قرآن و معارف قرآنی
راهکارهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در روابط بین‌الملل با تأکید بر قرآن و روایات

محمود رمضانی کردآسیابی؛ عنایت شریفی؛ عبداالمطلب عبدالله

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1401

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.66512.2557

چکیده
  هدف پژوهش حاضر بیان راهکارهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در روابط بین دولت‌ها و ملت‌های مسلمان و غیرمسلمان می‌باشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین‌باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که راه‌کارهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی در روابط بین‌الملل کدم‌اند؟ راه‌کارهای ...  بیشتر

تحلیل محتوای «خودشفقتی» در روایت قرآن از جنگ اُحد

حسنعلی رضی؛ ناهید مشایی؛ فهیمه شریعتی؛ حمیدرضا آقامحمدیان شعرباف

دوره 12، شماره 47 ، دی 1400، ، صفحه 147-176

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.61602.2346

چکیده
  شکست، دشواری و ناگواری از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر دنیایند؛‌ وعده خداوند متعال بر دوام سختی کشیدن انسان و استمرار بی‌وقفه‌ی آزمایشات و ابتلائات الهی در دنیا شاهد بر این مدعاست. ‌بی‌تردید قرآن کریم در راستای مواجهه سالم و کارامد با این مشکلات نیز نسخه‌ای فراگیر دارد. مطالعاتی که به تازگی از منظر روانشناختی به این مقوله پرداخته‌اند، ...  بیشتر

نظارت بر قدرت سیاسی از منظرقرآن

حسین احمدی سفیدان؛ عمران عباسپور

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 107-136

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57245.2334

چکیده
  نظارت بر قدرت سیاسی در تحلیل سازه قدرت سیاسی دارای اهمیت ویژه ای است، مسأله مقاله حاضر بررسی عناصر نظارت بر قدرت سیاسی از منظر قرآن است. فرضیه؛ از منظر آیات قرآن نظارت بر قدرت سیاسی، توسط عناصر درونی و بیرونی به صورت ترکیبی صورت می گیرد. روش تحلیل مقاله نیز تفسیر موضوعی قرآن بابهره گیری از روش استنطاق یا برون قرآنی شهید صدر می‌باشد. ...  بیشتر

فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی درقران با تاکید بر اندیشه علامه طباطبایی ره

فاطمه اکبری؛ محمد رضا ابراهیم نژاد

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 7-32

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12800

چکیده
  چکیده: به هر نوع آمادگی واقتداردر برابر تهاجم دشمن،آمادگی وقدرت دفاعی گفته می شود که از مولفه های فدرت نظام های سیاسی دینی و غیر دینی محسوب می شود، و اساس هرگونه پیشرفت، توسعه و مقابله است. از این رو همگان در صدد تقویت، تکامل و تجهیز همه جانبه سازمان دفاعی خویش برآمده اند. چرا که حفظ موجودیت، تمامیت ارضی ،استقلال و آزادی ایشان در سایه ...  بیشتر

گونه شناسی مفردات پژوهی در قرآن از منظر روایات تفسیری اهل بیت(ع)

غدیر هاشمی؛ سید محمد رضوی؛ محمد رضا آرام

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 95-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12803

چکیده
  واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می‌شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت‌های تفسیری اهل‌بیت(ع)- به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان‌کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه‌پژوهی، ...  بیشتر

تحلیل فرایند «تفسیر» و «تطبیق» قرآن بر اساس کارکرد «سیاق» و «شأن نزول»

سعید غفرالهی؛ علی احمد ناصح؛ سیدرضا مؤدب

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 143-182

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12805

چکیده
  قرآن کریم، متنی است که مخاطبانش به منظور دریافت مُراد آن نیاز به «تفسیر» دارند. پس از دریافت مُراد، نوبت به فرایند «تطبیق» یا همان بهره‌بری از مُراد در جهت هدایت می‌رسد. مسأله آن‌جاست که فهم تفسیری و پس از آن، دخول در فرایند تطبیق نسبت به «سیاق» و «شأن نزول» آیه چگونه تصویر می‌شود. این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی ...  بیشتر

تحلیل و نقد آراء مفسران دربارۀ چگونگی بازگشت بدن انسان در قیامت بر اساس آیات قرآن

حسن دوست محمدی؛ محمود ابراهیمی ورکیانی؛ مهرعلی لطفی

دوره 12، شماره 44 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 171-194

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12612

چکیده
  تعداد بسیار زیاد آیات قرآن درباره معاد ، از اهمیت فراوان این اصل اعتقادی حکایت دارد و یکی از موضوعات مهم آن، زنده شدن دوباره انسان در قیامت می باشد که قرآن، آن را حتمی می داند. سوال اصلی اینکه از نظر قرآن، چگونه بدن انسان در قیامت باز می‌‌گردد؟ این مقاله تلاش نموده با روش توصیفی و تحلیلی ، تفسیری منطبق بر نظریات علمی از بازگشت بدن انسان ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
بررسی شکل حکومت دینی با تحلیل حکومت انبیاء در قرآن‌کریم

سید سراج الدین صالحی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57014.2202

چکیده
  شکل حکومت دینی به‌عنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیه‌هایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر هم‌فکر و هم‌نظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
جستاری در باب حشر حیوانات و جمادات در قرآن با تأکید بر آرای علامه طباطبایی

سیدحسن حسینی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 149-174

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.55992.2177

چکیده
  مسئله حشر حیوانات و جمادات یکی از مسائل مهم و مطرح در بحث معاد است. گروهی از مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند حشر آنها صرفاً برای کیفر است. در این بین علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که در این عرصه قلم زده و بر اساس مشرب تفسیری خویش به تبیین و تحلیل حشر موجودات پرداخته است، نتایج حاصل ...  بیشتر

جستاری در معنا ی باطل و ساختار آن در قرآن کریم

مرتضی متقی نژاد

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 85-110

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11994

چکیده
  با توجه به دلالت‌های معناشناختی آیات، متعلق بطلان، اعتقاد، وجود، فعل، و یا قول است. اعتقاد باطل در قرآن به دو صورت قابل پی جویی است: یک: باطل اعتقادی سببی: اعتقاد باطلی که سبب تحقق باطل های دیگر می گردد؛ مانند آیه « ... الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ؛ همانا کفار از باطل پیروی می کنند (محمّد/ 3). پیروی از باطل که یک فعل باطل یا ...  بیشتر

نقد آرای جرالد هاوتینگ درباره بت‌پرستی و شرک در قرآن

حسن رضایی هفتادر؛ صفر نصیریان

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 157-183

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11997

چکیده
  جرالد هاوتینگ قرآن‌پژوه انگلیسی، آیات مربوط به بت‌پرستی و شرک را بررسی کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، آرای او درباره موضوع پیش‌گفته را نقد می‌کند. از رهگذر این جستار، سه نکته محوری در دیدگاه‌های وی مشخص گردید: عدم‌‌‌صراحت واژگان عام قرآنی بر بت‌پرستی معاصران قرآن؛ عدم‌دلالت اسمای خاص قرآنی بر بت‌های آن‌ها؛ عدم-دلالت ...  بیشتر

بررسی تحلیلی مفهوم و مصداق صراط مستقیم در قرآن و حدیث

صالح حسن زاده؛ محمد صدقی الانق

دوره 11، شماره 41 ، شهریور 1399، ، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11699

چکیده
  در عرف قرآن صراط، یک راه بیش نیست و مستقیم است؛ راه مستقیم آن است که انحرافی و اعوجاجی یا کژی در آن نباشد بر خلاف راههای انحرافی. صراط، شاهراهی است که‏ بر همه‏ی«سبیل»های رسیدن به خدا برتری و احاطه دارد . میان خدا و بندگان، چند سبیل و یک صراط مستقیم‏ برقرار است.تفسیر‌های مختلفی که مفسران در باره صراط مستقیم نقل کرده‏اند، ...  بیشتر

بررسی تطبیقی تفاسیر ﴿صُحُفاً مُطَهّة ً﴾ در آیة دوم سورة بیّنه

محسن حبیبی؛ علی شریفی؛ علی حاجی صفری

دوره 10، شماره 39 ، اسفند 1398، ، صفحه 28-50

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.46742.1944

چکیده
  مفسران فریقین در برداشت مراد حقیقی از ترکیب «صُحُفاً مُطَهَّرةَ» در آیة دوم سوره بینه اختلافاتی دارند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته، با بررسی تفسیرهای مختلف دربارة مقصود خداوند از این عبارت با نُه نوع نگاه مواجه می‌شویم که ذیل سه رویکرد کلی قابل دسته‌بندی هستند. گروه اول مفسرانی هستند که تنها به توضیح ...  بیشتر

تحلیل مسئولیتهای اخلاقی انسان در تعامل با محیط زیست با تکیه بر آیات قرآن کریم

سید احمد هاشمی علی آبادی

دوره 10، شماره 39 ، اسفند 1398، ، صفحه 92-109

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.41550.1903

چکیده
  از جمله موضوعات مورد بحث در حوزه زیست، اخلاق کاربردی و حقوق بحث از بایدها و نبایدهای تعامل انسان با محیط زیست است. قرآن کریم نیز به عنوان کتاب تکوین و تشریع در گزاره‌های توصیفی و الزامی خود نحوه صحیح تعامل انسان را با محیط زیست با ظرافت، دقت و عمیق بیان نموده است. این پژوهش با هدف تبیین نگاه قرآن در این مورد و با روشی توصیفی و تحلیلی ...  بیشتر

وجود پیشین قرآن و پیامدهای قرآن شناختی آن

محمد (خداخواست) عرب صالحی

دوره 10، شماره 38 ، آذر 1398، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.10552

چکیده
  یکی از مسائل بنیادی در علوم قرآن‌که به‌ویژه در مباحث اخیر این حوزه بسیار تأثیرگذار و موردبحث واقع شده مسئله وجود پیشین قرآن قبل از نزول تدریجی در ظرف خاص خود است؛ حال چه به‌عنوان یکی از واقعیات عالم در لوح محفوظ موجود بوده و ازآنجا به‌صورت تدریجی بر پیامبر نازل شده و یا این‌که از همان اوایل اوان بعثت به‌صورت دفعی در شب قدر از لوح ...  بیشتر

بررسی ابزار زبانی "تغلیب" در قرآن کریم با تاکید بر هم‌متن و مدل تحلیل مولفه‌ای

کبری راستگو

دوره 10، شماره 38 ، آذر 1398، ، صفحه 73-106

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.10554

چکیده
  تغلیب در شکل‌های مختلف خود، به عنوان یکی از اشکال عدم تجانس دستوری در زبان عربی کلام مجید، موضوعی است که نشانه‌هایی مبنی بر وجود آن در مباحث سنتی علم بلاغت، به چشم می‌خورد. بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی از این صنعت به عنوان یکی از اشکال خروج از مقتضای ظاهر یاد کرده‌اند. بی‌گمان تغلیب استفاده‌ای خلاقانه از امکانات زبانی به شمار می‌آید ...  بیشتر

جلوه هایی از پدافند غیرعامل در‌ راهبرد‌های دفاعی قرآن مجید و سیره نبوی(ص)

فیروزه کرمی

دوره 10، شماره 37 ، شهریور 1398، ، صفحه 7-48

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.43710.1915

چکیده
  توجه به پدافند غیرعامل در جهت افزایش توانمندی‌های دفاعی کشورها و کاهش تهدید و آسیب‌پذیری آنها در حوزه‌های گوناگون امری است اجتناب‌ناپذیر، که مطمح نظر سیاست‌مداران بزرگ دنیای امروز است. با ظهور اسلام، جبهه کفر و هجوم گسترده‌ای را برای هدم و نابودی این دین الهی و انسانی آغاز کرد. لذا در برخی از آیات قرآن کریم آشکارا اهمیت حفظ آمادگی ...  بیشتر

نسبت‌سنجی اهداف قرآن و اهداف علوم انسانی با رویکرد نقد تباین هدفی

محمدعلی اسدی نسب

دوره 10، شماره 36 ، فروردین 1398، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.10327

چکیده
  به شهادت آیات فراوان قرآن، هدف دین اسلام و قضایای محتوایی آن، منحصر به قضایای توصیفی و ارزشی در بُعد فردی و اخروی انسان‌ها نیست، و قلمرو آن همه آنچه در سعادت یا شقاوت انسان تاثیری دارد را فرامی‌گیرد؛ چنین گستره‌ای، ضرورت طراحی علوم انسانی وحیانی برای اصلاح روابط انسانی جهت نیل به سعادت و دنیوی و اخروی را اثبات می‌کند؛ علومی که شامل ...  بیشتر

تحلیل معناشناختی همنشینی "وهن"، "ضعف" و "استکانت" در آیۀ 147 سورۀ آل‌عمران بر مبنای طرح مولفه‌های معنایی

کبری راستگو؛ مرضیه مهدیزاده

دوره 10، شماره 36 ، فروردین 1398، ، صفحه 131-158

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.42235.1905

چکیده
  کاربست طرح "مولفه‌های معنایی" به عنوان یکی از طرح‌های نوین در مطالعات معناشناختی علوم قرآنی، نقش بسزایی در دستیابی به معانی دقیق واژگان این کتاب الهی و شناخت انسجام و ارتباط سیستماتیک مفاهیم آن دارد. با توجه به مسالۀ محدودیت‌های گزینشی واژگان نسبت به یکدیگر، در زبان قرآن کریم که محدود به متنی مشخص و ثابت است، همانند هر متن دیگری، ...  بیشتر

راهبرد قرآن‌کریم و روایات در کاهش رنج‌های بشری

علی شریفی؛ مهدی رضائی

دوره 9، شماره 35 ، اسفند 1397، ، صفحه 67-98

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.42295.1909

چکیده
  آنچه که وقوع رنج را در زندگی بسیار بحران ساز میکند «بی‌معنا» بودن رنج است. از جانب یک فرد مسلمان رنجهایی که برای او رخ میدهند در قالب قرآن، سنت و آموزههای آنها، معنادهی میشوند. این پژوهش با تکیه بر این اصل، با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مسئله رنج و معنای آن، از منظر قرآن و روایات پرداخته است. قرآن و روایات با ارائه تفاسیر و آموزههای ...  بیشتر

تحلیل محتوای راهبرد های اخلاقی و روان شناختی درمان عجله و شتاب در قرآن کریم

مسعود رستنده؛ سید حمید حسینی؛ ابوالقاسم یعقوبی

دوره 9، شماره 35 ، اسفند 1397، ، صفحه 148-179

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.41280.1898

چکیده
  هر اتّفاق ناگواری که مشاهده می کنیم ردّ پایی از عجله و شتاب در آن است. در عصر حاضر که عصر اطّلاعات و سرعت می باشد، بشر امروز دچار عجله و شتاب زدگی گشته است و همین امر استرس و اضطراب را وارد زندگی انسان ها نموده است.عجله و شتاب در علم اخلاق به آن معناست که انسان پیش از فراهم شدن مقدّمات انجام کار، اقدام به اظهار نظر، قضاوت و یا انجام کار ...  بیشتر

جامعه‌پذیری در نظام اجتماعی قرآن

حسن خیری؛ محمد یاسین بصیرت

دوره 9، شماره 34 ، مهر 1397، ، صفحه 32-7

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.39765.1866

چکیده
  جامعه‌شناسی معاصر، فرهنگ را برگرفته از جامعه تحلیل می‌کند. جامعه‌پذیری در نظام اجتماعی اسلامی، متناسب با فرهنگ اسلامی می‌باشد. ازاین‌رو، پرداختن به جامعه‌پذیری در نظام اجتماعی از نگاه منابع اسلامی ضروری است. در نظام اجتماعی قرآن، جامعه‌پذیری به عنوان مهم‌ترین منبع، مسئلة پژوهش بوده‌است. از‌این‌رو، سؤال اصلی این است که جامعه‌پذیری ...  بیشتر

نقد مقالۀ «آدم و فرشتگان، بررسی عناصر اساطیری در مآخذ اسلامی»

محمدرضا شاهرودی؛ محمد سعید انصاری

دوره 9، شماره 33 ، تیر 1397، ، صفحه 67-94

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.35213.1764

چکیده
  این مقاله به نقد پنج مورد از مباحث مقالۀ «آدم و فرشتگان، بررسی عناصر اساطیری در مآخذ اسلامی» اثر پژوهشگر یهودی، «چیپمن» می‌پردازد. چیپمن از منابع یهودی و برخی مصادر اهل سنت استفاده‌ کرده‌است و نتیجه‌ گرفته‌ که در مقایسۀ روایات مطروحه در مآخذ اسلامی با میدراش یهودی، مشخص‌می‌شود منابع اسلامی، استنباط اسطوره‌ای فراگیرتری ...  بیشتر

استلزام‌های سیاسی «هدف‌انگاری هستی» از منظر قرآن کریم

محمد عابدی

دوره 9، شماره 33 ، تیر 1397، ، صفحه 119-137

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.38718.1845

چکیده
  بررسی جایگاه «هستی» به معنای دنیای مادّی، اهمیت ویژه‌ای در هدف‌انگاری یا ابزارانگاری آن در سیاست دارد. آیا دستیابی به ابعاد مختلف هستی، هدف سیاست است یا وسیله‌ای که سیاست‌مداران با آن به اهداف سیاسی می‌رسند؟ در این تحقیق، نشان داده می‌شود که گروهی نگاهی مستقل به هستی دارند و آن را «هدف سیاست» می‌دانند، گروهی هستی را ...  بیشتر

قرآن و الگوهای شهروندی

طهماسب علیپوریانی؛ سارا زارع؛ امید نادری

دوره 9، شماره 33 ، تیر 1397، ، صفحه 163-191

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.38909.1847

چکیده
  الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، به‌رغم شباهت‌ها، تفاوت‌های بسیاری دارد و این نوع تفاوت‌ها به نوع جهان‌بینی‌های متفاوت آن‌ها برمی‌گردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمی‌توان بر آموزه‌های الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری ...  بیشتر