2024-03-29T14:44:59Z
https://rjqk.atu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1110
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
راهکارهای تربیت اجتماعی و عاطفی نوجوانان در قرآن و احادیث
سیّد مسعود
عمرانی
حسین
افسر دیر
مرجان سادات
عمرانی
نوجوانان احساسات پُرتلاطم و متغیّر دارند. لذا برای اینکه بتوان از آنها افرادی متعهّد به انجام وظایف خود و رعایت حقوق دیگران پرورش داد، باید در کنار روشهای تربیت اجتماعی، از راهکارهای تربیت عاطفی نیز استفاده نمود تا آموزشها عمیقتر و اثرپذیرتر گردد. در قرآن و احادیث، دو شیوة کلّی تربیت اجتماعی و عاطفی تربیتی مشاهده میشود: الف) توصیههای لازم به والدین و مربّیان برای تربیت نوجوانان؛ مانند: تکریم و احترام متربّی، مدارا کردن با متربّی، محبّت کردن به متربّی، توجّه دادن متربّی به سَر و وضع ظاهر، اعتدال و میانهروی با متربّی، آموزش آداب معاشرت به متربّی، آمادگی متربّی برای تشکیل خانواده، ارائة الگو به متربّی، تشویق و تنیبه متربّی. ب) آموزشهای مورد نیاز جوانان برای تربیت اجتماعی و عاطفی که شامل آموزشهای نظری مانند شناخت رفتارها و مهارتهای مثبت، از جمله خوشاخلاقی، رعایت ادب، تعدیل غرائز، عفو و گذشت، خیرخواهی برای دیگران، نیکو سخن گفتن و نیز شناخت رفتارها و مهارتهای منفی، از قبیل بدگمانی و سوءظن، خودخواهی، تحقیر، کوچک شمردن دیگران و... و شامل آموزشهای عملی از جمله اعتماد به نَفْس و تقویت اراده، مبارزه با عادات ناپسند، تفکّر و آگاهی، دوستیابی و مسئولیّتپذیری است.
نوجوان و جوان
تربیت عاطفی
تربیت اجتماعی
مسئولیّتپذیری
کنترل عواطف
2015
12
22
7
34
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5402_3ece20619641f2f705a94d95cfc76c52.pdf
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
نگرة قرآن کریم به «خویشتنداری» در رفتارهای خانوادگی
مرضیّه
محصّص
قرآن کریم با رویکردی هنجارگرا به تربیت انسانها پرداخته است و بر ضرورت اصلاح و تجدید نظر در رفتارها تأکید ورزیده است. در این راستا، برخی سازهها از جایگاه بنیادینی برخوردارند. از آنجا که امروزه موضوعات با محوریّت خانواده به عنوان نهادی اثربخش در ارتقاء و بالندگی جامعه، کانون توجّه قرار گرفته است، واکاوی نظریّة کارآمد قرآن در این حوزه ضروری به نظر میرسد. پرسش اصلی این پژوهش آن است کهمطابق آموزههای قرآنی، افراد در کدام یک از رفتارهای خانوادگی به خویشتنداری فراخوانده شدهاند؟ در این طرح، با گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانهای، به روش توصیفی و تحلیل محتوا، آیات مربوط به خانواده با محوریّت موضوع «خویشتنداری» رصد شده است. این نوشتار ضمن ارائه مفهوم خویشتنداری در روانشناسی و مفاهیم قرآنی، به تبیین جایگاه خویشتنداری در قالب رفتارهای خانوادگی میپردازد و در نهایت، به ثمرات اتّخاذ رویة خویشتندارانه در مناسبات خانوادگی اشاره مینماید. از رهگذر بررسی گزارههای قرآنی چنین به نظر می آید که «خویشتنداری» در طیف رفتارهای دینی، حقوقی و حریم خصوصی از جایگاه بنیادینی برخوردار میباشد. لذا میتوان اذعان داشت که به موجب اتّخاذ رویة خویشتندارانه، حُسن معاشرت و تحکیم خانواده محقّق خواهد شد.
نگرش قرآنی
خویشتنداری
خانواده
تقوا
صبر
عفاف
2015
12
22
35
57
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5403_59fa05e276bdb0d84e722838054d0ed2.pdf
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
روشهای قرآن در نهادینهسازی اخلاق در جامعه
عنایتالله
شریفی
سیّدحسین
جعفرینسب
این پژوهش پیرامون «روشهای قرآن در نهادینهسازی اخلاق در جامعه» با روش کتابخانهای، توصیفی و تحلیلی انجام شده است. از ضروریّات ایمان پروری انسان، شناخت نوع ارتباط با خداست که با اعتقاد به مبدأ و معاد شروع و با خودسازی، مراحل آن طیّ و با حبّ و بغض فیالله به تکامل میرسد. اخلاق توحیدی، مراحل تزکیه را در بر دارد و هدف اصلی اخلاق نیز قرب الهی است تا زمینههای رشد انسان، فراهم و موانع از سر راه برطرف گردد. روش قرآن در تربیت انسان، رسیدن به توحید در زمینة اعتقاد و عمل است تا به عبودیّت برسد. روش قرآن بر تشویق قبل از تنبیه تکیه دارد، هرچند هر دو مکمّل یکدیگرند و علاوه بر غفلتزدایی، به کمال نَفْس کمک میکند. معرّفی اُسوهها در قرآن برای نجات انسان از گمراهی است و الگوی کامل از جمله ویژگیهای اسلام است. آیات قرآن، پیامبران را با دیدة الگو و اُسوه مینگرند و به عنوان سرمشق در صفات برجستة خود معرّفی میکند. در قرآن، برترین الگوی حسنه، پیامبر(ص) و آنگاه ابراهیم(ع) به عنوان الگو معرّفی شده است و داستان برخی از پیامبران و پیشوایان برای پندآموزی نیز آورده شده است.
قرآن
روش
اخلاق
جامعه
نهادینه
توحید
2015
12
22
59
83
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5405_e6061301f741f99849231fe7d90abcb3.pdf
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
پیوند اسماء الهی با مضامین آیات در سورۀ آلعمران
ابراهیم
ابراهیمی
سیّد ابراهیم
مرتضوی
بحث اسماء و صفات الهی از دیرباز تاکنون مورد توجّه متکلّمان و مفسّران بوده است. در قرآن، این اسماء بسیار فراوان دیده میشود و بسیاری از آیات آن، به یک یا دو اسم خداوند ختم شدهاند. این مقاله درصدد است تا با روش کتابخانهای و با نگرشی توصیفیـ تحلیلی و با تکیه بر منابع تفسیری فریقین، ارتباط میان اسماء مذکور در پایان آیات را، با محتوای آیات در سورة آلعمران مورد ارزیابی قرار دهد. از این رو، اسماء مزبور با استناد به کتاب «رسائل توحیدی علاّمه طباطبائی» پیکربندی شده است و با تقسیمبندی آنها به دو دستة اصلی و فرعی، آیات مربوط به هر یک، ذیل آن ذکر و بررسی شده است. رهیافت اساسی این پژوهش آن است که با توجّه به اتّفاق اساطین علوم قرآن، مبنی بر توقیفی بودن چینش کلمات در قالب آیات، ارتباط وثیقی میان این اسماء با محتوای آیات وجود دارد و انحاء ارتباطی میان آنها به چند صورت نمود یافته است که عبارتند از: ارتباط با آیة خود، پیوند با دو آیۀ قبل و بعد، و ارتباط با محتوای کلّی چند آیه و یا معنای کلیدی سوره. در پیوند اسماء با آیۀ خود و با دو آیۀ قبل و بعد، سه وجه ارتباطی پیوند با صدر، میانه و ذیل آیات برقرار است و در 2 مورد اخیر، یعنی پیوند با محتوای کلّی چند آیه، یا معنای کلیدی سوره، مهمترین مسئلة دینی، یعنی نفی الوهیّت از غیر خداوند در سورة آلعمران مطرح شده است و پیوند این مسئله با اسماءِ فردِ مذکور در پایان آیات، در اسم علیم منحصر میشود.
اسماء الهی
سورة آلعمران
ارتباط اسماء و آیات
2015
12
22
85
112
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5407_27aa189fee221fe849cac91ea22430f4.pdf
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
تلمیحات قرآنی در خطبة اوّل نهجالبلاغه
سیّدمحسن
طباطبائی
تلمیح استفاده از آیه، حدیث، داستان یا مَثَل معروفی در کلام است و موجب زیبایی کلام و تأکید و ترویج منبع مورد استفاده میگردد. عالمان فنّ بلاغت، تلمیح را در مجموعة صنایع معنوی بدیع قرار دادهاند و برخی آن را مترادف و بعضی قِسمی از تضمین میدانند. جایگاه قرآن کریم و پس از آن، نهجالبلاغه به عنوان دو منبع غنی معارف اسلامی همواره مورد نیاز انسانها بوده است و خواهد بود. این مقاله با پرداختن به تلمیحات قرآنی، بخشی از کلام امیرالمؤمنین، یعنی اشاراتی که حضرت در خطبة اوّل نهجالبلاغه نسبت به آیات نورانی قرآن داشتهاند، نشان میدهد که چگونه تجلّی نور خدا در وجود معصومین(ع) سراسر زندگانی و سخنانشان را تحت تأثیر قرار داده است و در هر بخش از آن میتوان بهره و استفادهای از وحی الهی را به دست آورد. رئوس تلمیحات این خطبه در چند بخش مهم قابل دستهبندی است: تلمیح به آیات توحیدی و صفات پروردگار، تلمیح به آیات متضمّن آفرینش و عجایب آن، تلمیح به آیات مرتبط با فرشتگان، تلمیح به آفرینش آدم، تلمیح به سجدة ملائکه و هبوط، تلمیح به نبوّت عامه، ضرورت و اهداف، تلمیح به نبوّت خاصّه، قرآن و امامت.
تلمیح
نهجالبلاغه
تلمیحات قرآنی
2015
12
22
113
137
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5408_7123beda6a1dc09a1850eaa7327c9219.pdf
پژوهشنامه معارف قرآنی
2008-9252
2008-9252
1394
6
23
تاریخگذاری سورة مطفّفین (موردپژوهی مکّی یا مدنی بودن سورة مطفّفین و نقش آن در تفسیر)
ابراهیم
اقبال
عماد
صادقی
ابوذر
خیراندیش
سورة مطفّفین از جملة سورههایی است که عالمان علوم قرآن و مفسّران دربارة زمان نزول و مکّی یا مدنی بودن آن اختلاف کردهاند. اختلافات در این باب، از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول تأثیر پذیرفته است. از این رو، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره در مکّه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسّران، مکّی بودن را نشان میدهد، چنانکه برخی روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید میکنند که این روایات قابل نقد و خدشه هستند. از سوی دیگر، ضوابط و خصائص سورههای مکّی و مدنی نیز بیشتر مکّی بودن سوره را نشان میدهند. به هر حال، در مقالة حاضر با جمع گردآوری روایات و اقوال گوناگون و آنگاه تحلیل و نقد آنها مکّی بودن سورة مطفّفین را تشدید کرده و به تاریخگذاری صحیح آن پرداخته شده است و از این رو، با توجّه به قراین و ادلّة متقنی که در بحث حاضر بدان پرداختهایم، این سوره در سال آخر بعثت، قبل از هجرت پیامبر(ص) به عنوان آخرین سوره در مکّه پس از سورة عنکبوت نازل گردیده است و فایده مکّی دانستن سوره، ما را با مخاطبان آن آشنا میکند که کفّار و مشرکان مکّه هستند یا مسلمانان مدینه که در فهم ما از آیات و شناخت دوست و دشمن بسیار مؤثّر خواهد بود.
اریخگذاری
ترتیب نزول
سورههای مکّی
سورههای مدنی
سورة مطفّفین
2015
12
22
139
166
https://rjqk.atu.ac.ir/article_5410_c14410e40c232478dc84a0f640e4f165.pdf