نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

از آغازین روزهای نزول وحی، دشمنان با طرح شبهاتی درصدد القای ناهماهنگی و تناقض آیات قرآن بودند، ولی در دو قرن اخیر، با گسترش مطالعات خاورشناسان دربارة اسلام که در رأس آنان گلدزیهر، نولدکه و... قرار دارند، به شبهة ناهماهنگی آیات دامن زده شد و این موضوع دستمایة انکار وحیانی بودن قرآن گردید. یکی از موارد توهم تناقض در قرآن این است که خداوند در هفت آیه از قرآن کریم می‌فرماید: زمین و آسمان در طول شش روز آفریده شده‌اند. امّا از آیات 9 تا 12 سورة فصلّت چنین برمی‌آید که آفرینش زمین و آسمان هشت روز به طول انجامیده‌است. مفسران در پاسخ این شبهه، شش پاسخ ارائه کرده‌اند که در پژوهش حاضر به سبک مسئله‌محور، با روش کتابخانه‌ای و به صورت توصیفی ـ تحلیلی، دو مورد به‌ عنوان جواب نهایی پذیرفته شده‌است: 1ـ مراد از چهار روز اندازه‌گیری اقوات در آیات چهارگانة سوره فصلت، تنها آفرینش گیاهان و حیوانات و غذاها نبوده‌است تا با چهار روز آفرینش زمین و آسمان، هشت روز شود، بلکه دو روز مربوط به آفرینش زمین و دو روز مربوط به آفرینش غذاها و گیاهان می‌باشد که به اضافة دو روز مربوط به آفرینش آسمان‌ها، مجموعاً شش روز (دوران) مى‏شود. 2ـ در آیات سورة فصلت، تنها به آفرینش زمین در دو روز تصریح شده‌است. لذا از واژة «خلق» استفاده شده، اما به آفرینش آسمان و میان آن اشاره‌ای نشده‌است و از این رو، از واژة «قضی» استفاده شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Doubt about Incompatibility of the Verses concerning Creation of the Heaven and Earth

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ebrahim Roushanzamir 1
  • Seyyed Abolghasem Hoseini 2

چکیده [English]

The miracle of the Quran is not confined to the rhetoric, but it has several aspects that coordination of the verses and lack of difference in them is one of them. From the very beginning of revelation, enemies by casting doubts, tried to prove contradiction in the verses of the holy Quran. One of these claimed cases of contradiction in the Quran is about the duration of creation of the heaven and earth which is said in seven verse that they were created in six days while it is induced from “Fosselat” chapter that it was created in eight days. The commentators of the holy Quran put forward five answers to this question that two of them are acceptable as the ultimate answer: 1- The four days of measurement of food in Fosselat chapter does not mean the creation of plants, animal and foods only to be eight days with four days for creation of the heaven and earth but two days is for creation of earth, two days for creation of the earth, and two days for creation of the heavens to be the total six days. 2. In Fossalat verses, only the creation of the earth is explained explicitly, so the verb “create” is used but the creation of the earth and heaven is not mentioned, so the verb “sentence” is used instead

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • The creation of the heaven and earth
  • Contradiction
  • Doubt
قرآن کریم.
آلوسی، محمود. (1415ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق على عبدالبارى عطیه. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌بابویه قمی (صدوق)، أبوجعفر محمد. (بی‌تا). التوحید. تصحیح و تعلیق سیّد هاشم حسینی طهرانی. قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ابن‌عاشور، محمّدبن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر. چ 1. بیروت: مؤسسة التاریخ.
ابن‌فارس، احمد. (1387). معجم مقاییس اللّغة. ترتیب و تنقیح علی عسکری و حیدر المسجدی. چ 1. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
بلاغی، محمدجواد. (بی‌تا). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. بیروت ـ لبنان: دار احیاء التراث العربی.
بیضاوی، عبدالله‌بن عم. (1418ق.). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. تحقیق محمّد عبدالرحمن مرعشلى. چ 1. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
الجوهری، اسماعیل‌بن حمّاد. (بی‌تا). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. تحقیق احمد عبدالغفور. بی‌جا: بی‌نا.
حقى بروسوى، اسماعیل‏. (بی‌تا). روح البیان. چ 1. بیروت: دارالفکر.
خوئی، سید ابوالقاسم. (1395). البیان. چ 4. بیروت: دار الزهراء للطباعة والنشر والتوزیع.
رازی، ابوالفتوح حسین‌بن علی. (1408ق.). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن. تحقیق محمدجعفر یاحقى و محمّد مهدى ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامى آستان قدس رضوى.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1404ق.). المفردات فی غریب القرآن. چ 2. بی‌جا: دفتر نشر الکتاب.
ربیع نتاج، علی‌اکبر. (1381). نقدی بر ادعای تعارض در نصوص. چ1. بابلسر: دانشگاه مازندران.
رضائی، محمدعلی. (1383). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن (علوم کیهان‌شناسی و ریاضیات). چ 4. اصفهان: انتشارات امین.
رکنی‌ یزدی، محمدمهدی. (1379). آشنایی با علوم قرآنی. تهران: سمت.
روحی، ابوالفضل. (1386). منطق مقدماتی. بی‌جا: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
زحیلى، وهبةبن مصطفى. (1418ق.). التفسیر المنیر فى العقیدةوالشریعةو المنهج. چ 2. بیروت: دارالفکر المعاصر.
زرکشی، محّمدبن عبدالله. (1410ق.). البرهان فی علوم القرآن. چ 1. بیروت: دارالمعرفة.
زمانی، محمدحسن. (1388). آشنایی با استشراق و اسلام‌شناسی غربیان. چ 1. قم: انتشارات بین‌المللی المصطفی.
زمخشری، محمود. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چ 3. بیروت: دارالکتاب العربی.
سیوطی، عبدالرحمن. (1416ق.). الإتقان فی علوم القرآن. چ 1. لبنان: دارالفکر.
شریف لاهیجی، محمّدبن علی. (1373). تفسیر شریف لاهیجی. تحقیق میرجلال الدین حسینى ارموی. چ1. تهران: دفتر نشر داد.
صادقی تهرانی، محمّد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. چ 2. قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.
صحیفه سجادیه. (1411ق.). تحقیق از سیّد محمّدباقر موحد أبطحی اصفهانی. چ 1. قم: مؤسسة امام مهدی(ع).
طباطبائی، سیدمحمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسی، احمدبن علی. (1386). الإحتجاج. تعلیق سیّد محمّدباقر خرسان. نجف اشرف: دار النعمان للطباعة والنشر.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ 3. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طریحی، فخرالدین. (1408ق.). مجمع البحرین. چ 2. تهران: مکتب النشر الثقافة الإسلامیة.
طوسی، أبوجعفر محمد. (بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن. تحقیق و تصحیح احمد حبیب فیض العاملی. بیروت ـ نجف اشرف: دار احیاء التراث العربی ـ مکتبة الأمین.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1400ق.). ‌الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد. تهران: منشورات مکتبة جامع چهل‏ستون.
طیب، سیّد عبدالحسین. (1378). أطیب البیان فی تفسیر القرآن. چ 2. تهران: انتشارات اسلام.
عروسى حویزى، عبدعلى بن جمعه. (1415ق.). نور الثقلین. تحقیق سیّد هاشم رسولى محلاتى. چ 4. قم: انتشارات اسماعیلیان.
عمید، حسین. (1363). فرهنگ فارسی نوین. چ 1. تهران: انتشارات امیرکبیر.
غرویان، محسن. (1388). آموزش منطق. قم: دارالعلم.
فخر رازى، محمّدبن عمر. (1420ق.). مفاتیح الغیب. چ 3. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
فراهیدی، خلیل‌بن أحمد. (1409ق.). العین. تحقیق مهدى مخزومی و ابراهیم سامرائی. چ 2. بی‌جا: مؤسسة دارالهجرة.
فضل‌الله، محمّدحسین. (1419ق.). تفسیر من وحی القرآن. چ 2. بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
فیض کاشانى، ملا محسن. (1418ق.). الأصفى فى تفسیرالقرآن. تحقیق محمّدحسین درایتى و محمّدرضا نعمتی.چ 1. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسن. (1381). معجزه در قلمرو عقل و دین. قم: بوستان کتاب.
قرشی، سید علی‌اکبر. (1377). احسن الحدیث. چ3. تهران: بنیاد بعثت.
ـــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). قاموس قرآن. تهران:‌ دارالکتب الإسلامی.
قمی مشهدی، محمّدبن محمّدرضا. (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. چ 1. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
کاشانی، ملا فتح‌الله. (1336). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشى محمّدحسن علمى.
گنابادی، محمّد. (1408ق.). بیان السعادة فى مقامات العبادة. چ 2. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
المتقی الهندی، علاء‌الدین علی. (1409ق.). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. ضبط و تصحیح شیخ بکری حیانی و شیخ صفوةالسقا. بیروت: مؤسسة الرسالة.
محقق حلّی، جعفربن حسن. (1421ق.). المسلک فی اصول الدین. تحقیق رضا استادی. چ 2. مشهد: مؤسسة الطبع التابعة للآستانة الرضویة المقدسة.
مدرسى، سیّد محمّدتقى‏. (1419ق.). من هدى القرآن. چ 1. تهران: دار محبى الحسین‏.
مراغى، احمدبن مصطفى‏. (بی‌تا). تفسیر مراغی. چ 1. بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
مصطفوی، حسن. (1416ق.). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چ1. تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مظفر، محمّدرضا. (1415ق.). المنطق. چ12. قم: انتشارات اسماعیلیان.
معرفت، محمد‌هادی. (1423ق.). شبهات و ردود حول القرآن الکریم. چ1. قم: مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهید.
ــــــــــــــــــــــــــ . (1428ق.). التمهید فی علوم القرآن. قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
ــــــــــــــــــــــــــ . (1422ق.).تلخیص التمهید. چ1. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ1. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مؤدّب، رضا. (1376). اعجاز قرآن در نظر اهل ‌بیت عصمت و بیست نفر از علمای بزرگ اسلام. چ1. قم: انتشارات احسن الحدیث.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1389). فرهنگ قرآن. قم: بوستان کتاب.