ORIGINAL_ARTICLE
فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی درقران با تاکید بر اندیشه علامه طباطبایی ره
چکیده: به هر نوع آمادگی واقتداردر برابر تهاجم دشمن،آمادگی وقدرت دفاعی گفته می شود که از مولفه های فدرت نظام های سیاسی دینی و غیر دینی محسوب می شود، و اساس هرگونه پیشرفت، توسعه و مقابله است. از این رو همگان در صدد تقویت، تکامل و تجهیز همه جانبه سازمان دفاعی خویش برآمده اند. چرا که حفظ موجودیت، تمامیت ارضی ،استقلال و آزادی ایشان در سایه این امر مهم تامین می شود. امری بسیار مهم که آیات قران کریم بدان امروتاکید نموده است. لذا این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و تفسیری به بررسی فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی از نگاه قران با رویکرد تفسیری علامه طباطبایی پرداخته است که یافته های این پژوهش بدین شرح است: آمادگی وقدرت دفاعی سازوکاری حیاتی، عقلی، فطری، شرعی، مستمر و پیشنیاز دفاع و جهاد شمرده می شود. و نقش موثری در ایجاد رهب و ترس در دشمن دارد و نیز رابطه مستقیم بین آن و باز دارندگی وجود دارد که هرچه میزان آمادگی واقتداردفاعی افزایش یابد به همان میزان سطح بازدارندگی هم ارتقا می یابد. همچنین با بالا رفتن سطوح آمادگی وقدرت دفاعی میزان غافلگیر شدن قوای مسلح و مدافع نظام اسلامی کاهش می یابد. و در نهایت آمادگی وقدرت دفاعی جامع عامل مهمی در حفظ دین و شعائر الهی وصیانت امت اسلامی می باشد که در دیدگاه علامه طباطبایی مهمترین فلسفه وجودی و هدف نهایی ازآمادگی وقدرت دفاعی است و ارهاب، عدم غافلگیری و بازدارندگی اهداف میانی و ابزاری برای رسیدن به حفظ دین و شعائر الهی وامت اسلامی می باشند.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12800_245de9e3e6812c81b9b945d6ac85d905.pdf
2021-06-22
7
32
10.22054/rjqk.2021.12800
فلسفه وجودی
آمادگی دفاعی
قدرت دفاعی
طباطبایی
قرآن
فاطمه
اکبری
f_akbari62@yahoo.com
1
دانشگاه علامه طباطبائی، تهران
LEAD_AUTHOR
محمد رضا
ابراهیم نژاد
ebrahimnejad32@yahoo.com
2
عضو علمی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی حاتم، عبد الرحمن.(1419ق.). تفسیر القرآن العظیم لابن أبی حاتم. ج5. المحقق: أسعد محمد الطیب المملکة العربیة السعودیة. مکتبة نزار مصطفى الباز.
2
ابن فارس، احمد. (1399هـ - 1979م.). معجم مقاییس اللغه. ج2. بی-جا: دار الفکر.
3
ابن منظور، محمد بن مکرم بن على. (1414 ق.). لسان العرب. ج1. بیروت: دار صادر.
4
آریان پور کاشانی، عباس و منوچهر. (1374). فرهنگ دانشگاهی انگلیسی به فارسی. ج1. تهران: سپهر.
5
آلوسی، شهابالدین. (1415 ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی. ج10. المحقق: علی عبد الباری عطیة. بیروت: دار الکتب العلمیه.
6
بهشتی دامغانی، ابراهیم. (1391). دفاع مشروع در فقه اسلامی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
7
جلالی فراهانی، غلامرضا. (1390). پدافند غیر عامل و تهدیدهای نوین. تهران: ایران.
8
جمعی از نویسندگان. (1380). اصول جنگ. تهران: پژوهشگاه تحقیقات علمی سپاه.
9
جوادی آملی، عبد الله. (392 1). تفسیر تسنیم. ج11. قم: اسراء.
10
____________. (1392). تفسیر تسنیم. ج9. قم: اسراء.
11
___________. (بیتا). انسان در اسلام. قم: اسراء.
12
الجوهری، أبو نصر. (1407ق.). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. ج 21. بیروت: دارالعلم للملایین.
13
حییم، سلیمان. (1378). فرهنگ معاصر انگلیسی. تهران: فرهنگ معاصر.
14
دهخدا، علی اکبر. (1377). لغتنامه دهخدا. ج5. تهران. تیراژه.
15
_________. (1377). لغتنامه دهخدا. ج5. تهران: تیراژه.
16
الرازی، فخر الدین. (1420ق.). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). ج 15. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
17
رستمی، محمود. (1386). فرهنگ واژههاى نظامى. تهران: ایران سبز.
18
رشیدرضا، محمد. (1990م.). تفسیر القرآن الحکیم (تفسیرالمنار). ج10. بیجا: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
19
__________. (1990م). تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار). ج11. بیجا: الهیئة المصریه العامه للکتاب.
20
الزبیدی، محمد بن محمد. (بیتا). تاج العروس من جواهر القاموس. ج11. بیجا: دارالفکر.
21
الزمخشری، أبو القاسم. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. ج1. بیروت: دار الکتاب العربی.
22
___________. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. ج2. بیروت: دار الکتاب العربی.
23
طاهری خرم آبادی. (1368). جهاد در قران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
24
طباطبائی، محمدحسین. (1390) . المیزان فی تفسیر القران. ج16. بیروت. موسسه الاعلمی للمطبوعات.
25
________________________________. ج18. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
26
________________________________. ج5. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
27
________________________________. ج1. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
28
________________________________. ج2. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
29
________________________________. ج4. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
30
________________________________. ج9. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
31
________________________________. ج14. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
32
طبرسی، فضل بن حسن. (1420ق.). تفسیر جوامع الجامع. ج2 . قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
33
عمید، حسن. (1374). فرهنگ فارسی. ج2. تهران. امیر کبیر.
34
فاضل لنکرانى، محمد. (1381). اصول فقه شیعه. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار( ع).
35
قاسمی، فرهاد. (1399). اصول و روابط بین الملل. ویرایش دوم. تهران: میزان.
36
قرائتی، محسن. (1388). تفسیر نور. ج2. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
37
_______. (1388). تفسیر نور. ج3. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
38
کالینز، جان ام. (1388). استراتژى بزرگ. کورش بایندر. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
39
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. ج2. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
40
سایتها https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=34213 http://lib.eshia.ir/50080/11/1
41
ORIGINAL_ARTICLE
بازکاوی کارکرد قصص قرآنی در تحلیل آیندهنگاری راهبردی (مطالعۀ موردی داستان بنیاسرائیل)
مقوله پیشرفت با نظر به عینیت آن در موقعیتهای زمانی و مکانی، نیازمند الگوی معین با رویکرد آیندهنگری و آیندهنگاری است. نقش آموزههای دین در آیندهنگاری تمدنی، یک مسئله محوری و راهبردی در دورۀ معاصر است. برجستهترین فصل آموزگاری آیندهنگاری دینی، رخدادهای تاریخ تمدنی و به طور خاص، قصص هستند. رویکرد آیندهنگاری به مدد قصص، اصلی بنیادین در مبانی فلسفه دین (نظام انتظار از دین و نیاز به دین) است. قصه قرآنی یک منظومه گفتمانی است که رویدادهای مؤثر در تحول فرد، جامعه و تمدن را پیش رو می گذارد و هدف آن قرار دادن مخاطب در موقعیتی است که با انتخاب و اختیار خود در مسیر رشد قرار گیرد تا آینده خود، جامعه و تمدن را در سمت و سوی آرمان الهی رقم زند. این مقاله با پرسش اصلی «چیستی آیندهنگار قصص قرآنی»، با روش تحلیل محتوا به نظریۀ آیندهنگاری برآمده از قصص قرآنی میپردازد و بر آن است که پژوهش کارکرد آیندهنگار از قصص تمدنی، یک ساحت راهبردی نه فقط در حوزه پژوهش هنجارین، بلکه در حوزه تحقیق و توسعۀ آیندهنگار نیز هست. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که آیندهنگری تا آیندهنگاری، فصل راهبردی فلسفه قصه قرآنی است و قصه قرآنی ظرفیتی معرفتشناخت و روششناخت در پیشنهاد رویکرد آیندهنگار راهبردی دارد.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12801_9daa74b54b7da1f655a8550274a441fc.pdf
2021-06-22
34
64
10.22054/rjqk.2021.12801
قصص قرآنی
هنر
آیندهنگاری
پیشرفت
تحول
رضوانه
دستجانی فراهانی
adastjani31@yahoo.com
1
دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
احمد
آکوچکیان
a_akoochekian@yahoo.com
2
هیئت علمی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)
LEAD_AUTHOR
عباس
اشرفی
dr_a_ashrafi@yahoo.com
3
دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
ابناثیر، مبارکبن محمد. (1383ق.). النهایه. به کوشش طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی. قم: مؤسسه الامین للطباعه و النشر و التوزیع.
1
ابنبابویه، محمدبنعلى. (1414ق.). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
2
ابنفارس، احمد. (1410). معجم مقاییساللغه. بیروت: الدارالاسلامیه.
3
ابنمسکویه، ابوعلی. (1371). تجاربالامم. تحقیق ابوالقاسم امامی. تهران: سروش.
4
ابنمنظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دارصادر.
5
ازگلی، محمد. (1383). رهبری استراتژیک چشمانداز. تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
6
ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله. (1410). الفروقاللغویه. قم: مکتبه بصیرتی.
7
اسلاتر، ریچارد. و همکاران. (۱۹۹۶). آیندهاندیشی برای هزاره نوین. مفاهیم. روشها و ایدههای آیندهپژوهی. ترجمۀ عقیل ملکیفر و دیگران. تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
8
اشرفی، عباس. (1390). مقایسۀ قصص در قرآن و عهدین. تهران: شرکت چاپ و نشر بینالملل.
9
الوانی، سیدمهدی. صلاحی، اسحاق. (1392). «طراحی مدل اسلامی ـ ایرانی آیندهنگاری راهبردی». مطالعات بین رشتهای دانش راهبردی. شماره 10.
10
آکوچکیان، احمد. (1389). درسنامۀ حکمت هنر. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.__________. (1393).
11
فروکاهشی سبک زندگی با سوره مسد. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه.
12
آکوچکیان، احمد و همکاران. (1395). الگوی راهبری تحول. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه.
13
آکوچکیان، احمد. (1398). الگوی تنزیلی قرآن. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه (چاپ محدود).
14
صلاحی، اسحاق. (1392). طراحی مدل اسلامی ـ ایرانی آیندهنگاری راهبردی. رساله دکتری. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
15
ایمان، محمدتقی و کلاته ساداتی، احمد. (1392). روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
16
ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسانالعرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
17
بابایی، حبیبالله. (1393). کاوشهای نظری در الهیات تمدنی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
18
بصیری، مریم. (1396). فرآیند شکلگیری داستان در ادبیات داستانی و دراماتیک. تهران: خوارزمی.
19
بل، وندل. (1396). مبانی آیندهپژوهی: تاریخچه. اهداف و دانش. ترجمۀ مصطفی تقوی و محسن محقق. چاپ سوم. تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
20
بنی اسد، رضا. (1390). مدیریت راهبردی با تأکید بر جهاد اقتصادی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
21
پایدار، حبیبالله. (بیتا). برداشتهایی دربارۀ فلسفۀ تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: سلمان.
22
پروینی، خلیل. (1379). تحلیل ادبی و هنری داستانهای قرآنی. تهران: فرهنگگستر.
23
پولارد. سیدنی. (1354). اندیشه ترقی. ترجمه حسین اسدپور پیرانفر. تهران: امیرکبیر.
24
تافلر. الوین. (1373). ورقهای آینده. تهران: البرز.
25
تقوی، مصطفی. (1387). «درآمدی مبنایی و راهبردی بر الگوی اسلامی ـ ایرانی توسعه علم و فناوری». فصلنامه روششناسی علوم انسانی. شماره ، صص 73ـ98.
26
حاج منوچهری، فرامرز. (1395). گونهشناسی و تحلیل قصص قرآنی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
27
حسنبیگی، ابراهیم. (1390). مدیریت راهبردی. تهران: سمت.
28
حسینی، محمد. (1382). ریختشناسی قصههای قرآنی. تهران: ققنوس.
29
خامنهای، سیدعلی. (1399). بیانات در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان تاریخ (10/5/99). https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=46146
30
خزائی، حسین. (1397). درآمدی بر آیندهنگاری قرآنشناخت. اندیشهها و نظرها در نظریه و مکتب تفسیر پیشرفتشناخت.
31
(مجموعه مقالات). تهران: بنیاد اندیشه دینی و مطالعات توسعه.
32
دانشنامۀ آینده پژوهی. (1387). مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی. تهران: مرکز آیندهپژوهی.
33
الدجانی، زاهیه راغب. (1393). مفهوم قرآنی و توراتی موسی (ع) و فرعون.
34
ترجمه حبیبالله عباسی. تهران: سخن. راغب اصفهانی. (1412).
35
مفردات فی غریبالقرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالعلم الدارالشامیه.
36
زالی، نادر. (1396). آیندهنگاری راهبردی در برنامهریزی و توسعه منطقهای. چاپ سوم. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
37
صاحبی نژاد، مجید. (1385). آیندهنگاری فناوری. ابزاری جهت اولویتگذاری علم و فناوری نانو در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
38
صالحی، پیمان. افشار، مرضیه. (1398). «تحلیل گفتمان انتقادی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن (بر اساس الگوی نورمن فرکلاف)».
39
پژوهشهای قرآنی. سال 23. شماره 3. صص 59ـ82 .
40
صدر، سیدمحمدباقر. (1395). پژوهشهای قرآنی. ترجمه سیدجلال میرآقایی. قم: دارالصدر. طریحی، فخرالدین. (1375).
41
مجمع البحرین. تحقیق سیداحمد حسینی. چاپ سوم. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
42
غلامرضایی، علیاصغر. (1390). درآمدی بر ساختار روایت قصههای قرآن. قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مرکز پژوهشهای اسلامی.
43
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410). العین. چاپ دوم. قم: انتشارات هجرت.
44
قطبی، محمد. (1352). تعریف هنر. تهران: بینا.
45
کورنیش، ادوارد. (1394). آیندهپژوهی پیشرفته (نگاهی ژرف به اصول. مبانی و روشهای آیندهپژوهی). ترجمه سیاوش ملکیفر و فرخنده ملکیفر. تهران: آیندهپژوه.
46
محمدپور، احمد. (1390). روش در روش. تهران: جامعه شناسان.
47
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: ترجمه و نشر کتاب.
48
ملکی فر و همکاران(1393). الفبای آیندهپژوهی. چاپ چهارم. تهران: آیندهپژوه.
49
ملکیفر، عقیل. ملکیفر، سیاوش. فخرایی، مرضیه. (1393). آینده-پژوهی و هنر آیندهگرا. تهران: سورۀ مهر.
50
موسوی گرمارودی، علی. (1375). داستان پیامبران. چاپ پنجم. تهران: قدیانی.
51
ناظمی، امیر و قدیری، روح الله. (1385). آیندهنگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: مرکز صنایع نوین.
52
نصر، طاهره. (1386). از هنر و هنر اسلامی. شیراز: نوید شیراز.
53
نصیری، علی. (1376). «درآمدی بر زیباشناسی از دیدگاه قرآن». اندیشه حوزه. دوره سوم. شماره ۲ و۳.
54
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر جن در سلامت جسمی یِ انسان از دیدگاه مفسّران با تأکید بر آیه 41/ ص
جن می تواند دخل و تصرّفات مثبت و منفی ای را در حوزه های روحی، روانی و جسمی در انسان داشته باشد، این مقاله با روش «توصیفی و تحلیلی» در صدد اثبات یکی از این آثار، یعنی تأثیر منفی یِ جن در سلامت جسمی یِ انسان است که از گذر بررسی آیات و روایات و تحلیل دیدگاه های مفسّران فریقین و با تأکید بر آیه 41/ص بدان دست یافته است. این تأثیر می تواند بصورت مستقیم یا غیر مستقیم اتفاق بیفتد، اما آنچه بین این دو صورت مورد اختلاف است، تأثیر مستقیم جن بر روی بدن انسان است که دو دیدگاه موافق و مخالف هم را ایجاد کرده است. مهم ترین کلید واژه ای که می تواند در رفع تعارض ظاهری آیات مرتبط با این موضوع و فهم بهتر آنها دخیل باشد، کلمه «سلطان» است. سلطان در اصل به معنای حجّت و برهان است اما اگر به معنای سلطنت مادّی(تسلّط بر بدن) نیز باشد نمی تواند اذیت جسمانی جن را نفی کند چرا که آزار واذیّت بدنی شیطان سلطنت محسوب نمی شود. هدف از نگارش این رساله ایجاد زیر ساخت های لازم برای بحث پیش گیری و درمان آسیب های جسمی ناشی از جن است .
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12802_89e07d34f07b2162887d73b2a7d4370a.pdf
2021-06-22
65
92
10.22054/rjqk.2021.12802
"قرآن"
"جن"
"سلامت جسمی"
"تأثیر جن"
"دیدگاه مفسّران"
علی محمد
راهی
alifiel2010@gmail.com
1
مجتمع عالی قرآن وحدیث،دانشگاه المصطفی،قم،ایران
LEAD_AUTHOR
حسین
علوی مهر
halavimehr5@gmail.com
2
مجتمع عالی قرآن وحدیث،دانشگاه المصطفی،قم،ایران
AUTHOR
قرآن مجید.
1
آل سعدی، عبدالرحمن بن ناصر. (1408ق). تیسیر الکریم الرحمن. چاپ دوم. بیروت: مکتبة النهضه العربیه.
2
ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم). تحقیق: اسعد محمد الطیب. چاپ سوم. عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز.
3
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی. (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. به تحقیق مهدی عبدالرزاق. چاپ اول. بیروت: دارالکتابالعربی.
4
ابن سینا، حسین بن عبدالله. (1989م). الحدود. چاپ دوم. قاهره: الهیئهالمصریه العامه للکتاب.
5
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر). به تحقیق محمدحسین شمسالدین. چاپ اول. بیروت: دارالکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون.
6
ابن عاشور، محمد طاهر. (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
7
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
8
الأعلمی الحائری، الشیخ محمدحسین. (1413ق). دائرة المعارف الشیعیه العامّه. چاپ دوم. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
9
انصاریان، حسین. (بیتا). تفسیر حکیم. چاپ اول. قم: دارالعرفان.
10
جهامی، جیرار. (1425ق). موسوعة مصطلحات ابن سینا(الشیخ الرئیس). چاپ اول. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
11
حجازی، محمد محمود. (1413ق). التفسیر الواضح. چاپ دهم. بیروت: دار الجیل الجدید.
12
حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد. (1363ش). تفسیر اثنا عشری. چاپ اول. تهران: انتشارات میقات.
13
حقّی بروسوی، اسماعیل. (بیتا). تفسیرروح البیان. بیروت: دارالفکر.
14
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. به تحقیق صفوان عدنان داودی. چاپ اول. دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
15
راهی، علی محمد. (1394ش). جایگاه و نقش جن در نظام آفرینش بر اساس قرآن و سنت. چاپ اول. قم: چاپ ادیان.
16
زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چاپ سوم. بیروت: دارالکتاب العربی.
17
سایت ارتباط شیعی، مدرسه فقاهت (http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/tafsir/92/930303)
18
سیوطی، جلالالدین عبدالرحمن بن ابی بکر. (1404ق). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور. قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
19
شیخ حرّعاملی، محمد بن حسن بن علی. (1409ق). وسائل الشیعه. چاپ اول. قم: گروه پژوهش موسسه آل البیت علیهم السلام.
20
شیخ صدوق، ابو جعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمی. علل الشرایع. قم: انتشارات مکتبه الداوری.
21
شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. التبیان فی تفسیر القرآن. به تحقیق عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
22
شیروانی، علی. (1373ش). شرح مصطلحات فلسفیِ بدایة الحکمة و نهایة الحکمه. چاپ اول. قم: مرکز انشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم.
23
صادقی تهرانی، محمد. (1365ش). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. چاپ دوم. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
24
طباطبائی، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
25
طریحی، فخرالدین. (1375ش.). مجمعالبحرین. به تحقیق سید احمد حسینی. چاپ سوم. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
26
فخرالدین رازی. (1420ق). ابوعبدالله محمدبن عمر(فخررازی) مفاتیح الغیب. چاپ سوم. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
27
فضل الله، سید محمد حسین. (1419ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک للطباعة و النشر.
28
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). العین. چاپ دوم. قم: انتشارات هجرت.
29
کاشانی، ملا فتح الله. (1336ش). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
30
کاشانی، محمد بن مرتضی. (1410ق). التفسیر المعین. به تحقیق درگاهی. حسین. چاپ اول. قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
31
کلینی، محمد بن یعقوب. (1365ش). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الأسلامیه.
32
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (1404ق). بحارالأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
33
مجمع البحوث الاسلامیه. (1414ق). شرح اصطلاحات الفلسفیه. چاپ اول. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
34
مصطفوی، حسن. (1360ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
35
معرفت، محمد هادی.(1390ش). قرآن و فرهنگ زمانه. چاپ اول. قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
36
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374ش). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دارالکتب الأسلامیه.
37
موسوی سبزواری، سید عبد الأعلی. (1409ق). مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. بیروت: موسسه اهل بیت علیهم السلام.
38
میبدی، رشیدالدین. احمد بن ابی سعد. (1371ش). کشف الأسرار و عدة الأبرار. به تحقیق علی اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
39
میری، سید سعید. (1399ش). «بررسی امکان نقش و تأثیر شیطان در بیماریهای جسمی انسان با تکیه بر آیه 41 ص». نشریۀ علمی مطالعات تفسیری. پاییز سال 11. شماره 43. صفحات55-68.
40
نور محمدی، غلامرضا. (1396ش). درآمدی بر نظام جامع سلامت اسلام. چاپ اول. قم: انتشارات فقه.
41
نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد. (1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
42
ORIGINAL_ARTICLE
گونه شناسی مفردات پژوهی در قرآن از منظر روایات تفسیری اهل بیت(ع)
واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب میشود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایتهای تفسیری اهلبیت(ع)- بهعنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگانکاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیلهای مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژهپژوهی، با گردآوری دادههای مرتبط از روایات تفسیری و توصیف و تحلیل این دادهها، به گونهشناسی آنها پرداخته و گونههای بدست آمده را در عناوین ذیل بیان میدارد: تبیین معنای ظاهری واژه، ترادفنگری در بیان معنای بدوی واژگان، بیان وجه تسمیه واژگان، قرآنکاوی واژگانی، تبیین معنای مجازی کلمات، بیان مصادیق واژهها، بیان معنای لغات اضداد، تحلیل نحوی واژ، تبیین واژه در قرائات مختلف، واژه کاوی فرهنگ-نگرانه و بیان معنای بطنی و تأویلی کلمات. روایات تفسیری مزبور، با اینکه در تبیین معنای واژگان کمک شایانی میکند اما بعضا از بُعد دلالی ضعف دارند و در استفاده از آنها باید به معیارهای نقدالمتنی مانند عرضه به قرآن و... نیز توجه نمود.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12803_3af700727a857935139a811673c72ee3.pdf
2021-06-22
95
118
10.22054/rjqk.2021.12803
قرآن
گونه شناسی
مفردات پژوهی
روایات تفسیری
اهل بیت(ع)
غدیر
هاشمی
sayyedghadirhashemi@gmail.com
1
دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران
LEAD_AUTHOR
سید محمد
رضوی
dsmrazavi@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران(نویسنده مسئول)
AUTHOR
محمد رضا
آرام
moh.aram@iauctb.ir.ac
3
دانشیار گروه علوم قران و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران
AUTHOR
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول. محقق/ مصحح: علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین. چاپ دوم.
1
ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. محقق/ مصحح: عبدالسلام محمد هارون. چاپ اول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
2
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم. (بیتا). غریب القرآن. بیجا: بینا.
3
ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر. چاپ سوم.
4
ابنبابویه، محمدبنعلی. (1378ق.). عیون اخبار الرضا(ع). محقق/ مصحح: مهدی لاجوردی. تهران: نشر جهان.
5
(1385). علل الشرائع. قم: کتاب فروشی داوری.
6
(1398ق.). التوحید. محقق/ مصحح: هاشم حسینی. چاپ اول. قم: جامعه مدرسین.
7
احسانیفر لنگرودی، محمد. (بیتا). اسباب اختلاف حدیث. قم: موسسه علمی-فرهنگی دارالحدیث.
8
بابایی، علی اکبر و همکاران. (1379). روش شناسی تفسیر قرآن. زیر نظر محمود رجبی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ اول.
9
بابایی، علی اکبر(1394). قواعد تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ اول.
10
بحرانی، سید هاشم بن سلیمان. (1374). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: موسسۀ بعثۀ. چاپ اول.
11
بروجردی، حسین. (1386ق). منابع فقه شیعه. ترجمه: گروهی از مترجمان. تهران: فرهنگ سبز. چاپ اول
12
بلاغی نجفی، محمد جواد. (1420ق). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. قم: بنیاد بعثت.
13
بنت الشاطی، عایشه. (1390). تفسیر بیانی قرآن کریم. مترجم: سید محمود طیب حسینی. قم: دانشکده اصول دین.
14
(1388ق). التفسیر البیانی للقرآن الکریم. قاهره: دار المعارف.
15
(1376). اعجاز بیانی قرآن. مترجم: حسین صابری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
16
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی- مرکز فرهنگ و معارف قرآن. (1389). دائرۀ المعارف قرآن کریم. قم: بوستان کتاب. چاپ اول.
17
جفری، آرتور. (1386). واژه های دخیل در قرآن مجید. مترجم: فریدون بدرهای. تهران: توس.
18
حاجی خلیفه (کاتب چلبی)، مصطفی بن عبدالله (بیتا). کشف الظنون. بیجا: بینا (مکتبۀ الشامله).
19
حکیمی، محمدرضا. (1358). ادبیات و تعهد در اسلام. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
20
خامه گر، محمد. (1386). ساختار هندسی سورههای قرآن. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
21
خرمشاهی، بهاءالدین. (1381). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران: ناهید. چاپ دوم.
22
الخطیب، عبداللطیف. (1422ق). معجم القرائات. دمشق: دار سعد الدین. الطبعۀ الاولی.
23
الخولی، امین. (1961م.). مناهج تجدید فی النحو و البلاغۀ و التفسیر و الادب (مجموعه مقالات). بیجا. دارالمعرفه. الطبعة الاولی.
24
(1987م). من هدی القرآن...فی اموالهم. قاهره: الهیئۀ المصریۀ العامۀ للکتاب.
25
دیلمی، حسن بن محمد. (1412ق). ارشاد القلوب الی الصواب. قم: الشریف الرضی.
26
راغب اصفهانی، حسینبنمحمد. (1412ق.). مفردات الفاظ القرآن. محقق/ مصحّح: صفوان عدنان داوودی. بیروت- دمشق: دارالقلم- دارالشامیه.
27
رجبی، محمود. (1391). روش تفسیر قرآن. چاپ پنجم. بیجا: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
28
رومی، فهدبن عبدالرحمن بن سلیمان. (1407ق). اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر. عربستان سعودی: بینام.
29
زرقانی، محمد عبدالعظیم. (1385). مناهل العرفان فی علوم القرآن. مترجم: محسن آرمین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
30
زرکشی، بدرالدین. (1410ق). البرهان فی علوم القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
31
زمخشری، محمودبن عمر. (1407ق.). الکشاف فی حقائق غوامض التنزیل. بیروت. دار الکتب العربی.
32
(1389). الکشاف فی حقائق غوامض التنزیل. مترجم: مسعود انصاری. تهران: ققنوس.
33
ستوده نیا، محمدرضا و همکارن. (1390). جایگاه سیاق در تفسیر آیات از دیدگاه امام رضا(ع). فدک سبزواران. سال دوم. شماره 8. صص73-89.
34
سیوطی، جلالالدین. (بیتا). معترک الاقران فی اعجاز القرآن. محقق: علی محمد بجاوی. قاهره - مصر: دارالفکر عربی.(1380). الاتقان فی علوم القرآن. مترجم: سید مهدی حائری قزوینی. تهران: امیر کبیر.
35
صانعی پور، محمد حسن. (1390). مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن کریم. تهران: دانشگاه امام صادق. چاپ اول.
36
طاهری کنی، علی. (1377). تفسیر ادبی قرآن. به کوشش: مهدی اسلامی یزدی. بیجا: رواق اندیشه. چاپ اول.
37
طباطبائی، حیدر. (1387). پژوهش تطبیقی در بطون قرآن. قم: پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن.
38
طباطبائی. سید محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. جاپ پنجم.
39
(1374). المیزان. مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعه مدرسین.
40
طبری، محمدبن جریر. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ اول. بیروت: دارالمعرفه.
41
طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
42
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین. چاپ چهارم. قم: اسماعیلیان.
43
عطاردی، عزیز الله. (1388). اخبار و آثار امام رضا(ع). چاپ اول. بیجا: عطارد.
44
عیاشی، محمدبن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی. محقق/مصحح: هاشم رسولی محلاتی. چاپ اول. تهران: المطبعۀ العلمیه.
45
الفاخوری، حنّا. (1388). تاریخ ادبیات زبان عربی از عصر جاهلی تا قرن معاصر. ترجمه عبدالمحمد آیتی. چاپ هشتم. بیجا: انتشارات توس.
46
فراء، یحیی بن زیاد. (2000م). معانی القرآن. محقق: محمد علی نجار. احمد یوسف نجاتی. قاهره - مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
47
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. (1415ق). تفسیر الصافی. تهران: مکتبۀ الصدر.
48
قاسم نژاد، زهرا و ستوده نیا، محمدرضا و شاملی، نصرالله. (1393). اثر سیاق در اختلاف قرائات. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
49
قمرزاده، محسن. (1396). گونهشناسی روایات تفسیر نورالثقلین. رساله دکتری دانشگاه علوم و تحقیقات تهران. دانشکده الهیات. رشته علوم قرآن و حدیث.
50
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا. (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
51
قمی، علی بن ابراهیم. (1363). تفسیر القمی. محقق/مصحح: طیب موسوی جزائری. قم: دار الکتب. چاپ سوم.
52
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. محقق/ مصحح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
53
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحار الانوار. محقق/مصحح: جمعی از محققان. چاپ دوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
54
محمد سعد، محمود توفیق. (1430ق). دلاله الالفاظ علی المعانی عند الاصولیین؛ دراسه منهجیه تحلیله. قاهره: مکتبۀ وهبه.
55
مرکز الثقافه و المعارف القرآنیه. (1417ق). علوم القرآن عند المفسرین. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی. الطبعه الاولی.
56
مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت، لندن، قاهره: دارالکتب العلمیۀ- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
57
منجد، محمد نور الدین. (1997م). الترادف فی القرآن الکریم. دمشق: دارالفکر.
58
مهریزی، مهدی. (1389). روایات تفسیری شیعه. گونهشناسی و حجیت. مجله علوم حدیث. شماره 55. بهار. صص3-36.
59
میرسید، سید محمدرضا و حاج اسماعیلی، محمدرضا. نقش روایات امامیه در معادل گزینی مفردات قرآنی و بازتاب آن در نقد ترجمه های معاصر. فصلنامه پژوهشهای زبانشناختی قرآن. سال دوم. شماره دوم. پاییز و زمستان 1392.
60
نحاس، ابوجعفر. (بیتا). معانی القرآن. بی جا: بینا: مکتبه الشامله.
61
(1421ق). اعراب القرآن. چاپ اول. بیروت: منشورات محمد علی بیضون. دار الکتب العلمیه.
62
هاشمی خوئی، میرزا حبیبالله. (1400ق.). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. مترجمان: حسن حسن زاده آملی و محمدباقر کمرهای. تهران: مکتبۀ الاسلامیه.
63
ORIGINAL_ARTICLE
توقیفی یا اجتهادی بودن «رسم الخط قرآن کریم» در بوته نقد
این پژوهش پس از مطالعه آراء قائلین به رسمالمصحف و رسمالاملاء و بررسی چگونگی مواجهه ایندو نظر با یکدیگر، با روشی توصیفی- تحلیلی و با هدف کشف مبانی و معیارهای آراء مطرح شده پیرامون توقیفی بودن و اجتهادی بودن رسمالخط قرآنی به نگارش در آمده است. اهمیت رسم و ضبط قرآن از طرفی و بررسی و نقد ادله قائلین به توقیفی یا اجتهادی بودن رسمالمصحف، موجب این سؤال شد که دو گروه مورد بحث با کدام مبانی و ادله به بیان دیدگاه میپردازند؟ و نظر برگزیده کدام است؟اعتقاد به توقیفی یا اجتهادی بودن رسمالمصحف قرآن یکی از مسائل مهم در حوزه مطالعات علوم قرآنی است. قائلین به توقیفی بودن رسمالمصحف، هرگونه تغییری در نحوۀ نگارش مصاحف قرآنی را غیر مجاز و به مثابه تحریف در الفاظ قرآن میدانند و برای این منظور به بیان ادلّه استناد میجویند. در مقابل، نظریه اجتهادی بودن رسمالخط قرآنی مطرح است که به منظور تسهیل در امر قرائت غیر عرب زبانها و به ویژه برای نوآموزان، تغییر در رسمالمصحف را جایز میدانند و نگارش قرآن براساس رسم قیاسی (رسمالاملاء) را پیشنهاد میکنند. بررسی مبانی نظری و نقد و تحلیل ادله مطرح شده بیانگر عدم حجیت توقیفی بودن رسم مصحف و جواز تبعیت از قیاس در نگارش قرآن است که ضمن تحلیل تفاوتهای موجود در رسم المصحف و رسم الاملای متداول و تبیین نقاط ضعف و قوّت هریک از آنها، رسم قیاسی را قول راجح میداند.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12804_dd4500c7fd2b012340ad1861d00a3684.pdf
2021-06-22
119
142
10.22054/rjqk.2021.12804
قرآن کریم
رسمالمصحف
رسم قیاسی
توقیفی
تحریف
احمد
زرنگار
ahmad110zar@gmail.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا وسیما. مدیر گروه معارف اسلامی و دروس عمومی
LEAD_AUTHOR
سیده زینب
حسینی
szh1364@yahoo.com
2
دانش پژوه دکتری رشته تفسیر تطبیقی موسسه آموزش عالی رفیعه المصطفی (ع)
AUTHOR
روح الله
محمدعلی نژاد عمران
alinejad@atu.ac.ir
3
گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
قرآن کریم. (1386). ترجمه الهی قمشهای. چ1. تهران: جمهوری.
1
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد بن محمد. (1408 ق). تاریخ ابن خلدون. بیروت: دار الفکر.
2
ابن فارس، أحمد. (1404 ق). معجم مقاییس اللغة. 6جلد. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
3
ابن مالکالطائی الجیانی، محمد بن عبد الله. (بیتا). شرح شافیه. مکه. جامعه أمالقری مرکز البحث العلمی و إحیاء التراث الإسلامی کلیة الشریعه و الدراسات الإسلامیه مکه المکرمه.
4
ابن منظور. (بیتا). لسان العرب. قاهره: دارالمعارف.
5
أزهری الهروی، محمد بن أحمد. (2001 م). تهذیب اللغه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
6
باقلانی، ابو بکر محمد بن الطیب. (1422ق). الانتصار للقرآن. عمان / بیروت: دارالفتح / دار ابن حزم.
7
بیهقی، أحمد بن الحسین بن علی بن موسى. (1423 ق). شعب الایمان. ریاض: مکتبهالرشد للنشر و التوزیع.
8
جعفری، یعقوب. (1376). تفسیر کوثر. قم: موسسه انتشارات هجرت.
9
حماده، حسین صالح. (1429 ق). مباحث فی علوم القرآن. بیروت: دار المحجة البیضاء.
10
دانی، ابو عمرو عثمان بن سعید. (بیتا). المقنع فی معرفه مرسوم مصاحف اهل الامصار. قاهره: مکتبهالکلیات الازهریه.
11
زرقانی، محمد عبد العظیم. (1415 ق). مناهل العرفان. بیروت: دار الکتاب العربی.
12
زرکشى، محمد بن عبد الله. (1376 ق). البرهان. بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة عیسى البابى الحلبی و شرکائه.
13
سخاوی، علی بن محمد. (1424 ق). الوسیله الی کشف العقیله. عربستان: مکتبه الرشد.
14
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر. (1421 ق). الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتاب العربی.
15
شمسالدین مقدسی رامینى، محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج. (بیتا). الآداب الشرعیه و المنح المرعیه. ریاض: انتشارات عالم الکتب.
16
شنقیطی، محمد حبیب الله بن عبدالله. (بیتا). ایقاظ الاعلام لوجوب اتباع رسم المصحف الامام عثمان بن عفان. سوریه: مکتبه المعرفه.
17
صبحی الصالح . (2000م). مباحث فی علوم القرآن. بیروت: دار العلم للملایین.
18
عبدالرحمن عک، خالد. (1428 ق). أصول التفسیر و قواعده. بیروت: دار النفائس.
19
عوض صالح، عبدالکریم. (1427ق). المتحف فی رسم المصحف. طنطا: دارالصحابه للتراث.
20
عوفی، محمد بن احمد. (1422ق). الجواهر الیراعیه فی رسم مصاحف العثمانیه. مکه مکرمه: وزارت تعلیم عالی.
21
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق). العین. قم: انتشارات هجرت.
22
فرماوی، عبدالحی حسین. (1425ق). رسم المصحف ونقطه. اردن. دارالنور المکتبات.
23
قدوری، حمد غانم. (1383ش). رسم الخط مصحف. ترجمۀ یعقوب جعفری. تهران. انتشارات اسوه.
24
مارغنی تونسی مالکی، أبو إسحاق إبراهیم بن أحمد بن سلیمان. (بیتا). دلیل الحیران علی مورد الظمآن. القاهره: دارالحدیث.
25
محمداسماعیل، شعبان. (بیتا). رسمالمصحف و ضبطه بین التوقیف و الاصطلاحات الحدیثه. ریاض: دارالسلام.
26
معرفت، محمدباقر. (1393ش). آداب و احکام تلاوت قرآن. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
27
معرفت، محمدهادی. (1415ق). التمهید. قم: موسسه نشر اسلامی.
28
متقی هندی. (بیتا). کنز العمال. بی جا: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
29
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل فرایند «تفسیر» و «تطبیق» قرآن بر اساس کارکرد «سیاق» و «شأن نزول»
قرآن کریم، متنی است که مخاطبانش به منظور دریافت مُراد آن نیاز به «تفسیر» دارند. پس از دریافت مُراد، نوبت به فرایند «تطبیق» یا همان بهرهبری از مُراد در جهت هدایت میرسد. مسأله آنجاست که فهم تفسیری و پس از آن، دخول در فرایند تطبیق نسبت به «سیاق» و «شأن نزول» آیه چگونه تصویر میشود. این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی و با بهرهبری از ابزار کتابخانهای به نگارش درآمده است، در تحلیل فرایند تفسیر بدین نتیجه دست یافت که با توجه به نوشتاری یا غیرنوشتاری بودن متن، مفهومی به نام «مقامات تفسیری» مطرح میشود که فهم مراد، تنها در آن مقامات امکانپذیر است. این مقامها عبارتند از: «سباق»، «شأن و فضای نزول آیه»، «سیاق سوره»، «فضای نزول سوره»، «قرآن در قرآن نوشتاری» و «قرآن در قرآن غیرنوشتاری». در واقع، هیچیک از مقامها با دیگری تعارضی ندارد و شکل متکامل تفسیر، تنها با کنار هم نهادن تمامی مقامات ممکن است. امّا نتایج حاصل از تحلیل فرایند تطبیق عبارتند از: اوّلًا فرایند تطبیق در گسترهی تمامی آیات و برای همهی مخاطبان تعریف میشود؛ ثانیًا از حیطهی «مدلولات لفظی» و حوزهی «تفسیر» بیرون میآید؛ ثالثًا تنها با تعیین «مناسبت» و «غایت» به صحنه میآید؛ رابعًا با تشکیل قیاسی استثنایی برای نقوش مطرح در یک آیه تصویر میشود؛ خامسًا تعارض با مقام «سباق» یا «شأن نزول آیه» شرط دخول در فرایند تطبیق است، اما تطبیق نسبت به چهار مقام دیگر همین آیه، مهمل یا لابشرط است؛ سادسًا تطبیق یک آیه آنگاه مقبول میافتد که با مقامات ششگانه در محدودهی آیات دیگر متعارض نباشد.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12805_d8dfc7a40bc0ea7f6ab5a8f47b4690ee.pdf
2021-06-22
143
182
10.22054/rjqk.2021.12805
تفسیر
تطبیق
سیاق
شأن نزول
قرآن
سعید
غفرالهی
s.ghafarallahi@stu.qom.ac.ir
1
دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
علی احمد
ناصح
aliahmadnaseh@yahoo.com
2
عضو هیئت علمی دانشگاه قم
AUTHOR
سیدرضا
مؤدب
moadab_r113@yahoo.com
3
عضو هیأت علمی دانشگاه قم
AUTHOR
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین. (۱۴۰۵ق.). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیه. قم: دار سید الشهداء للنشر.
1
ابن أبی طاهر، احمد بن أبی طاهر. (بیتا). بلاغات النساء. قم: الشریف الرضی.
2
ابن بابویه، محمد بن علی. (۱۳۶۲ش.). صفات الشیعه. تهران: أعلمی.
3
____________. (۱۳۷۶ش.). الأمالی. چاپ ششم. تهران: کتابچی.
4
____________.(۱۳۷۸ق.). عیون أخبار الرضا علیهالسلام. محقّق: لاجوردی. مهدی. تهران: نشر جهان.
5
____________. (۱۳۹۵ق.). کمالالدین و تمام النعمه. به تحقیق علی اکبر غفاری: چاپ دوم. تهران:
6
اسلامیه.
7
____________. (۱۴۰۳ق.). معانی الأخبار. محقّق: غفاری. علیاکبر. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
8
____________. (۱۴۱۳ق.). من لا یحضره الفقیه. محقّق: غفاری. علیاکبر. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
9
ابنبطریق، یحیی بن حسن. (۱۴۰۷ق.). عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار. قم: جماعة المدرسین بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
10
ابن عاشور، محمدطاهر. (۱۴۲۰ق.). تفسیر التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التأریخ العربی.
11
استرآبادی، علی. (۱۴۰۹ق.). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره. به تحقیق حسین ولی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
12
امام حسن عسکری (ع). (۱۴۰۹ق.). التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری علیهالسلام. قم: مدرسة الإمام المهدی عجاللهتعالیفرجهالشریف.
13
بانکیپورفرد، امیرحسین. (۱۳۹۷ش.). نسیم حمد. اصفهان: انتشارات حدیث راه عشق.
14
برقی، احمد بن محمد بن خالد. (۱۳۷۱ق.). المحاسن. به تحقیق جلالالدین محدث. چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیه.
15
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۰ش.). تسنیم. ج ۲۳. قم: انتشارات إسراء.
16
رجبی، محمود. (۱۳۸۳ش). روش تفسیر قرآن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
17
رستمیان، مرضیه و رضایی کرمانی. محمدعلی. (۱۳۹۷ش). «رهیافتی نوین به قاعده جری و تطبیق در ارتباط با پدیدهی اشتراک. مجاز و آراء علّامه طباطبائی». پژوهشهای قرآنی. شماره ۸۸. صص۵۴- ۷۳.
18
رضایی اصفهانی. محمدعلی. (۱۳۸۶ش.). «تجلی جاودانگی قرآن در قاعدۀ جری و تطبیق». اندیشه دینی. شماره ۲۵. صص۵۱- ۶۶.
19
رضایی کرمانی، محمدعلی و همکاران. (۱۳۹۵ش.). «روشهای به کارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه فهم قرآن». پژوهشهای قرآنی. شماره ۸۰. صص۴- ۲۷.
20
صدر، سید محمدباقر. (۱۴۳۴ق.). موسوعة الإمام الشهید السید محمدباقر الصدر. قم: پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر. دار الصدر.
21
صفّار، محمد بن حسن. (۱۴۰۴ق.). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلّیاللهعلیهم. محقّق: کوچهباغی. محسن بن عباسعلی. چاپ دوم. قم. مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
22
طباطبائی. سید محمدحسین. (۱۳۹۰ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
23
_______________. (۱۳۸۸ش.). قرآن در اسلام. قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
24
طبرسی، فضل بن حسن. (. بیتا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
25
عزیزیکیا، غلامعلی. (۱۳۹۳ش.). «بازخوانی احادیث جری و بطن با تأملی بر مباحث روایی المیزان». قرآن شناخت. شمارۀ ۱۴. صص۲۵- ۴۶.
26
عیاشی، محمد بن مسعود. (۱۳۸۰ق.). تفسیر العیاشیبه تحقیق رسولی محلاتی. هاشم. تهران: المطبعه العلمیه.
27
قمی، علی بن ابراهیم. (۱۴۰۴ق.). التفسیر القمی. به تحقیق طیب موسوی جزائری. چاپ سوم. قم: دار الکتب.
28
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (۱۴۰۷ق.). الکافی. به تحقیق علیاکبر و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
29
مدرسی، محمدتقی. (۱۴۱۹ق.). من هدی القرآن. تهران: دار محبی الحسین.
30
مسعودی صدر، همکاران. (۱۳۹۷ش.). «مبانی کاربرد جری و تطبیق در تفسیر قرآن». مطالعات قرآنی. شماره ۳۴. صص۱۵۳- ۱۷۵.
31
مظفر، محمدرضا. (بیتا). اصولالفقه. قم: مؤسسهالنشر الإسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم.
32
معرفت، محمدهادی. (۱۴۱۸ق.). التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیه.
33
___________. (۱۳۷۵ش.). تاریخ قرآن. تهران: سمت.
34
مؤدب، سیدرضا. (۱۳۹۳ش.). مبانی تفسیر قرآن. قم: انتشارات دانشگاه قم.
35
نجارزادگان، فتحالله. (۱۳۹۱ش.). بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت اهل بیت علیهمالسلام در دیدگاه فریقین. چاپ پنجم. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
36
نفیسی، شادی. (۱۳۸۹ش). علّامه طباطبائی و حدیث. چاپ دوم. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
37
_______. (۱۳۹۲ش.). «مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علّامه طباطبائی». قرآن شناخت. شماره ۱۲. صص۵- ۲۶.
38
نکونام، جعفر. (۱۳۷۹ش.). «زبان قرآن. گفتاری یا نوشتاری». پژوهشهای فلسفی کلامی. شماره ۳. صص۲۰- ۳۷.
39
یزدانپناه، سید یدالله. (۱۳۹۱ش.). «جری و تطبیق. روشها و مبانی آن». انوار معرفت. شماره ۴. صص۷- ۳۲.
40
ORIGINAL_ARTICLE
رهیافت قرآنی و روایی بر حقیقت ادراکی نفس با تبیین های صدرایی
شناخت وجود ادراکی نفس و مراتب آن و نیز نحوه استحضار اعمال برای نفس، در حیات اخروی، از منظر آیات و روایات با بهره مندی از تبیین های صدرایی، مسئله اصلی این نوشتار است. ضرورت جستار بر این مسئله با ملاحظه سفارش های مؤکد معصومین بر معرفت نفس، پرواضح است. بر اساس این نوشتار که با شیوه اسنادی ـ تحلیلی سامان پذیرفته است؛ مشخص می شود که حقیقت نفس انسان از سنخ ادراک است و ازدیاد مدرَکات، منجر به اتساع نفس و صعود آن تا مرتبه عالی عقل می شود. در این میان توجه به کارکرد قوه خیال که از منظر صدرا امری مجرد است؛ چگونگی ظهور صور روحانی، متناسب با ملکات راسخه نفسانی هم در دنیا و هم بعد از مرگ را در پرتو قیام صدوری اعمال به نفس آشکار می سازد و در نهایت مراد تعبیر قرآن کریم: «لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها» که نعم بهشتی منوط به اراده بهشتیان شده است، به وضوح روشن می شود.
https://rjqk.atu.ac.ir/article_12806_018d2b6945833c24b59b7b04e01ce7af.pdf
2021-06-22
183
204
10.22054/rjqk.2021.12806
قرآن کریم
روایات
ادراک
نفس
ملاصدرا
محمدرضا
کریمی والا
r.karimivala@qom.ac.ir
1
گروه معارف اسلامی دانشکده اللهیات دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
روح الله
نصیری
nasere2@gmail.com
2
دانش آموخته دکتری مبانی نظری اسلام دانشکده اللهیات دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم. نهج البلاغه. ابن سینا. (1404ق). شفا. قم: مکتبه آیه الله المرعشی. تمیمىآمدى، عبدالواحد بن محمد. ( 1366). غرر الحکم و درر الکلم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى. جوادیآملی، عبدالله. ( 1386). رحیق مختوم. قم: موسسه اسراء. ____________.( 1387). تسنیم. قم: موسسه اسراء. ____________. (1381). صورت و سیرت انسان در قرآن. موسسه اسراء. حسن زاده آملی، حسن.( 1385). دروس معرفت نفس. قم: بیجا. _______________ . ( 1381). انسان و قرآن. قم: انتشارات قیام. صدرالدینشیرازى، محمد بن ابراهیم. (1360). اسرار الآیات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی. _________________.( بی تا). التعلیقات لصدر المتالهین على الشفاء. قم: انتشارات بیدار. __________________.( 1981م.). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ___________________. (1354). المبدا و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران. ___________________. (1302ق.). مجموعة الرسائل التسعه. قم: مکتبه المصطفوی. ___________________.(1363). مفاتیح الغیب. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالى. انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران. طباطبائى، محمدحسین.( 1371). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: اسماعیلیان. _________________. ( بی تا). مجموعة رسائل العلامه الطباطبائى. قم: انتشارات باقیات. کلینى، محمد بن یعقوب. ( 1365) الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه. مجلسى، محمد باقر. ( 1404ق.). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء. مطهری، مرتضی. ( 1377). مجموعه آثار شهید مطهرى. قم: انتشارات صدرا
1