محمد علی مهدوی راد؛ نجمه نجم
چکیده
برای جریان‌شناسی علمیِ منابع علوم‌قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم‌ترین نگارش‌های علوم‌قرآن قرن5» را بیان کرده‌است. جریان‌سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی ...
بیشتر
برای جریان‌شناسی علمیِ منابع علوم‌قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم‌ترین نگارش‌های علوم‌قرآن قرن5» را بیان کرده‌است. جریان‌سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی چون صرفه و متشابه، و تأثیرگذاری آثارش در نگارش بزرگانی چون شیخ‌طوسی، طبرسی و فخررازی قابل‌توجه است. موضوعات علوم‌قرآن در 67تک‌نگاری مکی‌بن‌ابیطالب بسیار تاثیرگذار بوده که «قرائت» بالاترین رتبه را داراست. 29 تک‌نگاری دانی با تاکید بر «التیسیر»، تاثیرِ نظرات علوم‌قرآن وی را می‌افزاید. مباحث علوم‌قرآن در تبیان طوسی، قابل‌تامل است ولی تاثیرگذاریِ آن به حدّ آثار استادش سیدمرتضی نمی‌رسد. ضریب‌تأثیر اسباب‌النزول واحدی‌نیشابوری متوسط است. اما جریان‌سازیِ آثار جرجانی با نظریه نظم و ابتکار وی، مبحث اعجاز را ارتقا داده‌است. همچنین تاثیرگذاری غزالی به نگرش فلسفی او در پردازشِ مباحث علوم‌قرآن بازمی‌گردد. یافته این تحقیق نشان می‌دهد تکامل و توسعه‌ی علوم‌قرآن قرن5، به‌دلیلِ نوآوری و خلاقیتِ نویسندگان این دوره است. پیامد آن، ترکیب، بازسازی، تعمیق و گسترش علومِ اعجاز، صرفه، محکم و متشابه، قرائت و سبب نزول بوده که در قرون قبل فقط حاصلِ داده‌های روایی است. رهاوردِ فهم این مطلب، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهیِ رشته علوم‌قرآن برای دانستن عوامل مؤثر بر تطور و فراز و نشیبهای منابع مهم می‌شود. ضمن آنکه با روندی منظم، دانش و بینش کمّی و کیفی دانش‌پژوهان این رشته را در فهمِ «تاریخ منابع علوم‌قرآن» ارتقا می‌دهد.
