قرآن و معارف قرآنی
رهیافت عرفانی به آیۀ مباهله با تأکید بر واژۀ «انفسنا»

مهدی حسن آهنگری؛ محمد نصیری

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، ، صفحه 215-244

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74661.2843

چکیده
  در آیۀ مباهله - 61 آل عمران، خداوند متعال از علی بن ابیطالب(ع) به عنوان نفس رسول خاتم(ص) یاد کرده است. بررسی تاریخی و روایی در منابع شیعه و اهل سنت، مشخص می‍کند که عبارت «انفسنا» صرفاً به شخص حضرت علی(ع) تعلق دارد و در این خصوص اختلافی بین فریقین نیست. از منظر کلامی آیۀ شریفه دلیلی بر ولایت معنوی و سیاسی آن حضرت(ع) دانسته شده است. چنان ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
لزوم حضور معصوم تا آخر دنیا بر اساس آیات شهادت رسول‌خدا(ص) و مؤمنین در آخرت در تفاسیر معروف فریقین

محمد صدقی؛ علی رجب زاده؛ محمدولی اسدی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، ، صفحه 215-244

https://doi.org/10.22054/rjqk.2024.74386.2830

چکیده
  بر اساس آیات کریمۀ قرآن، رسول خدا (ص) و مؤمنین در قیامت بر اعمال امت اسلامی و امم قبلی شهادت خواهند داد. اما در این مورد مسائلی مانند کیستی مؤمنین شاهد، نحوه تحمل شهادت و چگونگی آگاهی شاهد از اعمال و ادا شهادت برآن‌ها و ... به طوری محل اختلاف‌ تفاسیرفریقین است  که اصل مسئله در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته ‌است. این نوشته با بررسی آیات ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
تحلیل تطبیقی آرای تفسیری فریقین دربارۀ محرمیت رضاعی بر اساس آیۀ 23 سوره نساء

علی فارسی مدان

دوره 14، شماره 53 ، تیر 1402، ، صفحه 201-235

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.73116.2803

چکیده
  با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
تحلیلی بر آیات ناظر بر طرح شبهه و پاسخ‌گویی به شبهات در قرآن با تأکید بر دیدگاه مغنیه در الکاشف

محسن قاسم پور؛ پروین شناسوند

دوره 14، شماره 53 ، تیر 1402، ، صفحه 237-266

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.71458.2734

چکیده
  حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع می‌شود. از همین روست که قرآن کریم به‌مثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روش‌های منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
تحلیل نشانه‌شناسی مفهوم"آیه" در قرآن با کاربست مدل ارتباطی یاکوبسن

شیما حمیدى؛ علیرضا قائمی نیا؛ محمدعلی رضایی اصفهانی

دوره 14، شماره 52 ، فروردین 1402، ، صفحه 29-60

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.72821.2789

چکیده
  نشانه­شناسی دانشی است که به بررسی نظام­های نشانه­ای نظیر زبان­ها می­پردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعه­ای از نشانه­های زبانی از این منظر مورد بررسی قرار می­گیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیل­های ساختاری به فهم دلالت­های متن یاری می­رساند. مدل­های ارتباطی یکی از ارکان­های مهم در تحلیل­های ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
روش‌های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در روابط بین‌الملل با تأکید بر قرآن و روایات

عنایت شریفی؛ محمود رمضانی کردآسیابی؛ عبداالمطلب عبدالله

دوره 14، شماره 52 ، فروردین 1402، ، صفحه 61-85

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.66512.2557

چکیده
  هدف پژوهش حاضر بیان روش­های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزش­های اخلاقی در روابط بین­الملل می­باشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین ‌باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروش­های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی در روابط بین‌الملل کدم‌اند؟. راه‌کارهای معرفتی در یک تقسیم بندی ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
گونه شناسی براهین توحیدی در قرآن

محمد شعبان پور

دوره 14، شماره 52 ، فروردین 1402، ، صفحه 111-138

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.67124.2582

چکیده
  قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوت­های آن طبقه­بندی کنند. طبقه­بندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ...  بیشتر

تحلیل محتوای «خودشفقتی» در روایت قرآن از جنگ اُحد

حسنعلی رضی؛ ناهید مشایی؛ فهیمه شریعتی؛ حمیدرضا آقامحمدیان شعرباف

دوره 12، شماره 47 ، دی 1400، ، صفحه 147-176

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.61602.2346

چکیده
  شکست، دشواری و ناگواری از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر دنیایند؛‌ وعده خداوند متعال بر دوام سختی کشیدن انسان و استمرار  بی‌وقفه‌ آزمایشات و ابتلائات الهی در دنیا شاهد بر این مدعاست. ‌بی‌تردید قرآن کریم در راستای مواجهه سالم و کارامد با این مشکلات نیز نسخه‌ای فراگیر دارد. مطالعاتی که به تازگی از منظر روانشناختی به این مقوله پرداخته‌اند، ...  بیشتر

نظارت بر قدرت سیاسی از منظرقرآن

حسین احمدی سفیدان؛ عمران عباسپور

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 107-136

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57245.2334

چکیده
  نظارت بر قدرت سیاسی در تحلیل سازه قدرت سیاسی دارای اهمیت ویژه ای است، مسأله مقاله حاضر بررسی عناصر نظارت بر قدرت سیاسی از منظر قرآن است. فرضیه؛ از منظر آیات قرآن نظارت بر قدرت سیاسی، توسط عناصر درونی و بیرونی به صورت ترکیبی صورت می گیرد. روش تحلیل مقاله نیز تفسیر موضوعی قرآن بابهره گیری از روش استنطاق یا برون قرآنی شهید صدر می‌باشد. ...  بیشتر

فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی درقران با تاکید بر اندیشه علامه طباطبایی ره

فاطمه اکبری؛ محمد رضا ابراهیم نژاد

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 7-32

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12800

چکیده
  چکیده: به هر نوع آمادگی واقتداردر برابر تهاجم دشمن،آمادگی وقدرت دفاعی گفته می شود که از مولفه های فدرت نظام های سیاسی دینی و غیر دینی محسوب می شود، و اساس هرگونه پیشرفت، توسعه و مقابله است. از این رو همگان در صدد تقویت، تکامل و تجهیز همه جانبه سازمان دفاعی خویش برآمده اند. چرا که حفظ موجودیت، تمامیت ارضی ،استقلال و آزادی ایشان در سایه ...  بیشتر

گونه شناسی مفردات پژوهی در قرآن از منظر روایات تفسیری اهل بیت(ع)

غدیر هاشمی؛ سید محمد رضوی؛ محمد رضا آرام

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 95-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12803

چکیده
  واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می‌شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت‌های تفسیری اهل‌بیت(ع)- به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان‌کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه‌پژوهی، ...  بیشتر

تحلیل فرایند «تفسیر» و «تطبیق» قرآن بر اساس کارکرد «سیاق» و «شأن نزول»

سعید غفرالهی؛ علی احمد ناصح؛ سیدرضا مؤدب

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 143-182

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12805

چکیده
  قرآن کریم، متنی است که مخاطبانش به منظور دریافت مُراد آن نیاز به «تفسیر» دارند. پس از دریافت مُراد، نوبت به فرایند «تطبیق» یا همان بهره‌بری از مُراد در جهت هدایت می‌رسد. مسأله آن‌جاست که فهم تفسیری و پس از آن، دخول در فرایند تطبیق نسبت به «سیاق» و «شأن نزول» آیه چگونه تصویر می‌شود. این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی ...  بیشتر

تحلیل و نقد آراء مفسران دربارۀ چگونگی بازگشت بدن انسان در قیامت بر اساس آیات قرآن

حسن دوست محمدی؛ محمود ابراهیمی ورکیانی؛ مهرعلی لطفی

دوره 12، شماره 44 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 171-194

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12612

چکیده
  تعداد بسیار زیاد آیات قرآن درباره معاد ، از اهمیت فراوان این اصل اعتقادی حکایت دارد و یکی از موضوعات مهم آن، زنده شدن دوباره انسان در قیامت می باشد که قرآن، آن را حتمی می داند. سوال اصلی اینکه از نظر قرآن، چگونه بدن انسان در قیامت باز می‌‌گردد؟ این مقاله تلاش نموده با روش توصیفی و تحلیلی ، تفسیری منطبق بر نظریات علمی از بازگشت بدن انسان ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
بررسی شکل حکومت دینی با تحلیل حکومت انبیاء در قرآن‌کریم

سید سراج الدین صالحی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57014.2202

چکیده
  شکل حکومت دینی به‌عنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیه‌هایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر هم‌فکر و هم‌نظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
جستاری در باب حشر حیوانات و جمادات در قرآن با تأکید بر آرای علامه طباطبایی

سیدحسن حسینی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 149-174

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.55992.2177

چکیده
  مسئله حشر حیوانات و جمادات یکی از مسائل مهم و مطرح در بحث معاد است. گروهی از مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند حشر آنها صرفاً برای کیفر است. در این بین علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که در این عرصه قلم زده و بر اساس مشرب تفسیری خویش به تبیین و تحلیل حشر موجودات پرداخته است، نتایج حاصل ...  بیشتر

جستاری در معنا ی باطل و ساختار آن در قرآن کریم

مرتضی متقی نژاد

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 85-110

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11994

چکیده
  با توجه به دلالت‌های معناشناختی آیات، متعلق بطلان، اعتقاد، وجود، فعل، و یا قول است. اعتقاد باطل در قرآن به دو صورت قابل پی جویی است: یک: باطل اعتقادی سببی: اعتقاد باطلی که سبب تحقق باطل های دیگر می گردد؛ مانند آیه « ... الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ؛ همانا کفار از باطل پیروی می کنند (محمّد/ 3). پیروی از باطل که یک فعل باطل یا ...  بیشتر

نقد آرای جرالد هاوتینگ درباره بت‌پرستی و شرک در قرآن

حسن رضایی هفتادر؛ صفر نصیریان

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 157-183

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11997

چکیده
  جرالد هاوتینگ قرآن‌پژوه انگلیسی، آیات مربوط به بت‌پرستی و شرک را بررسی کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، آرای او درباره موضوع پیش‌گفته را نقد می‌کند. از رهگذر این جستار، سه نکته محوری در دیدگاه‌های وی مشخص گردید: عدم‌‌‌صراحت واژگان عام قرآنی بر بت‌پرستی معاصران قرآن؛ عدم‌دلالت اسمای خاص قرآنی بر بت‌های آن‌ها؛ عدم-دلالت ...  بیشتر

بررسی تحلیلی مفهوم و مصداق صراط مستقیم در قرآن و حدیث

صالح حسن زاده؛ محمد صدقی الانق

دوره 11، شماره 41 ، شهریور 1399، ، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11699

چکیده
  در عرف قرآن صراط، یک راه بیش نیست و مستقیم است؛ راه مستقیم آن است که انحرافی و اعوجاجی یا کژی در آن نباشد بر خلاف راههای انحرافی. صراط، شاهراهی است که‏ بر همه‏ی«سبیل»های رسیدن به خدا برتری و احاطه دارد . میان خدا و بندگان، چند سبیل و یک صراط مستقیم‏ برقرار است.تفسیر‌های مختلفی که مفسران در باره صراط مستقیم نقل کرده‏اند، ...  بیشتر

بررسی تطبیقی تفاسیر ﴿صُحُفاً مُطَهّة ً﴾ در آیة دوم سورة بیّنه

محسن حبیبی؛ علی شریفی؛ علی حاجی صفری

دوره 10، شماره 39 ، اسفند 1398، ، صفحه 28-50

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.46742.1944

چکیده
  مفسران فریقین در برداشت مراد حقیقی از ترکیب «صُحُفاً مُطَهَّرةَ» در آیة دوم سوره بینه اختلافاتی دارند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته، با بررسی تفسیرهای مختلف دربارة مقصود خداوند از این عبارت با نُه نوع نگاه مواجه می‌شویم که ذیل سه رویکرد کلی قابل دسته‌بندی هستند. گروه اول مفسرانی هستند که تنها به توضیح ...  بیشتر

تحلیل مسئولیتهای اخلاقی انسان در تعامل با محیط زیست با تکیه بر آیات قرآن کریم

سید احمد هاشمی علی آبادی

دوره 10، شماره 39 ، اسفند 1398، ، صفحه 92-109

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.41550.1903

چکیده
  از جمله موضوعات مورد بحث در حوزه زیست، اخلاق کاربردی و حقوق بحث از بایدها و نبایدهای تعامل انسان با محیط زیست است. قرآن کریم نیز به عنوان کتاب تکوین و تشریع در گزاره‌های توصیفی و الزامی خود نحوه صحیح تعامل انسان را با محیط زیست با ظرافت، دقت و عمیق بیان نموده است. این پژوهش با هدف تبیین نگاه قرآن در این مورد و با روشی توصیفی و تحلیلی ...  بیشتر

وجود پیشین قرآن و پیامدهای قرآن شناختی آن

محمد (خداخواست) عرب صالحی

دوره 10، شماره 38 ، آذر 1398، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.10552

چکیده
  یکی از مسائل بنیادی در علوم قرآن‌که به‌ویژه در مباحث اخیر این حوزه بسیار تأثیرگذار و موردبحث واقع شده مسئله وجود پیشین قرآن قبل از نزول تدریجی در ظرف خاص خود است؛ حال چه به‌عنوان یکی از واقعیات عالم در لوح محفوظ موجود بوده و ازآنجا به‌صورت تدریجی بر پیامبر نازل شده و یا این‌که از همان اوایل اوان بعثت به‌صورت دفعی در شب قدر از لوح ...  بیشتر

بررسی ابزار زبانی "تغلیب" در قرآن کریم با تاکید بر هم‌متن و مدل تحلیل مولفه‌ای

کبری راستگو

دوره 10، شماره 38 ، آذر 1398، ، صفحه 73-106

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.10554

چکیده
  تغلیب در شکل‌های مختلف خود، به عنوان یکی از اشکال عدم تجانس دستوری در زبان عربی کلام مجید، موضوعی است که نشانه‌هایی مبنی بر وجود آن در مباحث سنتی علم بلاغت، به چشم می‌خورد. بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی از این صنعت به عنوان یکی از اشکال خروج از مقتضای ظاهر یاد کرده‌اند. بی‌گمان تغلیب استفاده‌ای خلاقانه از امکانات زبانی به شمار می‌آید ...  بیشتر

جلوه هایی از پدافند غیرعامل در‌ راهبرد‌های دفاعی قرآن مجید و سیره نبوی(ص)

فیروزه کرمی

دوره 10، شماره 37 ، شهریور 1398، ، صفحه 7-48

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.43710.1915

چکیده
  توجه به پدافند غیرعامل در جهت افزایش توانمندی‌های دفاعی کشورها و کاهش تهدید و آسیب‌پذیری آنها در حوزه‌های گوناگون امری است اجتناب‌ناپذیر، که مطمح نظر سیاست‌مداران بزرگ دنیای امروز است. با ظهور اسلام، جبهه کفر و هجوم گسترده‌ای را برای هدم و نابودی این دین الهی و انسانی آغاز کرد. لذا در برخی از آیات قرآن کریم آشکارا اهمیت حفظ آمادگی ...  بیشتر

نسبت‌سنجی اهداف قرآن و اهداف علوم انسانی با رویکرد نقد تباین هدفی

محمدعلی اسدی نسب

دوره 10، شماره 36 ، فروردین 1398، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.10327

چکیده
  به شهادت آیات فراوان قرآن، هدف دین اسلام و قضایای محتوایی آن، منحصر به قضایای توصیفی و ارزشی در بُعد فردی و اخروی انسان‌ها نیست، و قلمرو آن همه آنچه در سعادت یا شقاوت انسان تاثیری دارد را فرامی‌گیرد؛ چنین گستره‌ای، ضرورت طراحی علوم انسانی وحیانی برای اصلاح روابط انسانی جهت نیل به سعادت و دنیوی و اخروی را اثبات می‌کند؛ علومی که شامل ...  بیشتر

تحلیل معناشناختی همنشینی "وهن"، "ضعف" و "استکانت" در آیۀ 147 سورۀ آل‌عمران بر مبنای طرح مولفه‌های معنایی

کبری راستگو؛ مرضیه مهدیزاده

دوره 10، شماره 36 ، فروردین 1398، ، صفحه 131-158

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.42235.1905

چکیده
  کاربست طرح "مولفه‌های معنایی" به عنوان یکی از طرح‌های نوین در مطالعات معناشناختی علوم قرآنی، نقش بسزایی در دستیابی به معانی دقیق واژگان این کتاب الهی و شناخت انسجام و ارتباط سیستماتیک مفاهیم آن دارد. با توجه به مسالۀ محدودیت‌های گزینشی واژگان نسبت به یکدیگر، در زبان قرآن کریم که محدود به متنی مشخص و ثابت است، همانند هر متن دیگری، ...  بیشتر