آداب سخن در قرآن و روایات

زری پیشگر

دوره 2، شماره 4 ، خرداد 1390، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22054/rjqk.2011.5549

چکیده
  آداب سخن گفتن یکی از مباحثی است که همواره مورد توجه علمای اخلاق و ادب بوده است. سخن گفتن، از اعمال اختیاری انسانی است که انگیره فرد موجب ظهور آن می شود. هدف از بیان آداب سخن گفتن در واقع، شیوه درست اندیشیدن و به دنبال آن، زیبا سخن گفتن است که بین این دو تاثیری متقابل وجود دارد؛ بدین معنا که انسانی که زیبا می اندیشد، زیبا بیان می کند. در ...  بیشتر

قرآن، متغیرات و مسائل نو

محمد عرب صالحی

دوره 2، شماره 5 ، شهریور 1390، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22054/rjqk.2011.5557

چکیده
  این مقاله به نقد و بررسی نظریه‌ای پرداخته که قائل به نقص قرآن و عدم جامعیت آن نسبت به همة زمان‌ها و مکان‌ها و همة مسائل جدید و متغیر است؛ نتیجة این دیدگاه ضرورت ادامة تجربة نبوی توسط دیگران برای پرکردن این خلأهاست. در ادامه به مناسبت، متعرض نگاه صدرالمتألهین و مولوی به قرآن و نسبت مثنوی با قرآن پرداخته و ادعای رقیب مبنی بر اینکه امثال ...  بیشتر

حقیقت یقین در حکمت و شریعت

عبدالحسین خسروپناه

دوره 2، شماره 6 ، آذر 1390، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2011.5567

چکیده
  معرفت به معنای مطلق آگاهی به علم حصولی و حضوری تقسیم می شود. دخالت یا عدم دخالت قوا، وجود یا عدم واسطه و مفهوم بودن یا وجود بودن معرفت، سه ملاک برای تقسیم علم به حضوری و حصولی است. نخستین تقسیم علم حصولی به تصور و تصدیق از سوی فارابی مطرح شده است و دیگر متفکران اسلامی همین تقسیم را تقویت کرده و بیشتر بدان پرداخته‌اند. علم حصولی به یقینی ...  بیشتر

منزلت عشق در آیات قرآن و سیرة پیشوایان

محمدرضا ابراهیم نژاد

دوره 2، شماره 7 ، اسفند 1390، ، صفحه 1-42

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5574

چکیده
  عشق حالتی است که در همه انسان‌ها وجود دارد و در برهه‌ای از عمر هر فرد به اوج خود می‌رسد. این پدیده همگانی در مورد پیشوایان الهی وضع ویژه‌ای دارد، چرا که عدّه‌ای آنان را در عرصه عشق‌ورزی، الگوی خود قرار می‌دهند و عدّه‌ای آنان را به انتقاد می‌گیرند. در این مقاله معنا و اقسام عشق از دیدگاه نحله‌های مختلف و از منظر وحی بررسی می‌شود ...  بیشتر

روش‌های تربیت جسمانی در قرآن کریم

عنایت شریفی

دوره 3، شماره 8 ، خرداد 1391، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5581

چکیده
  یکی از ابعاد تربیت در نظام تربیتی قرآن کریم، تربیت جسمانی است. در این این مقاله تلاش شده است روش‌ها و اهداف تربیت جسمانی از منظر قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گیرد که مهم‌ترین این روش‌ها، عبارتند از: رعایت نظافت و بهداشت، تغذیه سالم و کافی، ممنوعیت اسراف، ممنوعیت غذاهای غیر بهداشتی و خبیث همانند خون، مردار، گوشت خوک، شراب و. . . ، ...  بیشتر

راه‌های استحکام خانواده در سیرة نبوی (ص)

جمال فرزند وحی؛ لیلا کوهی

دوره 3، شماره 9 ، شهریور 1391، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5588

چکیده
  این پژوهش که به استحکام خانواده وراه‌های تقویت این نهاد مقدس به شیوه زندگانی پیامبر اعظم (ص) می‌پردازد، با روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و در ضمن تبیین موقعیت حساس خانواده، سعی بر آن بوده است که با استناد بر شواهد و قرائنی همچون ساختار خانواده که به مراتب و مرزهای درونی و بیرونی اشاره دارد، اهداف تشکیل خانواده را نیز در تأمین ...  بیشتر

اهل بیت (علیهم‌السّلام) در آیة تطهیر

سید معصوم حسینی

دوره 3، شماره 11 ، اسفند 1391، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5595

چکیده
  یکی از مهم‌ترین آیات قرآن مجید آیة شریفة تطهیر می‌باشد که از دیرباز از سوی علمای علم کلام و مفسّرین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویة دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیة تطهیر و شناسایی مصادیق واژة «اهل بیت» در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسّران ...  بیشتر

راه کارهای معرفتی حکومت دینی در رفع آسیب های فرهنگی با تآکید بر قرآن و سنت

عنایت شریفی؛ سید مجید قاسمی پطرودی؛ محمد صدقی الانق؛ حسام الدین خلعتبری

دوره 13، شماره 49 ، تیر 1401، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.63920.2444

چکیده
  یکی از وظایف حکومت دینی تأمین امنیت فکری، روحی و روانی افراد جامعه و دفع آسیب ها می‌باشد .این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی راه کارهای حکومت دینی در دفع آسیب های فرهنگی را مورد بررسی قراردهد و در این زمینه به این سؤال اساسی پاسخ دهد که راه کارهای معرفتی حکومت دینی در رفع آسیب های فرهنگی کدامند؟ راه کارهای فرهنگی در یک تقسیم ...  بیشتر

بررسی آرای مفسران در باره مفهوم و گستره عدالت اجتماعی با تأکید بر آیه 25 سوره حدید

محسن قاسم پور؛ محمد علی مهدوی راد؛ شیما محمودپور قمصر

دوره 13، شماره 48 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-29

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.66070.2537

چکیده
  بسط عدالت اجتماعی به مثابه‌ی یک موضوع خطیر قرآنی قدمتی دیرین دارد. ارتباط این موضوع با مفهوم "قسط" در آیه‌ی 25 سوره‌ی حدید از محورهای قابل توجه در دیدگاه مفسران مسلمان در طول تاریخ به شمار آمده است. برمبنای این پیوند برخی مفسران براین باورند که "قسط" در این آیه ناظر به معنای عدالت اجتماعی است. و آیه در صدد بیان برقراری آن به عنوان یکی ...  بیشتر

تبارشناسی مادۀ «کَ ت ْب» در زبان‌های سامی با کاربردهای معانی آن در قرآن و عهدین

محمد علی همتی؛ محمد کاظم شاکر

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68697.2639

چکیده
  مشتقات (کَتْب) از پر بسامدترین واژگانِ قرآن، عهد عتیق و عهد جدید است. این ماده در غالب شاخه­های زبان­های سامی با کمترین اختلاف در ساختار و معنا به کار رفته است. حوزه­ی معنایی ماده­ی کتب در فرایند زمان توسعه یافته و در زبان عربی علاوه بر حفظ معنای اولی، معنای جدیدی به خود گرفته که در هیچ یک از دیگر شاخه­­های زبان سامی وجود ندارد. ...  بیشتر

اثبات سازگاری نظریه عینیت عمل و جزا با آیات و روایات ناظر بر کیفیت عقاب اخروی

محمد دانش نهاد؛ محمدحسن وکیلی

دوره 13، شماره 51 ، دی 1401، ، صفحه 1-25

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.68753.2642

چکیده
  نظریه عینیت عمل و جزا اگرچه بر اساس مفاد برخی از آیات و روایات است اما در ظاهر با ادله دیگر منافات دارد. این پژوهش با روش جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آن در پی اثبات عدم تنافی نظریه عینیت عمل و جزا با آیاتی همچون وجود معاقب خارجی در عقاب، حبط و تکفیر و تبدیل سیئات به حسنات است. از جمله نتایج تحقیق آن که 1- آیات ناظر بر وجود معاقب خارجی تنها ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
نظام نیازهای انسان در پرتو تفسیر نیایشی آیۀ «انتم الفقراء» با بهره‌گیری از نیایش‌های صحیفۀ سجادیه

محمد حسین بیات؛ زهرا زارعی مدوئیه

دوره 14، شماره 52 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.71430.2733

چکیده
  از جمله اوصافی که قرآن کریم انسان را بدان وصف می‌کند صفت «فقر» است، که در آیه 15 سورۀ فاطر با عبارت «انتم الفقراء» از آن یاد شده است. برای شناخت انسانِ فقیر باید مصادیق فقر را شناخت، تا هم با شناخت مصادیق اوج احتیاج انسان نمایانده شود و هم به راهکارهای رفع نیازها برسد. مراجعه به تفاسیر ذیل این آیه تنها کلیاتی در باب انواع فقر ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
شاخص‌های عرفانی آیات و گزاره‌های قرآنی

حسین هاشم نژاد

دوره 14، شماره 53 ، تیر 1402، ، صفحه 1-39

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.71899.2748

چکیده
  گزاره یا همان قضیه منطقی کوچکترین واحد معرفت تصدیقی است که به "باور صادق موجّه" تعریف شده است. برخی از آیات قرآنی گزاره واحد هستند و برخی مشتمل بر چند گزاره‍اند.گزاره‍های قرآنی گاهی فقهی هستند، مانند:«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ» گاهی اخلاقی‍اند، مانند:«إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ» گاهی کلامی هستند، مانند:«هُوَ ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
تحلیل مولفه‌های توحید اجتماعی از دیدگاه مفسران فریقین و روایات و نسبت‌سنجی آن با واژه «عبادت»

محمد عرب صالحی؛ فریده پیشوایی

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، ، صفحه 1-37

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.74465.2837

چکیده
  توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و از جمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه‍های فرعی هم هستند. نظر به اینکه ابعاد و هویت اجتماعی توحید ...  بیشتر

مطالعه و بررسی خلافت در قرآن

عبدالله غلامی

دوره 3، شماره 10 ، آذر 1391، ، صفحه 5-18

https://doi.org/10.22054/rjqk.2013.5602

چکیده
  پژوهش و مطالعه در گلواژه های قرآنی و مفاهیم عالیه آن به سبک های مختلفی انجام می گیرد و هر سبکی نیز متضمن مصالح و لطایفی برای پژوهشگر خواهد بود. مطالعه به سبک تفسیر تنزیلی نیز سبکی مشروع و در بردارنده دقایق و لطایفی است که هنگام کار بستن آن در فرایند فهم و مطالعه قرآنی بر محقق آشکار می گردد. در پژوهش حاضر واژه خلافت به سبک تفسیر تنزیلی ...  بیشتر

خداشناسی از طریق آثار صُنع الهی در عالم تکوین (از دیدگاه قرآن کریم و نهج‌البلاغه)

نصرت نیل ساز؛ زهره بابا احمدی میلانی

دوره 4، شماره 12 ، خرداد 1392، ، صفحه 5-26

https://doi.org/10.22054/rjqk.2013.5609

چکیده
  یکی از راه‌های اثبات وجود خدای متعال، شناخت او از طریق آثار صُنع الهی در عالم تکوین است، بدین گونه که انسان با مشاهدة اسرار طبیعت و نظم محیّرالعقول حاکم بر جهان هستی، و تفکّر در اینها به شناخت خدای متعال می‌رسد. در موارد متعدّدی از آیات قران کریم و فرازهایی از نهج‌البلاغه به اثبات وجود خداوند با استفاده از آیات آفاقی پرداخته است. ...  بیشتر

تحلیل و نقد روش«معیارگزینی شعر جاهلیت» در تفسیر قرآن کریم

محمد رضا ابراهیم نژاد

دوره 10، شماره 39 ، اسفند 1398، ، صفحه 5-27

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.47471.1956

چکیده
  دانشمندان مسلمان، برای دانش «تفسیر قرآن » رتبه نخستین اهمیت را ذکر می‌کنند چرا که موضوع این علم قران کریم است و دیگر علوم اسلامی همچون کلام، فقه، حدیث و اخلاق به آن وابسته‌اند. لازمه این ویژگی آنست که دانش تفسیر چنانکه در عرصه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، به موازات آن نیاز به آسیب‌شناسی مضاعف دارد. یکی از جنبه‌های ...  بیشتر

جامعیّت قرآن از نگاه علاّمه طباطبائی

سید معصوم حسینی

دوره 4، شماره 14 ، آبان 1392، ، صفحه 7-20

https://doi.org/10.22054/rjqk.2014.32

چکیده
  جامعیّت قرآن از مسایل مهمّ تفسیر قرآن کریم است و دیدگاه علاّمه طباطبائی به عنوان مفسّر صاحب نظر در این زمینه بسیار مهمّ است و می‌تواند راهگشا در حلّ بعضی از مسایل باشد. به نظر علاّمه جامعیّت قرآن به معنای کامل بودن آن است. علاّمه طباطبائی جامعیّت قرآن را در همة اقسام و صُوَر آن، مبتنی بر مجموع ظاهر و باطن قرآن می‌داند؛ در ظاهر قرآن ...  بیشتر

امتیازات و ویژ‌گی‌های پیامبر(ص)از دیدگاه قرآن
دوره 4، شماره 15 ، اسفند 1392، ، صفحه 7-25

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1026

چکیده
  پیامبر اسلام (ص) انسان کامل و خاتم انبیاء الهی است که واجد همة مزایای مشترک انبیای پیشین است. قرآن کریم برخی از خصوصیت‌ها را ویژة ایشان قرار داده که انبیای دیگر فاقد آن بوده‌اند و تا روز قیامت کسی به این ویژگی‌ها متّصف نخواهد شد. اوصاف و احکامی‌که اختصاص به پیامبر (ص) دارد، به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته اوصاف و احکامی که بر اختصاص ...  بیشتر

گونه‌شناسی تهاجم ماهواره از منظر قرآن و حدیث

محمّدحسین  خوانین‌زاده؛ علیرضا صفرزاده؛ پریسا عسکر سمنانی

دوره 5، شماره 16 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1288

چکیده
  رسالت رسانه به عنوان وسیلة ارتباط جمعی و فرامکانی تأثیرگذاری بر فکر و اندیشةملّت‌هاست. جهان غرب که اصلی‌ترین رقیب در برابر اسلام است، با استفادة ابزاری از رسانه‌هایی مانند ماهواره به عنوان اسلحه‌ای مخفی، در صدد ضربه زدن به جامعة اسلامی و پیشبرد اهداف استعماری خویش است و از این طریق، ذهن و عقیدة دیگران را برای پذیرفتن اندیشه و عقیدة ...  بیشتر

نگاهی به جبر و اختیار در مکتب اسلام و دلالت‌های تربیتی آن

صدرالدّین شریعتی؛ سپیده انصافی مهربانی

دوره 5، شماره 17 ، شهریور 1393، ، صفحه 7-29

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1375

چکیده
  یکی از مسائلی که از دیرباز آدمیان را به تأمّل فراخوانده، مسئلة جبر و اختیار است. پرسش اساسی در این بحث آن است که آیا انسان، دست‌کم در برخی اعمال خود، مختار است یا آنکه مجبور است و هیچ اختیاری ندارد؟ همچنین دلالت‌های تربیتی آن کدام است؟ به گواهی تاریخ، آزادی یکی از خواسته‌های همیشگی بشر بوده است. مردم در سراسر جهان فریاد آزادی سر داده‌اند ...  بیشتر

تسبیح موجودات غیر ذی‌شعور از دیدگاه قرآن

امرالّه معین؛ هنگامه بیادار؛ ابوالحسنی فاطمه

دوره 5، شماره 18 ، آذر 1393، ، صفحه 7-34

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.1853

چکیده
  «تسبیح» به معنای تنزیهی است که توأم با علم و آگاهی باشد و از روی قصد صورت گیرد و تسبیح خداوند به معنای منزّه دانستن او از عیوب و نقایص امکانی است. «حمد» نیز به معنای ستایش فعل جمیل اختیاری است. وجه تقارن «حمد» و «تسبیح» در آیات مورد نظر این است که موجودات، با صفاتی خدا را حمد می‌گویند که محدود به حدود خود آنان است، ...  بیشتر

هدف‌شناسی اقناع در تربیت با تأکید بر داستان حضرت ابراهیم(ع) در قرآن

حبیب‌الّه حلیمی جلودار؛ عزّت‌الله پاتیار

دوره 5، شماره 19 ، اسفند 1393، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.1970

چکیده
  خداوند متعال حضرت ابراهیم(ع) را علاوه بر مقام رسالت، به مقام امامت نیز مفتخر ساخت؛ زیرا آن حضرت از پیامبرانی است که برای تبیین اصول دین الهی نه تنها راه را می‌نمود، بلکه مردم را در مسیر درست راه می‌بُرد و این همان کاری است که امام و رهبر انجام می‌دهد. در معناشناسی اقناع، آن رابه «راضی و همراه کردن افراد برای گرایش به موضوع، فعّالیّت ...  بیشتر

قدرت مطلق خداوند از منظر قرآن و روایات

علی اکبر شایسته نژاد

دوره 6، شماره 20 ، خرداد 1394، ، صفحه 7-28

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.2352

چکیده
  در قرآن کریم و روایات از قدرت مطلق خداوند در آشکار و نهان، دنیا و آخرت سخن به میان آمده است. صفت قدرت خداوند، پیوسته مورد بحث متکلّمان بوده است و شبهه‌هایی دربارة آن مطرح شده است و گسترة این صفت الهی مورد اختلاف نحله‌های مذهبی بوده است، به‌ویژة بر اساس گزارش قرآن، پیروان مذهب یهود، خداوند را به ضعف و ناتوانی متّهم کرده‌اند. از طرف ...  بیشتر

معاد جسمانی در قرآن و عهدین

عنایت‌الله شریفی؛ محمّدحسین خوانین‌زاده؛ علیرضا انصاری‌منش

دوره 6، شماره 21 ، شهریور 1394، ، صفحه 7-41

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.3720

چکیده
  اعتقاد به معاد و بازگشت انسان، فطری و همزاد با خلقت بشربوده است و در طول تاریخ، زندگی و فعّالیّت انسان را تحت تأثیر خود قرار داده است. ادیان آسمانی نیز این اعتقاد بشر را تأیید و تأکید کرده‌اند. امّا این بازگشت با چه کیفیّتی در مقولة معاد جسمانی قرار می‌گیرد که در آموزه‌های ادیان سه‌گانه به صُوَر گوناگونی تبیین شده است. کیفیّت معاد ...  بیشتر