نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه

2 دانشگاه علوم و معارف قرآن

3 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نوشتار پیش‏رو رویکرد جدیدی به ساختار قرآن است که به بررسی مسئلة انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی می‌پردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبان‌شناسی متن، ابعاد تازه‌ای از این انتظام مشخص می‌شود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی قرآن توجه دارد. روش مورد اتخاذ در این پژوهش، منجر به تقسیم آیات به دو سطح خرد و کلان شده‌است. بعد از اعتبارسنجی روش‌های کشف نظم درونی با متن‌کاوی، سبک اصالت بخشیدن به ساختار کنونی، چینش درون‌سوره‌ای و تحلیل ذره‌نگر و نیز خارج کردن برساخت‌هایی از بطن سوره وتحلیل آن‌ها انتخاب گردید. در سطح معنا‌ـ بنیادِ خرد، مسائلی چون ایجاد انتظام معنایی از طریق ارائة کلیشه‌های خاص (در سطح واژگانی و ترکیبی)، تکرار عینی کلیشه‌های مستقل، ایجاد انتظام معنایی با محویت یک موضوع، ایجاد انتظام معنایی از طریق تکرار یک عبارت (با بررسی تکرارهای سریع و مغموض، تکرار واژگان با ریشة صرفی و حذف، کاهش و اضافه شدن در عبارات قرآنی) بررسی گردید. با تحلیل بافت‌های مجزا و نیز با محور قرار دادن معنا در کنار ساختار، منتج به وحدت رویه در بافت قرآن شده‌است. این به ارتباط بسیار پیچیده، ولی حقیقی منتج است که در واحدهای قرآنی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Howness of the Order in the Quran at the Level of Meaning-oriented Wisdom via a Linguistic Approach

نویسندگان [English]

  • Ali Sharifi 1
  • Soroush Shahriari Nasab 2
  • Eisa Alizadeh Manamen 3
  • Farzad Dehghani 3

چکیده [English]

Analyzing the issue of textual order in the Quran with a linguistic approach underlies a whole new inquiry into the structure of the Quran which sets linguistic text studies as its model to uncover a new dimension of this order. By order, the present study means not merely an investigation of semantic decorum in the classical sense of the term but the structural and phonetic structure of the Quran. The methodology adopted in this research divides the verses into micro and macro levels. After validating the methods of discovering the inner order through textual analysis, the style of authenticating the current structure, ordering inside a chapter and parsing analysis as well as extracting the structures of the verses and analyzing them were selected. At the level of meaning-oriented wisdom, issues such as creating semantic order through the presentation of specific clichés (at lexical and compositional levels), objective repetition of independent clichés, creating semantic order by focusing on a subject, creating semantic order by repeating a phrase (reviewing quick and easy repetitions, repetition of words with derivations and omissions, and reduction and addition in Quranic phrases) were investigated. By analyzing separate structures and giving a special attention to meaning alongside structure, it is possible to unravel the unity of the procedure in the text of the Quran pointing to complex and at the same time true relations among the Quranic units. It can be concluded that the order of the Quran lies in the innovative subtleties of structure and meaning at the time of revelation. The present study uses a descriptive-analytic methodology and is conducted via extensive literature review.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Order of the day
  • Textual analysis of the Quran
  • Linguistic analysis of the Quran
  • Order at the level of wisdom
  • Meaning-oriented
قرآن کریم.
ابن‌درید، محمدبن حسن. (1988م.). جمهرة اللغة. چ 1. بیروت: دار العلم للملایین.
ابن‌سیده، علی‌بن اسماعیل. (1421ق.). المحکم و المحیط الأعظم. چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد‌بن علی. (1410ق.). متشابه‌القرآن و مختلفه. قم: انتشارات بیدار.
ابن‌فارس، احمدبن فارس. (1404ق.). معجم مقاییس اللغه. چ 1. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌قتیبة دینوری، عبدالله‌بن مسلم. (1393ق.). تأویل مشکل القرآن. تحقیق سید احمد صقر. چ 1. قاهره: دارالتراث.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
ابن‌الندیم، أبو الفرج محمد الوراق. (1417ق.). الفهرست. محقق إبراهیم رمضان. چ 2. بیروت ـ لبنان: دار المعرفة.
ازهری، محمدبن احمد. (1421ق.). تهذیب اللغة. چ 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اسدآبادی، عبدالجبار. (بی‌تا). المغنی فی ابواب التوحید والعدل. به کوشش محمود محمد. بی‌جا، بی‌نا.
البرزی، پرویز. (1386). مبانی زبان‌شناسی متن. چ 1. تهران: امیرکبیر.
بستانی، فواد افرام. (1375). فرهنگ ابجدی. چ 2. تهران: اسلامی.
بنت الشاطی، عائشة عبد‌الرحمن. (1404ق.). الإعجاز البیانی للقرآن. چ 2. القاهرة: دارالمعارف.
جرجانی، أبو القاسم حمزه. (1401ق.). تاریخ جرجان. تحقیق محمدعبدالمعید خان. چ 3. بیروت: عالم الکتب.
جرجانی، أبوبکر عبدالقاهر. (1995م.). دلائل الإعجاز. تحقیق محمد التنجی. چ 1. بیروت: دار الکتاب العربی.
جوهری، اسماعیل‌بن حماد. (1376ق.). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. چ 1. بیروت: دار العلم للملایین.
حاجی خلیفه، مصطفی‌بن عبد الله. (1941م.). کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون. چ 2. بغداد: مکتبة المثنی.
حلبی حمیری، نشوان بن سعید. (1420ق.). شمس العلوم. چ 1. دمشق: دار الفکر.
حیدری، محمد. (1381). معجم الأفعال المتداولة. چ 1. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
حسینی شیرازی، سید محمد. (1423ق.). تبیین القرآن. چ 2. بیروت: دارالعلوم.
زرکشی، بدرالدین محمد. (1376). البرهان فی علوم القرآن. تحقق محمد أبوالفضل إبراهیم. چ 1. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
زقروق، محمود حمدی. (1423ق.). الموسوعة القرآنیة المتخصصة. القاهرة: وزارة الاوقاف مصر، بی‌نا.
زمخشری، محمود‌بن عمر. (1979م.). أساس البلاغة. چ 1. بیروت: دار صادر.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1386). مقدمة الأدب. چ 1. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
سبزواری نجفی، محمدبن حبیب‌اللّه. (1406ق.). الجدید فی تفسیرالقرآن المجید. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
سجودی، فرزان. (1378). نشانه‌شناسی کاربردی. چ 1. تهران: علم.
سعیدی روشن، محمدباقر. (1383). تحلیل زبان قرآن. چ 1. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی/ مؤسسة پژوهشی حوزه و دانشگاه.
سیدرضی، ابوالحسن محمد. (بی‌تا). تلخیص البیان عن مجازات القرآن. بی‌جا: بی‌نا.
سید مرتضی، علی‌بن حسین. (1403ق.).امالی. به کوشش حلبی. چ 1. قم: مکتبة النجفی.
سیوطی، ابوبکرعبد الرحمن. (1421ق.). الإتقان فی علوم القرآن. چ 2. بیروت: دار الکتاب العربی.
شریف مرتضی، علی‌بن الحسین. (1382). الموضح عن جهة إعجاز القرآن. چ 1. مشهد: آستان قدس.
شبّر، سید عبداللّه. (1407ق.). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: مکتبة الألفین.
صباغ، محمدبن لطفی. (1410ق.). المحات فی علوم القرآن واتجاهات التفسیر. چ 1. بیروت، لبنان: المکتب الإسلامی.
صفوی، کوروش. (1384). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
طالقانی، سید محمود. (1362). پرتوی از قرآن. چ 4. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طریحی، فخرالدین‌بن محمد. (1375). مجمع البحرین. چ 3. تهران: مرتضوی.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
عبدالرئوف، حسین مستنصر میر. (1391). مطالعة قرآن به منزلة اثری ادبی. ترجمة ابولفضل حری. چ 1. تهران: نیلوفر.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1409ق.). کتاب العین. چ 2. قم: نشر هجرت.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب. (1415ق.). القاموس المحیط. چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1415ق.). تفسیر الصافی. چ 2. تهران: انتشارات الصدر.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (1418ق.). الأصفی فی تفسیر القرآن. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
فیومی، احمدبن محمد. (1414ق.). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. چ 2. قم: موسسه دار الهجرة.
قائمی‌نیا، علیرضا. (1389). بیولوژی نص نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کرمانی، محمودبن حمزة. (بی‌تا). اسرار التکرار فی القرآن. تحقیق عبدالقادر احمد. چ 1. بیروت: دارالفضیله.
مرتضی زبیدی، محمدبن محمد. (1414ق.). تاج العروس. چ 1. بیروت: دار الفکر.
مغنیه، محمدجواد. (1424ق.). تفسیر الکاشف. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
موسی، حسین یوسف. (1410ق.). الإفصاح. چ 4. قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
مهنا، عبدالله علی. (1413ق.). لسان اللسان. چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.