دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
بررسی وتحلیل سوره مجادله بر اساس سبک شناسی گفتمانی میشل فوکو
7
34
FA
محدثه
قادری
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآنی و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
mh_ghaderi@yahoo.com
حسین
خاکپور
دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
dr.khakpour@theo.usb.ac.ir
10.22054/rjqk.2019.39643.1861
نظریۀ سبکشناسی گفتمانی در پی بررسی زیبایی های منحصر به فرد چینش کلام در متون برجسته و هنری است. <br /> سبکشناسی گفتمانی، نگرشی است در باب رابطۀ محتوای متن با بیرون متن، که مستقیما تحت نفوذ اندیشۀ میشل فوکو به وجود آمد. این برخورد زبان شناختی، در متن های ادبی به مقولاتی فراتر از جمله، مانند: پیوستار معنایی، سبک نحوی جمله ها ، کنش گفتاری، بافت، نظم ساختارهای خودِ متن و بسامد کنشها وجمله هامی پردازد.سبک نحوی جمله هاوکنش گفتاری سورۀ مجادله، رابطۀ مستقیمی را با پیوستار معنایی و بافت موقعیتی برقرار کرده است؛ به گونه ای که باتغییربافت موقعیتی، سبک نحوی جمله هاوکنش گفتاری آن نیز تغییر مییابد و نکتۀ دیگر، اینکه با تطبیق کنشها و سبک نحوی جمله ها با بلاغت کلاسیک عربی در علم معانی که توجه به اقتضای حال را شرط اصلی بلاغت شمرده شده است، در یک راستا میباشد و کنشهای کلامی کاملا درست و به جا با مقتضای حال به کار رفته اند.دراین جستار،میتوان به عوامل موثر محیطی درنازل شدن این سوره و تاثیر عوامل محیطی برکنشهای کلامی، پیوستاردستوری ومعنایی به کاررفته در جملات را بهتر جویا شد و به درک صحیح تری از نازل شدن سورۀ مجادله که به سبک و سیاق ادبی ویژه ای نازل شده است،دست یافت.
قرآن کریم,سورۀ مجادله,سبکشناسی گفتمانی,میشل فوکو
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10335.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10335_c10718a1f85c32bb3760a096bdb5d32f.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
جذابیت پیام در قرآن کریم
35
66
FA
اسماعیل
صابر کیوج
دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)، پژوهشگر دانشگاه امام حسین(ع)،تهران، ایران
e.saber@chmail.ir
سیدحسین
شرف الدین
دانشیار فرهنگ و ارتباطات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران
sharaf@qabas.net
10.22054/rjqk.2019.41018.1892
از عصر نزول تا به امروز، قرآن کریم دارای جذابیت و گیرایی منجصر به فردی بوده است؛ تاریخ اثبات کرده است که این جذابیت منحصر به فرهنگ، قومیت یا دوره زمانی مشخصی نیست. یکی از مهمترین دلایل جذب مخاطب به قرآن کریم، مربوط به عنصر «پیام» (هم در بعد شکل و بعد محتوا) است. سوال اصلی مقاله این است که مهمترین ویژگیهای جذابیت بخش شکل و محتوای پیام قرآنی از منظر خود قرآن کریم چیست؟ برای پاسخ به این پرسش نیز، از روش تفسیر موضوعی استفاده شده است. نتیجه این تحقیق نشان میدهد که فصاحت، بلاغت، موسیقی پذیری، ساختار هندسی و نظم معنایی را میتوان به عنوان مهمترین دلایل جذابیت شکل پیام قرآنی در نظر گرفت. در حوزه محتوایی نیز میتوان به مواردی مثل: انطباق با فطرت، حق بودن، توجه به نیازهای مخاطبان، عمومیت و گستره دعوت، رعایت حرمت و کرامت مخاطبان، عدم وجود نفع برای فرستنده، سماحت و سهولت، پیراستگی از اختلاف و تناقض و... اشاره کرد.
جاذبه قرآن کریم,دافعه پیام,مخاطب شناسی,انسان شناسی مخاطب,اراده
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10334.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10334_b0412574f753511dbdb24d046d87f150.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
راهبرد قرآنکریم و روایات در کاهش رنجهای بشری
67
98
FA
علی
شریفی
0000000291424751
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
dralisharifi15@gmail.com
مهدی
رضائی
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
10.22054/rjqk.2019.42295.1909
آنچه که وقوع رنج را در زندگی بسیار بحران ساز میکند «بیمعنا» بودن رنج است. از جانب یک فرد مسلمان رنجهایی که برای او رخ میدهند در قالب قرآن، سنت و آموزههای آنها، معنادهی میشوند. این پژوهش با تکیه بر این اصل، با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مسئله رنج و معنای آن، از منظر قرآن و روایات پرداخته است. قرآن و روایات با ارائه تفاسیر و آموزههای خاص از رنج، این توانایی را دارند تا معنای رنجهای عظیم بشری را با وساطت ایمان به یک نظام مقدس، روحانی و هوشمند پیوند زنند و آنها را هدفمند سازند.اصلیترین، راهبرد قرآن و روایت در کاهش رنجهای بشری برساختن معنا برای رنج است. این آموزهها مجموعهای از متغیرها را به هم پیوند میدهند. این متغیرهای زنجیرهای، از ایمان به خدا و معاد شروع میشود و با بهرهگیری از متغیرهای میانجی چون؛ توکل، صبر، جهاد و هجرت به متغیر نهایی یعنی رهایی از رنج و رستگاری در دو بُعد دنیا و آخرت ختم میشود. رنجی که تحمل وگاه مبارزه با آن موجب تحقق کمال و ایدهآل دنیوی و نیز نیل به سعادت اخروی است و مبتنی بر اهدافی معین است و همین هدفمندی، راهبرد غایی و عالی آن در جهت جلوگیری از بحران معنا برای معتقدان به این آموزههاست.
قرآن,روایات,رنج,راهبرد,دین
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10336.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10336_3b900eb664e5d022c85750637c76eea6.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
تحلیل شناختی ترتیب اسامی خداوند در پایان آیات بر مبنای نظریه شناختی شکل و زمینه (بررسی موردی عزیز و حکیم)
99
124
FA
زهره
قربانی مادوانی
دانشگاه علامه طباطبائی
zghorbani@atu.ac.ir
10.22054/rjqk.2019.41420.1901
یکی از فعالیت های تعبیری مهم و بنیادی در زبان شناسی شناختی فعالیت شکل و زمینه است که به کمک آن می توان بسیاری از تعبیرات زبانی را مشخص کرد و یا حتی در مورد ترتیب کلمات نیز از آن کمک گرفت. زمینه، آن چیزی است که در بافت جمله از اهمیت بیشتری برخوردار است و شکل همان بافت و سیاق عبارت به شمار می آید. آیات بسیاری در قرآن وجود دارد که به چندین اسم خداوند با ترتیب خاصی خاتمه می یابند. یکی از آن ترتیب ها ترتیب دو اسم «عزیز» و «حکیم» است. این دو اسم در 45 آیه از قرآن آمده اند که «عزیز» در ابتدا و «حکیم» پس از آن ذکر شده است. با بررسی تمامی این آیات و با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس فعالیت شکل و زمینه مشخص شد که با توجه به بافت آیات، اسم «عزیز» از اهمیت بیشتری برخوردار است از این رو به عنوان «زمینه» در آغاز قرار گرفته است و اسم «حکیم» تحت الشعاع آن و در مقام«شکل» محسوب می شود و بر این نکته تأکید می کند که ربوبیت خداوند با دو اصل مهم همراه است یکی عزت و دیگری حکمت اوست و او معبود قدرتمند و عزیز است که تمامی کارهایش از روی حکمت و تدبیر است.
عزیز,حکیم,شکل,زمینه,نشانه شناسی شناختی
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10337.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10337_d0787a837dea29c728278ddab337d1e1.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
تحلیل انتقادی آراء گابریل مندل خان درباره مسحور شدن پیامبر(ص)
125
147
FA
احترام
رستمی
دانشآموختة دکتری معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی دانشگاه معارف قم، معاون پژوهش، قم، ایران
ehtrostami@gmail.com
حسن
رضایی هفتادر
0000-0001-5481-9327
استادیار علوم قرآن و حدیث فارابی پردیس دانشگاه تهران، تهران، ایران
hrezaii@ut.ac.ir
10.22054/rjqk.2019.38090.1830
تنتیجه ی پذیرش سحر النبی می تواند اصل نبوت پیامبر ص را موردحمله قرار دهد. از طرفی مواجهه غربیان با اسلام از طریق دانشمندان آنها صورت می پذیرد و به هنر،سیاست و سایر ابعاد انعکاس می یابد.از این روتحلیل علمی دیدگاههای خاورپژوهان درباره پیامبر(ص) ضرورتی انکارناپذیر است. گابریل مندل خان از اساتید پیشکسوتی است که در عمر طولانی خود مطالعات اسلام شناسانه داشته است.سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه انتقاداتی بر آراء گابریل مندل خان درباره مسحور شدن پیامبر ص وارد است ؟ اهم دیدگاههای اودر این باره عبارت است از: تأیید سحر شدن یا بیماری جسمی پیامبر(ص) در اثر سحر، طلسم نامیدن سورههای خاصی از قرآن، دوگانگی در معرفی مکی یا مدنی بودن معوذتین . از یافته های این پژوهش می توان به این موارد اشاره نمود :توجه نکردن به منابع شیعی بیتوجهی به لوازم و تالی فاسدهای سحر شدن پیامبر(ص)، دخالت ندادن دلالتها و زمینههای دیگر نزول آیه و استفاده نکردن از کلام معصومان موجب شده تا مندلخان دیدگاه سحر شدن پیامبر(ص) را تأیید کند. اگر سوره فلق مدنی باشد با شأن نزول سحر شدن پیامبر(ص) توسط یهود مدینه سازگار است در حالیکه برخی آن را مکی دانستهاند. سورههای فلق و ناس با نام معوذتین مشهورشدهاندو به آنها نام طلسم اطلاق نشده است. رویکرد تفاسیر به عنوان منابع مندل خان در اینباره متفاوت است برخی سحر شدن حضرت را قبول کرده و برخی معنای آیه را به امور غیر از سحر نسبت دادهاند. هرچند آن جناب را در امور تبلیغی و شریعت مصون از سحر میدانند.
سحرالنبی(ص),گابریل مندل خان,تفاسیر
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10338.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10338_7e66e2f0fbc7d5526dc0cd5958673ac4.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
تحلیل محتوای راهبرد های اخلاقی و روان شناختی درمان عجله و شتاب در قرآن کریم
148
179
FA
مسعود
رستنده
دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
masoudrastandeh@yahoo.com
سید حمید
حسینی
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
hoseinihamid2@gmail.com
ابوالقاسم
یعقوبی
0000-0002-1949-6814
استاد روانشناسی دانشکدة علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی، همدان، ایران
yaghobi41@yahoo.com
10.22054/rjqk.2019.41280.1898
هر اتّفاق ناگواری که مشاهده می کنیم ردّ پایی از عجله و شتاب در آن است. در عصر حاضر که عصر اطّلاعات و سرعت می باشد، بشر امروز دچار عجله و شتاب زدگی گشته است و همین امر استرس و اضطراب را وارد زندگی انسان ها نموده است.عجله و شتاب در علم اخلاق به آن معناست که انسان پیش از فراهم شدن مقدّمات انجام کار، اقدام به اظهار نظر، قضاوت و یا انجام کار بنماید؛ امری که نتیجهیآن جز شکست و یا انجام ناقص آن کار نخواهد بود. درست به مثابهی آن که میوه، پیش از رسیدن چیده شود.البتّه عجله و شتاب بُعد مثبت و پسندیده ای هم دارد که مورد تأیید و تأکید قرآن کریم است و از آن تعبیر به سرعت می شود. سرعت در انجام امور خیر و نیک مثل ازدواج، سرعت و شتاب برای ادای حقوق طلبکار و اقامهی نماز و برای آشتی دادن مؤمنان و...امّا در برخی امور عجله و شتاب امری ناپسند و مذموم است که در روان شناسی به عنوان اختلال روانی مطرح می باشد؛ همچون عجله و شتاب در سرزنش دیگران، عجله و شتاب در مجازات و تنبیه و در تصدیق سخن چینان و...این پژوهش برآن است تا ضمن تفسیر تطبیقی و تحلیل کیفی و کمّی محتوای آیات قرآن در باب عجله و شتاب، راهبردهای اخلاقی و روان شناختی درمان این اختلال روانی را در پنج بعد شناختی، دیداری، شنیداری، گفتاری و کرداری ارائه کند؛ سپس نمایهی مدل مفهومی راهبرد قرآن برای درمان عجله و شتاب را مطرح نماید. ان شآءالله
راهبرد های درمان,شتاب و عجله,اخلاق,روان شناختی,قرآن
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10339.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10339_36b286c02809291c678028000418a70b.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2538-2012
9
35
2019
02
20
کارکردهای ازدواج به منزله استدلالی برای اخلاقی بودن ازدواج(رویکرد قرآنی)
180
205
FA
محمدجواد
فلاح
00000000000000000000
دانشیار اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
mjfallah.ac@gmail.com
نسیم
کرنوکر
دانشآموخته اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
nasim.kornokar@gmail.com
10.22054/rjqk.2019.37257.1806
رویکر روانشناختی جامعه شناختی و اخلاقی و توجه به کارکردهای سه گانه آن با توجهخ به آیات قرانی می تواند به منزله استدلالی اخلاقی برای ازدواج باشد . این کارکردها در پاسخ کسانی است که ازدواج را امری غیر اخلاقی تلقی کرده اند از اینرو می توان با تبیین آیات قرآن به کارکردهای مذکور اشاره کرد و به نفع ازدواج از آن بهره برد . این مقاله با رویکرد تحلیلی عهده دار این مسئله است .در این تحلیل از منظر جامعه شناختی ازدواج با عث ثبات و انسجام اجتماعی شده و جوامع را از فروپاشی انسانی و اخلاقی نجات خواهد داد همانطور که کارکردهای روانشتاختی ازدواج باعث آرامش افراد و از بین رفتن پریشانی و سرگردانی و افسردگی های ناشی از تنهایی و پوچی خواهد شد. از منظر اخلاقی نیز ازدواج به حفظ اخلاقی افراد خواهد انجامید ضمن اینگه خانواده محل ظهور و بروز فضایل اخلاقی و دوری گزیدن از پلیدی های اخلاقی است.
اخلاق خانواده,خانواده قرآنی,کارکرد جامعه شناختی,کارکردروانشناختی,کارکرد اخلاقی
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10340.html
https://rjqk.atu.ac.ir/article_10340_7f54d2fdb776f5d0a5b4690ea16d0b41.pdf