نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشکده الهیات و معارف اسلامی‌دانشگاه شیراز

2 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

3 بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز

چکیده

یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقع‌بینی است. اصل واقع‌بینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهاده‌است؛ بدین معنا که از انسان می‌خواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی‌ بردن به واقعیت آن‌ها، به وظایفی که در سایة آن متوجه می‌گردد، قیام نماید. اما با وجود توصیه‌های مکرر الهی به واقع‌بینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بی‌توجه می‌باشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمی‌تواند واقعیت‌ها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجاب‌هایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقع‌بینی را شناخته، به تقویت آن‌ها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل می‌توان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی‌ـ تحلیلی، پس از تبیین واقع‌بینی، به بررسی موانع واقع‌بینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آن‌ها از دیدگاه قرآن کریم و روایات پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Realism Obstacles and Elements in Viewpoint of Quran and Hadith

نویسندگان [English]

  • seyed mohammad hadi zebarjad 1
  • Seyyede Haniyeh Moe’men 2
  • solmaz karandish 3

1 Shiraz University Faculty of Theology And Islamic Sciences

3 Department of Jurisprudence and Quran Sciences, School of Theology & Islamic Studies, shiraz university

چکیده [English]

Realism is considered as one of the important issues in epistemological arguments. Realism principle is such an important issue that Islam has based its invitation on it; that is, it wants a human being to act upon the tasks, turned over to him/her in the light of realism, through true understanding of verses of human life and horizons. Notwithstanding continuous recommendation to be a realist, human being usually does not care about it. Also, obstacles such as illusion, neglect, ignorance, sensual desires, and commitment of sin cause misunderstanding of realities. Thus, for the human to obey Allah’s commands and true understanding of phenomena, firstly s/he must keep away from these obstacles and secondly, should be engaged in the elements which help this instinctive talent to be materialized; among which rationality, belief in God, belief in resurrection, and piety can be mentioned. This article adopting a descriptive-analytical method tries to recognize realism’s obstacles and affecting elements and also howness of their performance after addressing realism in viewpoint of the Quran and Hadith.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realism
  • Reality
  • Obstacles
  • Elements
قرآن کریم. (1373). ترجمة محمدمهدی فولادوند. چ1. تهران: دارالقرآن الکریم.
ابن‌بابویه قمی (صدوق)، محمدبن علی. (1367). من ‌لایحضره‌الفقیه. ترجمة علی‌اکبر غفاری و محمدجواد بلاغی. چ1. تهران: صدوق.
الهی، بهرام. (1382).راه کمال. چ9. تهران: جیحون.
بهشتی، محمد. (1390). شناخت از دیدگاه فطرت. چ4. تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت‌الله دکتر بهشتی.
تاجدینی، فرهاد. (1365). «واقع‌بین باشیم». تربیت. ش1. تهران: وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. صص 52ـ65.
تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد. (1366). تصنیفغررالحکمودررالکلم. چ1. قم: دفتر تبلیغات.
جعفری تبریزی، محمدتقی. (1386). مولوی و جهان بینی‌ها. چ6. تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جعفری، یعقوب. (1376). تفسیر کوثر. چ1. قم: هجرت.
جلالی، حسین. (1380). «درآمدی بر بحثِ بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آن‌ها». معرفت. ش50. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). صص 45ـ55.
جوادی آملی، عبدالله. (1387). تحریر تمهید القواعد. چ1. قم: اسراء.
ــــــــــــــــــــــــــ . (1384). تفسیر موضوعی قرآن کریم: فطرت در قرآن. قم: اسراء.
حرّ عاملی، محمدبن حسن. (1409ق.). وسائل الشیعه. چ1. قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام.
حسینی قلعه‌بهمن، اکبر. (1390). واقع‌گرایی دینی در قرن بیستم. چ1. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
حسینی، محسن. (1385). «واقع‌بینی و آرمان‌گرایی در سیرة امام کاظم علیه‌السلام». کیهان. ش 18747. تهران: مؤسسة کیهان. ص ۶.
خسروی، غلامرضا. (1374). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. چ2. تهران: مرتضوی.
دشتی، محمد. (1379). ترجمة نهج‌البلاغه. چ1. قم: مشهور.
شعبانلو، حسن. (1379). «الگوی آرمان‌گرایی و واقع‌بینی در اندیشه و سیرة امام علی علیه‌السلام». پژوهشنامة حقوق اسلامی. ج1. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. صص 36ـ45.
صمدی آملی، داوود. (1387). شرح رسالة رابطة علم و دین. قم: قائم آل محمد علیهم‌السلام.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1388). شیعه در اسلام. چ5. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
علوی‌نژاد، سید حیدر. (1389). «واقع‌گرایی تربیت قرآنی از نگاه سید قطب». پژوهش‌های قرآنی. ج61. صص 138ـ161.
فیض‌‌الإسلام اصفهانی، علی‌نقی. (1376). ترجمه و شرح صحیفة کاملة سجادیه. چ2. تهران: فقیه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحار الأنوار. ترجمة محمدجواد نجفی. چ2. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدتقی. (1414ق.). لوامع صاحب‌قرآنی مشهور به شرح فقیه. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
محمدی ری‌شهری، محمد. (1386). دانشنامة عقاید اسلامی معرفت‌شناسی. قم: دارالحدیث.
مطهری، مرتضی. (1354). امدادهای غیبی در زندگی بشر. تهران: صدرا.
ــــــــــــــــــــ . (1377). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. قم: صدرا.
ــــــــــــــــــــ . (1378). یادداشت‌های شهید مطهری. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ1. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
منتظری، حسینعلی. (1384). درس‌هایی از نهج‌البلاغه. تهران: سرایی.
میرحسینی، سید احمد. (1384). «خداشناسی از راه فطرت». فقهواصول،پژوهش‌هایفقهی. ج2. قم: پردیس قم ـ دانشگاه تهران. صص51ـ68.