش و به سبب دارا بودن ویژگیهای خاصّ خود، همواره به نوعی محور توجّه اندیشمندان مختلف بود و هر گروه با توجّه به بینشهای خاصّ خود، شناخت انسان را مورد بحث و بررسی قرار داده است.جامعترین و در عین حال، مطمئنترین راه شناخت انسان، رجوع به خالق او و بهرهگیری از منابع الهی در این زمینه است. این مقاله با استفاده از این منابع و با روشی تحلیلی ـ توصیفی به بررسی ویژگیهای انسان و آفرینش او نموده، سپس به جستجوی تعریف مصطلح «انسان» از منظر قرآن پرداخته است و بر اساس همین تعریف، عوامل سیر انسان و باریابی او به مقام «انسان متعالی» و موانع صعود و تعالی وی را تبیین مینماید. با دقّت در آیات قرآن کریم چنین دریافت میشود که انسان به عنوان «احسن المخلوقین»، موجودی است که از نظر آفرینش با سایر موجودات عالم هستی متفاوت میباشد و با استعانت از علوم و معارف وحیانی و ایمان و اعتقاد صحیح، قادر به باریابی به مقام خلیفةاللّهی میباشد.
جمشید صدری
چکیده
عبرت حالتی است که انسان از امور ظاهری و مشهود، به شناخت باطنی و غیر مشهود امور نایل می شود. تشابه زندگی اقوام و ملل و تاثیر پذیری انسان از احوال امت های گذشته، سبب می شود که عبرت گیری به عنوان روشی تربیتی برای دست یابی به یک حیات مطلوب در نظر و عمل مطرح باشد. هر کس دیده ای عبرت بین داشته باشد می تواند از لا به لای حوادث و وقایع پیام ها را ...
بیشتر
عبرت حالتی است که انسان از امور ظاهری و مشهود، به شناخت باطنی و غیر مشهود امور نایل می شود. تشابه زندگی اقوام و ملل و تاثیر پذیری انسان از احوال امت های گذشته، سبب می شود که عبرت گیری به عنوان روشی تربیتی برای دست یابی به یک حیات مطلوب در نظر و عمل مطرح باشد. هر کس دیده ای عبرت بین داشته باشد می تواند از لا به لای حوادث و وقایع پیام ها را دریابد. در این مقاله سعی شده است مسئله عبرت و عبرت آموزی از منظر حضرت علی، به ویژه در نهج البلاغه بررسی شود و پیامدهای ارزشمند آن تبیین گردد.
صدیقه کرمی؛ سیدمحمدرضا حسینی نیا
چکیده
ارتباطات بخش عمدهای از زندگی اجتماعی و تعاملات خانوادگی هر فرد را تشکیل میدهد. به دلیل نقش زیربنایی خانواده، آشنایی با مؤلفههای ارتباطات خانوادگی اهمیت فراوان مییابد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی ارتباطات انسانی در خانواده را از دیدگاه قرآن کریم و روایات ترسیم کرده است. ارتباطات در خانواده دامنه گستردهای دارد و به دو ...
بیشتر
ارتباطات بخش عمدهای از زندگی اجتماعی و تعاملات خانوادگی هر فرد را تشکیل میدهد. به دلیل نقش زیربنایی خانواده، آشنایی با مؤلفههای ارتباطات خانوادگی اهمیت فراوان مییابد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی ارتباطات انسانی در خانواده را از دیدگاه قرآن کریم و روایات ترسیم کرده است. ارتباطات در خانواده دامنه گستردهای دارد و به دو صورت کلامی و غیرکلامی انجام میشود. ارتباطات کلامی سازنده از طریق گفتار کریمانه، اظهار محبت، موعظه و ... نقش مهمی در تألیف قلوب بین افراد خانواده دارد. کانالهای ارتباطات غیرکلامی هم بسیار گسترده است که ابعاد مختلف آن بیشتر در روایات تبیین شده است. نگاه محبتآمیز، بوسیدن و نوازش فرزندان، تواضع و خضوع در مقابل والدین و ... از مهمترین مؤلفههای ارتباط کلامی در خانواده است. همچنین جامعترین نوع ارتباط سازنده در خانواده «احسان» نام دارد و در حقیقت منطق اسلام بر این است که از همه ظرفیتها برای برخوردار شدن خانواده از ارتباطات انسانی مؤثر استفاده شود.
محمّدرضا حاجبابایی؛ محمّد نیکخواه منفرد
چکیده
روایت، «عمل زبانی» با هدف انتقال معناست و تحلیل روایت، مطالعة اعمال، زندگیها، سنّتها، کشف شیوههای انتقال تجربه است. از اهداف خداوند در قرآن کریم، تربیت و معرّفی الگوست و روایتها و قصص قرآنی، بدون تخیّل، دروغ و مبالغه در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی قرآن قرار گرفتهاند. بنابراین، قرآن از عناصر روایت بهره میبرد تا هدف تربیتی ...
بیشتر
روایت، «عمل زبانی» با هدف انتقال معناست و تحلیل روایت، مطالعة اعمال، زندگیها، سنّتها، کشف شیوههای انتقال تجربه است. از اهداف خداوند در قرآن کریم، تربیت و معرّفی الگوست و روایتها و قصص قرآنی، بدون تخیّل، دروغ و مبالغه در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی قرآن قرار گرفتهاند. بنابراین، قرآن از عناصر روایت بهره میبرد تا هدف تربیتی خود را دنبال کند و بیش از آن، قصّهپردازی نمیکند. روایت اصحاب کهف از زاویة دیدِ تنها دانای کُلّ مطلق حقیقی بیان میشود و از این رو، بینیاز به منبع یا شاهد، از جزئیّات داستان خبر میدهد. در معرّفی شخصیّتها، تکیة روایت بیشتر بر نیّات درونی است تا افعال بیرونی و این شخصیّتها (حتّی سگِ آنان) پویا هستند و به خاطر قدم نهادن در راه حق با کمال اختیار، مشمول رحمت و هدایت خداوند شده، به شرافت و حُسنِ انجام میرسند. در این فضا، حتّی غار محلّ مأوای آنان تقدّس مییابد و به عبادتگاهی مورد تأیید خداوند بدل میشود. زمان و مکان در روایت دقیقاً ذکر نشده است و گویی این واقعه، میتواند در هر صحنة تقابل توحید و شرک رخ دهد. حتّی زمان در این روایت، حول محور شرایط جامعه به دو عنصر «شرک» و «ایمان» تقسیم میگردد. استنتاج از روایت، بدون حاشیه و مقدمّه، به صورت برجسته بیان میشود و یکی از مهمترین اهداف خداوند برای آوردن این روایت و سایر روایتهای قرآنی، استنتاجهایی است که در جایجای روایت بیان میفرماید
محمد جواد رودگر؛ مائده شاکری راد
چکیده
اکتناه وجودی فاطمه زهرا (س) چنان است که معرفتِ به آن انسانِ کامل از نوع سهل و ممتنع است، سهولت دستیابی به چنین معرفتی به دلیل فراوانی فضائل و صعوبتش به جهت عمق و ژرفای غیر قابل غوص و وصول است.همین معنا را در این مقاله بر اساس رهیافتهایی چون وجود شناسی، معرفت شناسی و جامعه شناسی مورد بحث قرار میدهیم و بر اساس معارف « ثَقلین» و ...
بیشتر
اکتناه وجودی فاطمه زهرا (س) چنان است که معرفتِ به آن انسانِ کامل از نوع سهل و ممتنع است، سهولت دستیابی به چنین معرفتی به دلیل فراوانی فضائل و صعوبتش به جهت عمق و ژرفای غیر قابل غوص و وصول است.همین معنا را در این مقاله بر اساس رهیافتهایی چون وجود شناسی، معرفت شناسی و جامعه شناسی مورد بحث قرار میدهیم و بر اساس معارف « ثَقلین» و آموزههای قرآنی، نبوی، علوی و ولوی به تبین کمالات حقیقی فاطمه زهرا (س) همچون حجت بودن خداوند بر ائمه (ع)، همتایی علی (ع)، مظهر پیامبر (ص) بودن، حقیقت کوثر، ولایت در امور عامه و عبودیت و اخلاص وجودی او در برابر معبود حقیقی و محبوب راستین و آنگاه به کمالات حقوقیاش چون دُخت نبّی، زوج ولیّ و امّ الائمه (ع) بودن اشاره شده است تا کمالات حقوقیاش نیز با تکیه بر کمالات حقیقی آن حضرت تفسیر گردد. البته به شناخت حدی و رسمی آن انسان کامل «ملکوتی الحدوث وملکوتی البقاء» نیز پرداخته میشود تا الگوی جاودانه همه انسانهای شایق کمال و مشتاق کوی وصال و خواهان سُرور و سعادت و سَرْوَری در جنبههای علمی و عملی، فردی، خانوادگی و اجتماعی قرار گیرد.
نصرت نیلساز؛ زهره بابااحمدی میلانی؛ رقیه مددی
چکیده
یهودیان عصر پیامبر(ص) ویژگیهای اخلاقی خاصی نظیر نژادپرستی، پیمانشکنی، بهانهجویی، استکبار و حسادت داشتند، لذا در مواجهه با پیامبر اکرم(ص)، وقتی که دیدند هر روز بر جمعیّت پیروان دین اسلام افزوده میشود و دین جدید گسترش روزافزونی دارد، به دلیل ویژگیهای مذکور، تحمل پیشرفت اسلام را نداشتند. از این رو، علاوه بر دسیسهها و نقشههای ...
بیشتر
یهودیان عصر پیامبر(ص) ویژگیهای اخلاقی خاصی نظیر نژادپرستی، پیمانشکنی، بهانهجویی، استکبار و حسادت داشتند، لذا در مواجهه با پیامبر اکرم(ص)، وقتی که دیدند هر روز بر جمعیّت پیروان دین اسلام افزوده میشود و دین جدید گسترش روزافزونی دارد، به دلیل ویژگیهای مذکور، تحمل پیشرفت اسلام را نداشتند. از این رو، علاوه بر دسیسهها و نقشههای شوم خود، شروع به شبههپراکنی علیه پیامبر نمودند. خداوند نیز پاسخی منطقی بهشبهات خاصة آنان داده است. از مهمترین شبهات یهودیان، اعتراض به تغییر قبله است. در این پژوهش، ویژگیهای اخلاقی یهود عصر پیامبر(ص) و شبهة آنان در باب تغییر قبله وپاسخهای قرآن بدان تبیین شده است و با بهرهگیری از تفاسیر مهم و تأکید ویژه بر تفسیر المیزان بررسی شده است.
یوسف حیدری چناری؛ رمضان مهدوی آزادبنی
چکیده
یکی از مسائل مهمی که هم دین و هم علم از آن بحث نمودند، نحوه خلقت نخستین انسان و نسل آن میباشد. اثبات عدم تضاد میان دین اسلام و نظر علم در این مساله، قطعا در ترویج دین مبین اسلام موثر است که این عمدهترین هدف این تحقیق میباشد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش مینماید تا نظریه داروین در خصوص آفرینش انسان را بر اساس دیدگاه مفسر ...
بیشتر
یکی از مسائل مهمی که هم دین و هم علم از آن بحث نمودند، نحوه خلقت نخستین انسان و نسل آن میباشد. اثبات عدم تضاد میان دین اسلام و نظر علم در این مساله، قطعا در ترویج دین مبین اسلام موثر است که این عمدهترین هدف این تحقیق میباشد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش مینماید تا نظریه داروین در خصوص آفرینش انسان را بر اساس دیدگاه مفسر و فیلسوف بزرگ جهان اسلام، علامه طباطبائی در المیزان مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. مطابق نظریه علامه طباطبائی، ظهور نزدیک به صراحت آیات قرآن کریم در این مساله، این است که همه انسانها از نسل حضرت آدم و حوا (ع) هستند و مطابق مراحلی طبیعی خلق میشوند. اما جنبه جسمانی آفرینش حضرت آدم و حوا (ع) مستقلا و مستقیما از خاک و گل است و جنبه روحانی آفرینش آنها به انشاء و نفخه الهی میباشد. مطابق نظریه تکامل تدریجی انواع داروین، انسان، مخلوق و محصول و نوع تکامل یافته حیوانات تحت تاثیر الزامات محیطی و شرایط زیستی است. باید گفت این نظریه در حد فرضیه علمی است و هنوز به اثبات علمی و یقینی نرسیده است چراکه پیروان آن هنوز به انتقادات و ایرادات جدی برخی اندیشمندان علوم تجربی، فیلسوفان علم و بزرگان دین پاسخ قانع کننده ندادند. از دیدگاه علامه طباطبائی میان علم و دین رابطه سازگاری وجود دارد و نظریه تکامل در مساله خلقت انسان در حد فرضیه علمی است و هنوز دلیل قطعی بر آن نداریم و بر فرض صحت و اثبات علمی و قطعی، ظاهر برخی آیات که مخالف این نظریهاند، قابل تأویل میباشند.
کاوس روحی برنقد؛ محمدحسین خوانین زاده؛ فاطم السادات سعیدی
چکیده
در آیات قرآن به صراحت از تبرّج زنان نهی شده است. قلمرو تبرّج زنان از منظر قرآن وسیعتر از اظهار زینت و تبرّج در پوشش است و مظاهر دیگر مانند تبرّج در رفتار، محتوای گفتار و... را شامل میگردد و هر نوع تکشّف، آشکار شدن و جلوهگری اعمّ از نحوة پوشش، نحوة رفتار، محتوای گفتار و ... از سوی زنان در انظار مردان نامحرم که زمینهساز ارتکاب گناه ...
بیشتر
در آیات قرآن به صراحت از تبرّج زنان نهی شده است. قلمرو تبرّج زنان از منظر قرآن وسیعتر از اظهار زینت و تبرّج در پوشش است و مظاهر دیگر مانند تبرّج در رفتار، محتوای گفتار و... را شامل میگردد و هر نوع تکشّف، آشکار شدن و جلوهگری اعمّ از نحوة پوشش، نحوة رفتار، محتوای گفتار و ... از سوی زنان در انظار مردان نامحرم که زمینهساز ارتکاب گناه گردد، تبرّج به شمار میآید. این مقاله با روش کتابخانهای در گردآوری دادهها و شیوة توصیفی ـ تحلیلی، در تجزیه و تحلیل دادهها و با استناد به آیات قرآن اثبات کرده است که تمامی مظاهر تبرّج اعمّ از تبرّج در پوشش و رفتار و محتوای گفتار و ... مورد نهی و منع قرآن میباشد.
جمال فرزند وحی
چکیده
یکی از اصول مسلّم در آیین اسلام، حرکت و کرامت انسان است. جان، مال، آبرو، عقیده و رأی آدمی همه حرمت دارند و باید همواره این حریم پاس داشته شود. در حرمت و کرامت انسان، هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست و در فرهنگ اسلامی، زن و مرد به عنوان مخلوقات خدا و مورد عنایت ویژة اویند. افتخار نظام حقوقی اسلام آن است که از همان ابتدا زنان را دارای حقوق اقتصادی، ...
بیشتر
یکی از اصول مسلّم در آیین اسلام، حرکت و کرامت انسان است. جان، مال، آبرو، عقیده و رأی آدمی همه حرمت دارند و باید همواره این حریم پاس داشته شود. در حرمت و کرامت انسان، هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست و در فرهنگ اسلامی، زن و مرد به عنوان مخلوقات خدا و مورد عنایت ویژة اویند. افتخار نظام حقوقی اسلام آن است که از همان ابتدا زنان را دارای حقوق اقتصادی، سیاسی، خانوادگی، قضایی، عبادی شناخته است و با در نظر گرفتن مهریّه، نفقه و...حقوق مادّی و معنوی، زن را در نظام خانواده تأمین ساخته است؛ زیرا از دیدگاه اسلام، تفاوتی در حقیقت و ماهیّت زن و مرد نیست. در آیات قرآنی نیز هرگاه از کمالات و ارزشهای والای انسانی سخن به میان میآید، زنان را نیز همدوش مردان مطرح میکند. روش کار در این مقاله به این ترتیب است که ابتدا به بررسی شرایط و حقوق زن در سه بخش اجتماعی، سیاسی و مالی در عصر جاهلیّت میپردازیم و بعد تحوّلی که اسلام در این شرایط و حقوق به وجود آورد، مطالعه میشود. هدف از این مقاله بیان بخشی از حقوقی است که اسلام برای زنان قرار داده است. ابزار کار ما استفاده از متن قرآن مجید، سنّت معصومین(ع)و کتب فقهی و حقوقی است.
رقیّه ابراهیمیزاد جویمی؛ فرج تلاشان
چکیده
توزیع یکی از شاخصههای مهمّ اقتصاد در هر جامعهای است، به طوریکه نسبت شایسته بین تولید، مصرف و توزیع در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار میرود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف، اصل توزیع میباشد که به نظر میرسد چنین اصلی بسیاری از آموزههای اسلامی همچون نهی از احتکار، تقسیم سرمایه و امر به میانهروی در توزیع و... را به چالش ...
بیشتر
توزیع یکی از شاخصههای مهمّ اقتصاد در هر جامعهای است، به طوریکه نسبت شایسته بین تولید، مصرف و توزیع در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار میرود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف، اصل توزیع میباشد که به نظر میرسد چنین اصلی بسیاری از آموزههای اسلامی همچون نهی از احتکار، تقسیم سرمایه و امر به میانهروی در توزیع و... را به چالش بکشد. لذا این مقاله با روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به بررسی آموزههای قرآنی و روایی در حوزة توزیع میپردازد و در جستجوی پاسخی مناسب برای مهمترین اصول اخلاقی اقتصادی در عرصة توزیع است.
علی شریفی؛ سروش شهریاری نسب؛ عیسی علیزاده منامن؛ فرزاد دهقانی
چکیده
نوشتار پیشرو رویکرد جدیدی به ساختار قرآن است که به بررسی مسئلة انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی میپردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبانشناسی متن، ابعاد تازهای از این انتظام مشخص میشود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی قرآن توجه دارد. روش ...
بیشتر
نوشتار پیشرو رویکرد جدیدی به ساختار قرآن است که به بررسی مسئلة انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی میپردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبانشناسی متن، ابعاد تازهای از این انتظام مشخص میشود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی قرآن توجه دارد. روش مورد اتخاذ در این پژوهش، منجر به تقسیم آیات به دو سطح خرد و کلان شدهاست. بعد از اعتبارسنجی روشهای کشف نظم درونی با متنکاوی، سبک اصالت بخشیدن به ساختار کنونی، چینش درونسورهای و تحلیل ذرهنگر و نیز خارج کردن برساختهایی از بطن سوره وتحلیل آنها انتخاب گردید. در سطح معناـ بنیادِ خرد، مسائلی چون ایجاد انتظام معنایی از طریق ارائة کلیشههای خاص (در سطح واژگانی و ترکیبی)، تکرار عینی کلیشههای مستقل، ایجاد انتظام معنایی با محویت یک موضوع، ایجاد انتظام معنایی از طریق تکرار یک عبارت (با بررسی تکرارهای سریع و مغموض، تکرار واژگان با ریشة صرفی و حذف، کاهش و اضافه شدن در عبارات قرآنی) بررسی گردید. با تحلیل بافتهای مجزا و نیز با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار، منتج به وحدت رویه در بافت قرآن شدهاست. این به ارتباط بسیار پیچیده، ولی حقیقی منتج است که در واحدهای قرآنی وجود دارد.
مهدی اسماعیلی؛ طاهره نوباغی
چکیده
تناسب آیات به عنوان یک دانش مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفتهاست. دانشمندان مسلمان و خاورشناسان بر سَرِ بحث ارتباط و انسجام و به نوعی پیوستگی مفهومی بین آیات در سور قرآن کریم اختلافنظر دارند. برای از بین بردن نسبت نبودِ ارتباط بین آیات درون سور، ضرورت دارد خطوط ارتباطی آیات کشف، شناسایی و تبیین گردد تا به فهم بیشتر، فهم هدف ...
بیشتر
تناسب آیات به عنوان یک دانش مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفتهاست. دانشمندان مسلمان و خاورشناسان بر سَرِ بحث ارتباط و انسجام و به نوعی پیوستگی مفهومی بین آیات در سور قرآن کریم اختلافنظر دارند. برای از بین بردن نسبت نبودِ ارتباط بین آیات درون سور، ضرورت دارد خطوط ارتباطی آیات کشف، شناسایی و تبیین گردد تا به فهم بیشتر، فهم هدف یک سوره و در نهایت، فهم تمام آیات کلام الهی دست یابیم. سورة بقره از جمله سوری است که مفاهیم و موضوعات متنوعی نظیر خداوند، اهل ایمان، تاریخ و داستانسرایی، نبوت و مخالفان حق را در خود جای دادهاست. منافقان و مشرکان عرب و بنیاسرائیل از جمله مخالفان حقی هستند که در این سوره در مقابل دعوت انبیاء عملکردهای متنوعی دارند و به پیامد اعمال آنها اشاره شدهاست. با کشف، شناسایی و تبیین این دو خط ارتباطی، پیوند وثیق و محکم در آیات سوره برقرار میشود و ابهام و پراکندگی ظاهری در آن از بین میرود. در این مقاله، با روش توصیفیـ تحلیلی درصدد تبیین ارتباط بین دو خط نبوت و مخالفان حق هستیم.
سعید ششگلنژاد؛ عبدالمجید طالبتاش
چکیده
نماز گونهای نیایش و عملیـ عبادی برای برقراری ارتباط مستقیم و صعودی میان انسان با خداوند است که میان همۀ ادیان الهی مشترک است. مسلمانان و زرتشتیان به انجام این عمل عبادی ملزم هستند. این پژوهش با تتبّع در متون مکتوب اسلام و زرتشت و به روش کتابخانهای، به بررسی تطبیقی جایگاه نماز در این دو شریعت آسمانی پرداخت. همچنین، اشتراکات و تمایزات ...
بیشتر
نماز گونهای نیایش و عملیـ عبادی برای برقراری ارتباط مستقیم و صعودی میان انسان با خداوند است که میان همۀ ادیان الهی مشترک است. مسلمانان و زرتشتیان به انجام این عمل عبادی ملزم هستند. این پژوهش با تتبّع در متون مکتوب اسلام و زرتشت و به روش کتابخانهای، به بررسی تطبیقی جایگاه نماز در این دو شریعت آسمانی پرداخت. همچنین، اشتراکات و تمایزات آن در این دو شریعت بررسی شد. در این پژوهش، روشن شد که نماز در اسلام و زرتشت از اهمیّت بسیاری برخوردار است. این پژوهش بهدست داد که از نظر اثربخشی در برقراری ارتباط با معبود، طهارتبخشی به روح و باطن، جلوهگاه شکرگزاری و سپاس در برابر نعمتهای خداوند، نوبتهای پنجگانه و سنّ وجوب نماز، میان اسلام و زرتشت قرابت و نزدیکی وجود دارد. این بررسی روشن کرد که نماز، در آیین زرتشت، همعرض اعمال عبادی دیگر است، امّا در اسلام، محور و رکن اساسی دینداری است. از این رو، در اسلام هیچ جایگزینی ندارد، منقطع نمیشود و از تکثّرگونهای برخوردار است و قبولی یا ناقبولی دیگر عبادتها به پذیرش یا پذیرفته نشدن آن بستگی دارد که چنین رویکردی به نماز در آیین زرتشت یافت نشد.
محمد سبحانی نیا
چکیده
برخی از روشنفکران که نگاه بروندینی دارند و به وحی از منظر غیرقرآنی نگریستهاند، با پیش کشیدن مباحث تجربه دینی، در خصوص وحی، به نقشی فاعلی برای پیامبر قائل شدهاند. بر این اساس خداوند صرفاً قابلیّتی را به پیامبر یا اشخاص دیگر اعطا کرده است و آنها میتوانند به واسطه آن استعداد و قابلیّت خاص خویش، الفاظی را از ناحیه خودشان و نیز ...
بیشتر
برخی از روشنفکران که نگاه بروندینی دارند و به وحی از منظر غیرقرآنی نگریستهاند، با پیش کشیدن مباحث تجربه دینی، در خصوص وحی، به نقشی فاعلی برای پیامبر قائل شدهاند. بر این اساس خداوند صرفاً قابلیّتی را به پیامبر یا اشخاص دیگر اعطا کرده است و آنها میتوانند به واسطه آن استعداد و قابلیّت خاص خویش، الفاظی را از ناحیه خودشان و نیز تحت تأثیر فرهنگ عصر خویش بیان نمایند و همین الفاظ آنها، کتب مقدس را تشکیل میدهد. این نوشتار کوشیده است با تکیه بر آیات قرآن و قرائن و شواهد درون دینی، با بازخوانی نقش پیامبر اسلام (ص) در نزول قرآن، ادعای یاد شده را نقد نموده و بر این نظر تاکید نماید که پیامبر در نزول قرآن نقش قابلی داشته است، نه فاعلی. قرآن محصول تجربه دینی پیامبر و کلام نبوی نیست. بلکه قرآن عین کلام خدا است یعنی قرآن الفاظ مستقیم خداوند میباشد و پیامبر (ص) این الفاظ را از خداوند دریافت میکرده است.
رضا امانی؛ زهرا عبادی؛ صدیقه رضایی
چکیده
«صبر» در آموزههای دینی، به عنوان یکی از مفاهیم اساسی ایمان شناخته میشود. این واژه به همراه مشتقّات خود، ۱۰۳ بار در قرآن به کار رفته است که نشان از اهمیّت ویژة این خصیصة اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریم دارد. این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا میکند. بر این اساس، ...
بیشتر
«صبر» در آموزههای دینی، به عنوان یکی از مفاهیم اساسی ایمان شناخته میشود. این واژه به همراه مشتقّات خود، ۱۰۳ بار در قرآن به کار رفته است که نشان از اهمیّت ویژة این خصیصة اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریم دارد. این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا میکند. بر این اساس، تبیین ارتباط صبر با مفاهیمی نظیر نماز، ایمان، تقوا، اسلام، یقین، نیکی و... از جمله مباحثی است که در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد. لذا مقالة حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است که در یک فرایند منظّم به شناسایی این واژه در لغتنامهها و پس از آن، با نگرشی فراگیر به کلّ متن قرآن، به تحلیل و بازیابی شبکهای معنای صبر بپردازد. بررسی معنای صبر در منظومة آیات قرآنی، موضوع محوری این پژوهش است. واژة «صبر» در آیات قرآنی با تعدادی از مفاهیم و واژگان، همچون «تقوا»، «نماز»، «زکات»، «امر به معروف و نهی از منکر»، «ایمان»، «اسلام»، «یقین» و «نیکی» همنشین شده است. واژگان «حلم» و «أناه» نیز با واژة «صبر» رابطة جانشینی دارند. همچنین، واژة «صبر» با واژگانی مانند «عجله» و «جزع» رابطة تقابل دارد و از این دو واژة متقابل نمونههائی در قرآن دیده میشود.
امیر جودوی؛ مریم آسایش
چکیده
زرقانی از مؤلفان برجسته در زمینة تألیف کتب علوم و تاریخ قرآنی است و از آنجا که موضوع سازماندهی سورهای قرآن در بین مباحث تاریخ قرآنی اهمیت ویژهای دارد، پژوهش حاضر تلاش نموده که با روش تحلیلیـ انتقادی به ارزیابی، نقد و بررسی نظرات وی در این زمینه بپردازد و به دنبال تشخیص واقعیت باشد. ادعای زرقانی دربارة توقیفی یا اجتهادی بودن سازماندهی ...
بیشتر
زرقانی از مؤلفان برجسته در زمینة تألیف کتب علوم و تاریخ قرآنی است و از آنجا که موضوع سازماندهی سورهای قرآن در بین مباحث تاریخ قرآنی اهمیت ویژهای دارد، پژوهش حاضر تلاش نموده که با روش تحلیلیـ انتقادی به ارزیابی، نقد و بررسی نظرات وی در این زمینه بپردازد و به دنبال تشخیص واقعیت باشد. ادعای زرقانی دربارة توقیفی یا اجتهادی بودن سازماندهی سورههای قرآن در کتاب مناهل العرفان فی علوم القرآن، تفکیکی است. وی دربارة چگونگی سازماندهی همة سورههای قرآن ادعای واحدی ندارد و بخشی را توقیفی و بخشی را اجتهادی میداند و در اثبات این ادعا، بر این دلایل تکیه میزند: الف) پذیرش این نظریه از ناحیة بعضی عالمان بزرگ، ب) وجود روایاتی صریح در توقیفی بودن بخشی از سورههای قرآن و سکوت دربارة بخشی دیگر و ج) وجود روایاتی معتبر دربارة اجتهادی بودن بخشی از سورههای قرآن، اما دلایل وی به ترتیب با قوانین ذیل خدشه میپذیرد: 1ـ نفی شخصیتگرایی و لزوم عرضة دلیل بر این ادعا، 2ـ نفی نشدن ماعدا در اثبات یک شیء، 3ـ إذَا جاءَ الإحتمال بطل الإستدلال و 4ـ إِذَا تَعَارَضا تَسَاقَطَا. بر این اساس، اگر هم این ادعا درست
فهیمه گلپایگانی؛ سید حسین حسینی کارنامی؛ سید علی اکبر ربیع نتاج
چکیده
از پندارهای مغرضانه برخی مستشرقان که تحت لوای به چالش کشیدن قرآن مطرح شده، تقابل ظاهری فحوای برخی آیات است. «عصمت انبیا» یکی از این موارد می باشد که در آیات متعددی بر آن تأکید شده است. در مقابل؛ برخی دیگر از آیات که در عرف مفسران به «آیات عتاب» مشهور گشته اند، آن گونه که از ظاهر آنها نیز برداشت می گردد، با موضوع عصمت منافات ...
بیشتر
از پندارهای مغرضانه برخی مستشرقان که تحت لوای به چالش کشیدن قرآن مطرح شده، تقابل ظاهری فحوای برخی آیات است. «عصمت انبیا» یکی از این موارد می باشد که در آیات متعددی بر آن تأکید شده است. در مقابل؛ برخی دیگر از آیات که در عرف مفسران به «آیات عتاب» مشهور گشته اند، آن گونه که از ظاهر آنها نیز برداشت می گردد، با موضوع عصمت منافات داشته و این دو ناسازگار جلوه می نمایند. نوشتار حاضر سعی می کند با هدف پاسخ گویی به این شبهه، بر اساس مطالعه توصیفی تحلیلی شصت و پنجمین آیه سوره زمر: (و لقد اوحی الیک و الی الذین من قبلک لئن اشرکت لیحبطن عملک و لتکونن من الخاسرین) در منابع فریقین؛ ضمن بیان مفهوم عصمت و تبیین وجه توحیدی جهت آیه، نظریات مفسرانی که خطاب را کنایی و یا حقیقی می دانند مطرح نموده و نظر به کارکردهای بلاغی و سیاق؛ به شبهه زدایی مسأله تعارض آیه با بحث عصمت بپردازد.
عبدالله غلامی
چکیده
رخداد سقیفه بنی ساعده، واقعه سال 11 هجری در تاریخ و فرهنگ اسلام ضمن اثرپذیری از واقعیات جامعه اسلامی آن روز توانسته باعث تحولاتی ژرف در ادامه روند و مسیر تمدن و فرهنگ اجتماعی مسلمانان شود. این پدیده تاریخی از منظرهای متنوعی مورد کندوکاو پژوهشگران قرار گرفته است، گروهی آن را واقعه ای غیر مترقبه و بدون پیش زمینه خاص دانسته و دسته دیگر، ...
بیشتر
رخداد سقیفه بنی ساعده، واقعه سال 11 هجری در تاریخ و فرهنگ اسلام ضمن اثرپذیری از واقعیات جامعه اسلامی آن روز توانسته باعث تحولاتی ژرف در ادامه روند و مسیر تمدن و فرهنگ اجتماعی مسلمانان شود. این پدیده تاریخی از منظرهای متنوعی مورد کندوکاو پژوهشگران قرار گرفته است، گروهی آن را واقعه ای غیر مترقبه و بدون پیش زمینه خاص دانسته و دسته دیگر، ضمن پر اهمیت خواندن این پدیده تاریخی اسلام، مدعی اند که کودتای سقیفه با مقدمه چینی جمعی از انصار مدینه طراحی شد که تنی چند از مهاجرین بدون برنامه ریزی قبلی در ان اجتماع حضور یافته و روند واقعه را به نفع خود خاتمه دادند. در این نوشتار برانیم تا با ارائه مستندات تاریخی که اغلب از منابع اهل سنت ارائه خواهد شد این فرضیه را اثبات نمائیم که واقعه سقیفه با یک برنامه ریزی دقیق که از مدتها قبل طراحی شده به اجراء در آمده است.
چکیده
مصرف یکی از شاخصههای مهم اقتصادی در هر جامعهای است، بهطوری که نسبت شایستة بین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار میرود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظامهای اقتصادی مبتنی بر اندیشة بشری و نظام اقتصاد اسلامی است، اصل تناقض خسّت یا معمّای صرفهجویی میباشد. بنا بر این اصل، چنانچه در ...
بیشتر
مصرف یکی از شاخصههای مهم اقتصادی در هر جامعهای است، بهطوری که نسبت شایستة بین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار میرود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظامهای اقتصادی مبتنی بر اندیشة بشری و نظام اقتصاد اسلامی است، اصل تناقض خسّت یا معمّای صرفهجویی میباشد. بنا بر این اصل، چنانچه در سطح فردی صرفهجویی صورت گیرد، امّا این افزایش در پسانداز، تحرّکی در سرمایهگذاری ایجاد نکند، در سطح کلان مصرف کم شده، در نتیجه، تولید پایین میآید و درآمد ملّی کاهش مییابد. به نظر میرسد چنین اصلی بسیاری از آموزههای اسلامی همچون نهی از مصرف افراطی و امر به میانهروی در مصرف و... را به چالش بکشد. لذا این مقاله با روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به بررسی آموزههای قرآنی در حوزة مصرف و صرفهجویی به جستجوی پاسخی مناسب برای معمّای صرفهجویی میپردازد. از یافتههای این تحقیق میتوان به الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینة تخصیص منابع و نیز مشوّق افزایش میل نهایی به مصرف در سطح کلان اشاره کرد که از پیامدهای آن میتوان به انفاق، زکات، خمس، صدقه، قرضالحسنه و... برای سوق دادن صرفهجوییها به سرمایهگذاری و گردش مال در اقتصاد نام برد.
عبّاس اشرفی؛ نرجس جمال امیدی
چکیده
بدعت حکمی است که به دین افزوده و یا از آن کاسته شود، بدون اینکه مستندی از کتاب یا سنّت داشته باشد. خداوند متعال دین خود را کامل و بیهیچ گونه کاستی به آدمیان هدیّه فرموده است و جایی برای افزودن یا کاستن در آن نگذاشته است و اعلام فرموده که دین خالص تنها از آنِ خداست و تنها همان را میپذیرد. با این همه، همواره کسانی بودهاند که آگاهانه ...
بیشتر
بدعت حکمی است که به دین افزوده و یا از آن کاسته شود، بدون اینکه مستندی از کتاب یا سنّت داشته باشد. خداوند متعال دین خود را کامل و بیهیچ گونه کاستی به آدمیان هدیّه فرموده است و جایی برای افزودن یا کاستن در آن نگذاشته است و اعلام فرموده که دین خالص تنها از آنِ خداست و تنها همان را میپذیرد. با این همه، همواره کسانی بودهاند که آگاهانه یا ناآگاهانه آنچه را در دین نبوده است، به آن نسبت دادهاند و در دین بدعت گذاشتهاند. این مقاله ضمن معناشناسی بدعت به ابعاد مختلف آن مانند عوامل پیدایش بدعت، مصادیق بدعت و ... با استفاده از روش تفسیر موضوعی و تحلیل محتوای کیفی پرداخته است. حقیقت بدعت را سه مطلب تشکیل میدهد: 1ـ دستکاری در امور دینی، اعمّ از اصول و فروع با افزودن و کاستن. 2ـ گستردن آن در میان مردم. 3ـ نبود دلیل خاص یا عام بر کاری که به دین نسبت داده شده است. از این بیان روشن میشود که هر گونه نوآوری که در آن، این عناصر سهگانه وجود داشته باشد، بدعت است و در صورت نبود یک یا همگی آنها، از قلمرو بدعت خارج است. برای مواجهه با بدعتها، اوّلین گام آگاه ساختن مردم از حقیقت دین، دومین گام، جلوگیری از تقلید کورکورانه و سومین گام، برائت از بدعتگذاران است. پیریزی نظام امر به معروف و نهی از منکر نیز کمک خواهد کرد که بدعتها شناخته گردد و جلوی اجرای آن در جامعه گرفته شود.
محمّدعلی تجری؛ فاطمه زینالدّینی؛ سیّد محسن خلیلینژاد
چکیده
از دوران صدر اسلام، مسلمانان نماز را به پیروی از پیامبر اکرم(ص) ادا میکردند. از همان زمان، گروههایی از خوارج به گرایش به رأی در تعداد نمازهای روزانه پرداختهاند. در دوران معاصر، قرآنیّون به سبب کنار گذاشتن سنّت و انکار آن در معرفت دینی و تفسیر قرآن، به تفسیرهای مختلفی از نماز بر اساس آیات قرآن دست زدهاند. در این نوشتار با تقسیم ...
بیشتر
از دوران صدر اسلام، مسلمانان نماز را به پیروی از پیامبر اکرم(ص) ادا میکردند. از همان زمان، گروههایی از خوارج به گرایش به رأی در تعداد نمازهای روزانه پرداختهاند. در دوران معاصر، قرآنیّون به سبب کنار گذاشتن سنّت و انکار آن در معرفت دینی و تفسیر قرآن، به تفسیرهای مختلفی از نماز بر اساس آیات قرآن دست زدهاند. در این نوشتار با تقسیم قرآنیّون به چهار گروه، به مطالبی چند از دیدگاههای آنها دربارة استنباط نمازهای پنجگانه و تعداد آنها از آیات قرآن، تعداد رکعات، شکل ظاهری نماز، بحث در مواردی چون وضو، استقبال قبله و جهر و اخفات پرداخته است و به نقد دیگاههای قرآنیّون در این باب میپردازیم. در سیر بحث، به چهار گروه از قرآنیّوناشاره شده است که عبارتند از: گروه عبدالله جکرالوی، گروه احمدالدّین، گروه سیّد رفیعالدّین، گروه مجملین. هر یک از این گروهها انحرافاتی دارند که به بررسی و نقد آنها میپردازیم.
مهدی دشتی؛ منصوره تقوایی
دوره 2، شماره 5 ، شهریور 1390، ، صفحه 137-162
چکیده
بسیاری از محققان از جمله مشایخ صوفیه در طول تاریخ، تعاریف متعددی از عرفان و تصوف ارائه کردهاند. نخستین تعریف از آنِ معروف کرخی (وفات: 200 هـ. ق) میباشد. نیکلسون در پیدایش و سیر تصوف 78 تعریف از تصوف، ذکر کرده است که البته این تعاریف تنها از سه کتابِ (تذکره الاولیاء، رساله قشیریه و نفحات الانس) برگرفته شدهاند و هیچ کدام آن طور که باید ...
بیشتر
بسیاری از محققان از جمله مشایخ صوفیه در طول تاریخ، تعاریف متعددی از عرفان و تصوف ارائه کردهاند. نخستین تعریف از آنِ معروف کرخی (وفات: 200 هـ. ق) میباشد. نیکلسون در پیدایش و سیر تصوف 78 تعریف از تصوف، ذکر کرده است که البته این تعاریف تنها از سه کتابِ (تذکره الاولیاء، رساله قشیریه و نفحات الانس) برگرفته شدهاند و هیچ کدام آن طور که باید جامع و مانع نیستند. به نظر میرسد در این میان، دکتر شفیعی کدکنی تعریف کامل و جامعتری را ارائه داده است. بنابر تعریف ایشان «تصوف حاصل برخورد هنری است با مذهب». در این مقاله به عنوان ارائه نمونهای از مصادیق این تعریف، پس از شرح و توضیح «برخورد هنری» و «تبیین هنری»، تعدادی از آیات و احادیثی که در تمهیداتِ عین القضات همدانی (وفات: 525 هـ. ق) مورد برخورد یا تبیین هنری واقع شده است بررسی و تحلیل شده تا مشخص گردد عین القضات در استفاده از آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار علیهم السلام چه کرده است، برخورد هنری و یا تبیین هنری؟
نسرین تیموری
چکیده
یکی از وجوه تمایز سبک قرآن از سبک ادبی و شعر، هم آیی های واژگانی بر پایه روابط نحوی – معنایی، هماهنگ با بافت آیات است. اگرچه هم آیی های قرآن از همان واژه ها و روابط معمول نحوی زبان عرب ساخته شده، اما به تمامی موافق زبان عرب نیست . به طوری که هیچ واژه ای صلاحیت جایگزینی یا ترکیب با واژگانش را ندارد. هدف و ضرورت پژوهش، بررسی معناشناسی ...
بیشتر
یکی از وجوه تمایز سبک قرآن از سبک ادبی و شعر، هم آیی های واژگانی بر پایه روابط نحوی – معنایی، هماهنگ با بافت آیات است. اگرچه هم آیی های قرآن از همان واژه ها و روابط معمول نحوی زبان عرب ساخته شده، اما به تمامی موافق زبان عرب نیست . به طوری که هیچ واژه ای صلاحیت جایگزینی یا ترکیب با واژگانش را ندارد. هدف و ضرورت پژوهش، بررسی معناشناسی و علت هم آیی واژگان در بافت است. پیش فرض پژوهش؛ محسوس و غیر متعارف بودن هم آیی واژگانی قرآن با هدف تمرکز بر اصول اعتقادی و درک مفاهیم عقلانی و انتزاعی است. با بررسی برخی باهم آیی های واژگانی در دو گروه فعلی و اسمی مشخص گردید که این ترکیبات بر تداعی مفاهیم ذهنی – معنوی به صورت مجسّم و محسوس متناسب با بافت درونی و سیاق موقعیتی برای اثبات معنا و نمایش حالات درونی و ظاهری انسان شکل گرفته اند.
ابراهیم اقبال؛ عماد صادقی؛ ابوذر خیراندیش
چکیده
سورة مطفّفین از جملة سورههایی است که عالمان علوم قرآن و مفسّران دربارة زمان نزول و مکّی یا مدنی بودن آن اختلاف کردهاند. اختلافات در این باب، از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول تأثیر پذیرفته است. از این رو، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره در مکّه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسّران، مکّی بودن را نشان میدهد، چنانکه برخی ...
بیشتر
سورة مطفّفین از جملة سورههایی است که عالمان علوم قرآن و مفسّران دربارة زمان نزول و مکّی یا مدنی بودن آن اختلاف کردهاند. اختلافات در این باب، از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول تأثیر پذیرفته است. از این رو، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره در مکّه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسّران، مکّی بودن را نشان میدهد، چنانکه برخی روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید میکنند که این روایات قابل نقد و خدشه هستند. از سوی دیگر، ضوابط و خصائص سورههای مکّی و مدنی نیز بیشتر مکّی بودن سوره را نشان میدهند. به هر حال، در مقالة حاضر با جمع گردآوری روایات و اقوال گوناگون و آنگاه تحلیل و نقد آنها مکّی بودن سورة مطفّفین را تشدید کرده و به تاریخگذاری صحیح آن پرداخته شده است و از این رو، با توجّه به قراین و ادلّة متقنی که در بحث حاضر بدان پرداختهایم، این سوره در سال آخر بعثت، قبل از هجرت پیامبر(ص) به عنوان آخرین سوره در مکّه پس از سورة عنکبوت نازل گردیده است و فایده مکّی دانستن سوره، ما را با مخاطبان آن آشنا میکند که کفّار و مشرکان مکّه هستند یا مسلمانان مدینه که در فهم ما از آیات و شناخت دوست و دشمن بسیار مؤثّر خواهد بود.
عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ فواد عبدالله زاده؛ فرشته افضلی
چکیده
«گفتمان» که به «شیوة خاص سخن گفتن» اطلاق میشود، از منظرهای مختلفی بررسی میشود که به آن «تحلیل گفتمان» میگویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکریـ اجتماعی کشف میشود. این شاخه از تحلیل میتواند ...
بیشتر
«گفتمان» که به «شیوة خاص سخن گفتن» اطلاق میشود، از منظرهای مختلفی بررسی میشود که به آن «تحلیل گفتمان» میگویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکریـ اجتماعی کشف میشود. این شاخه از تحلیل میتواند جایگاه ویژهای در مطالعات قرآنی یابد؛ چراکه تحلیل ساختهای گفتمانمدار قرآن، به کشف ایدئولوژی پنهان در پس همة آیات میانجامد. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفیـ تحلیلی و با استناد به الگوی وَن لیوون (2008 م.) که با تأکید بر اهمیت کارگزاران اجتماعی گفتمان پایهریزی شدهاست، نظام گفتمانی سورة جن را تحلیل نماید. این سوره به دلیل شرح فشردة داستان گروهی از جنیان به عنوان کارگزاران اجتماعی گفتمان، کنشهای گفتاری شایستة توجهی دارد. بنابراین، از منظر وَن لیوون تحلیلپذیر خواهد بود. بررسیها نشان از آن دارد که در این سوره، مؤلفههای گفتمانی مبتنی بر اظهار (بسامد 172) در مقایسه با مؤلفههای مبتنی بر پوشیدگی (بسامد 24) بسامد بالایی دارد و این بدان معناست که خداوند در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گروهها، مکانها و زمانهایی که کارگزاران اجتماعی (= جنیان) در آن نقش فعال دارند، آشنا میسازد.