نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه کاشان

چکیده

سرنوشت انسان پس از مرگ، مسئلة اساسی آدمیان است. این مقاله برآن است تا با بررسی و تحلیل عقلی و نقلی آیات و روایات ناظر بر این مسئله اثبات نماید که نوع جزای انسان، تکوینی است و عاقبت هر کس، متناسب با اعمال خود او شکل می‌گیرد و هیچ گونه عامل خارجی باعث پاداش اخروی یا عقوبت وی نمی‌باشد.  همچنین، تاکنون دربارة موضوع «تجسم‌ اعمال» عمدتاً با رویکردی فلسفی، کلامی و قرآنی بحث و نظر فراوان شده، اما این مقاله سعی دارد با تکیه بر اشارت‌های تربیتی و معرفتی این دسته از آیات و روایات و تقسیم تجسم‌ عمل به «درونی» و «بیرونی» و این مسئله که تجسم درونی، فاعل و عامل اصلی و همسنخ با تجسم بیرونی است، به این مهم بپردازد. در باب اثرگذاری و شکل‌یابی اعمال (تجسم یا تمثل‌ عمل) باید توجه نمود که اعمال، علاوه بر شکل‌دهی و تمثل روح (تمثل اخلاق)، در فراهم‌سازی عناصر و پدیده‌هایی خارجی (تجسم بیرونی) که در حقیقت، تجسم‌یافتة باطن هر عمل نیک یا بد است، تأثیرگذارند. عقیده به این موضوع و توجه به نکته‌های معرفتی، اخلاقی و تربیتی آن، می‌تواند در رشد معنوی، علاقه‌مندی به خداوند و نیز بازدارندگی انسان از ارتکاب زشتکاری، تأثیرگذار بوده‌است و به همان نسبت، باورهای نادرست را دربارة کیفیت و نوع مجازات‌های الهی اصلاح نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Another Reflection on Verses and Narratives Regarding Morality and the Embodiment of Deeds

نویسنده [English]

  • Morteza Emami

Assistant Professor of the Quranic Sciences at Kashan University, Kashan, IRAN.

چکیده [English]

The fate of man after death is a fundamental human issue. This paper seeks to prove that the type of punishment of human is developmental and the outcome of each person’s deeds is proportional to his own actions, and no external factor leads to the heavenly reward or punishment by analyzing the rational and narrative verses and traditions. Also, the topic of the embodiment of acts has been discussed predominantly with the philosophical, theological and the Quranic approaches. But this paper tries to pay attention to this important issue with emphasis on educational and cognitive cues of these verses and hadiths and the division of symbolization of actions into "Inner" and "outer" dimensions, and also the fact that internal incarnation is the main factor of external incarnation. With regard to the effectiveness and formation of actions (the embodiment or representation of action), it should be noted that actions in addition to the formulation and depiction of the soul (morals) are effective in providing external elements and phenomena (external visualization) which is in fact embodied behind every good or bad act. The belief in this subject and paying attention to its epistemic, moral and educational points can have an effect on spiritual growth, interest in God and also to deter people from committing indecency and correct in the same way wrong beliefs about the quality and types of divine punishments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soul
  • Depiction of spirit
  • Embodiment of acts
  • Punishment
  • Torments
قرآن کریم.
آلوسی، محمودبن‌عبدالله.(1414ق.). روحالمعانی فی تفسیرالقرآن العظیم. 16 ج. بیروت: دارالفکر.
ابن‌بابویه قمی، محمدبن‌علی. (1413ق.). من‌لایحضره‌الفقیه. 4ج. چ2. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1382). ترجمة محمدرضا انصاری محلاتی. قم: نسیم کوثر.
ابن‌شعبه، حسن‌بن علی. (1362). تحف العقول عن آل الرسول(ص). چ2. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
برقی، احمدبن‌محمد. (بی‌تا). المحاسن. ج۱. قم: مجمع جهانی اهل بیت(ع).
بهایی، محمدبن‌حسین. (1415ق.). الأربعون حدیثاً. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
پاینده، ابوالقاسم. (1382). نهج‌الفصاحه. تهران: دنیای دانش.
ثقفی کوفی، ابراهیم‌بن محمد. (1354). الغارات (الإستنفار و الغارات). طبع قدیم. تصحیح محدث ارموی. ج1. تهران: ناشر انجمن آثار ملی.
جامی، جلال‌الدین. (1389). دیوان اشعار؛ هفت اورنگ، سلسلةالذهب. تصحیح مدرس گیلانی. تهران: انتشارات مهتاب.
جعفری تبریزی، محمدتقی. (1373). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال الدین محمد بلخی. چ12. تهران: اسلامی.
حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. (1379). تصحیح قاسم غنی و محمّد قزوینی. تهران: نشر جمهوری.
حرّ عاملی، محمدبن‌حسن. (1376ق.). وسائل‌الشیعه. تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی. تهران: چاپخانة اسلامی.
دهخدا، علی‌اکبر. (1383). امثال و حکم. چ 12. تهران: امیرکبیر.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدّین. (1339). دیوان. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: کانون معرفت.
شریف‌الرّضی، محمّدبن حسین. (1390). نهج‌البلاغه. ترجمة علی شیروانی. قم: دفتر نشر معارف.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی. (1377). شرح مصباح الشریعة. ترجمة عبدالرزاق گیلانی. ج1. چ1. تهران: پیام حق.
صحیفة سجادیه. (1411ق.). تحقیق از سیّد محمّدباقر موحد أبطحی اصفهانی. چ 1. قم: مؤسسة امام مهدی(ع).
صدرای شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1366). تفسیرالقرآن الکریم. چاپ محمد خواجوی. ج۴ و ۵. قم: بیدار.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1981م.). الحکمة‌المتعالیةفی الأسفار الأربعة. با حواشی علامه طباطبائی. 9 ج. چ3. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1360). الشّواهد الرّبوبیة فی المناهج السلوکیة. با حواشی ملاهادی سبزواری. تهران: چاپ افست.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1341). العرشیة. ترجمة غلامحسین آهنی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1366). المیزان. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1415ق.). مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمدبن حسن. (1409ق.). التبیان فی تفسیرالقرآن. تصحیح احمد حبیب عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عروسی ‌حویزی، علی‌بن‌جمعه. (1383ق.). تفسیر نورالثقلین. تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی. 5 ج. قم: مطبعة العلمیة ـ نوید اسلام.
عیاشی، محمدبن‌ مسعود. (1380). تفسیر عیّاشی. تصحیح هاشم رسولی. تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیة.
غروی اصفهانی، محمدحسین.(1374). نهایة الدرایة. چ 1. قم: انتشارات سیدالشهداء.
فخررازی، محمدبن عمر. (بی‌تا). تفسیر الرازی (تفسیر کبیر). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فقیه، حسین. (1381). «رابطة دنیا و آخرت». معرفت. ش 62.
فیض‌ کاشانی، محمد. (1377). علم‌الیقین فی اصول‌الدین. تحقیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1416ق.). التفسیر الصافی. تحقیق سید محسن امینی. چ1. 7 ج. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
قمی، علی‌بن ابراهیم. (1404ق.). تفسیر القمی. تصحیح سیدطیب موسوی جزایری. 2 ج. چ 3. قم: دارالکتاب.
کرمی، مجتبی. (1378). زندگینامه و رباعیات پهلوان محمود (پوریای ولی). چ1. تهران: روزنه.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1365). اصول کافی. 8 ج. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1388). فروع کافی. ترجمة محمدحسین رحیمیان. 10 ج. قم: قدس.
المتقی الهندی، علی. (1364ق.). کنزالعمال. حیدرآباد: دائرة‌المعارف العثمانیة.
مجلسی، محمدباقر. (1362ق.). بحارالأنوار. تحقیقة سیدجواد علوی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ـــــــــــــــــــــــ . (1403ق.). بحار الأنوار. تحقیق سید ابراهیم میانجی و محمدباقر بهبودی. چ3. بیروت: دارالأحیاء التراث.
ـــــــــــــــــــــــ . (1363). مرآة‌العقول. هاشم رسولی محلاتی. ج۹. چ1. تهران: دارالکتب‌الإسلامیة.
مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1384). معارف قرآن. ج1ـ3. قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصطفوی، حسن. (1360). ترجمة مصباحالشریعة. چ1. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفة ایران.
مطهری، مرتضی. (1378). مجموعة آثار. ج 1. تهران: انتشارات صدرا.
مفید، محمدبن‌نعمان. (1430ق.). الإختصاص. تحقیق علی‌اکبر غفاری. چ 9. قم: انتشارات جامعة مدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر. (1373). ترجمه قرآن. چ2. قم: دار القرآن الکریم.
مکارم‌شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. 27 ج. چ32. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
موسوی خمینی، روح‌الله. (1373). شرح چهل حدیث (اربعین حدیث). تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1378). صحیفة نور. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
مولوی بلخی، جلال‌الدّین محمد. (بی‌تا). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسن. تهران: مؤسسة مطبوعاتی علی‌اکبر علمی.
نظیری نیشابوری، محمدحسین. (1381). دیوان اشعار. تهران: انتشارات نگاه.
هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله. (1400ق.). منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغة. تصحیح سید ابراهیم میانجی. چ4. طهران: مکتبة الإسلامیة.