بازکاوی کارکرد قصص قرآنی در تحلیل آینده‌نگاری راهبردی (مطالعۀ موردی داستان بنی‌اسرائیل)

رضوانه دستجانی فراهانی؛ احمد آکوچکیان؛ عباس اشرفی

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 34-64

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12801

چکیده
  مقوله پیشرفت با نظر به عینیت آن در موقعیت‌های زمانی و مکانی، نیازمند الگوی معین با رویکرد آینده‌نگری و آینده‌نگاری است. نقش آموزه‌های دین در آینده‌نگاری تمدنی، یک مسئله محوری و راهبردی در دورۀ معاصر است. برجسته‌ترین فصل آموزگاری آینده‌نگاری دینی، رخدادهای تاریخ تمدنی و به طور خاص، قصص هستند. رویکرد آینده‌نگاری به مدد قصص، اصلی ...  بیشتر

مبانی هستی شناختی خودآگاهی در قرآن

عنایت الله شریفی

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 35-58

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11992

چکیده
  خودآگاهی دارای دارای مبانی هستی شناختی ، انسان شناختی و... می باشد . مبانی هستی شناختی در قرآن کریم در یک تقسیم بندی کلی بردو قسم مبانی هستی شناختی مجردات ومبانی هستی شناختی مادیات تقسیم بندی می شوند، مهم ترین مبانی مجردات عبارتند از؛ مبانی توحید و خدا باوری، وجود موجودات غیبی و فرجام شناختی و مهم ترین مبانی مادی عبارتند از مخلوق بودن ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
کارکردهای شناختی تربیت دینی در هستی

هاشم اندیشه؛ احمد عابدی؛ حسین شریف عسگری

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 39-64

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57462.2215

چکیده
  تربیت دینی به عنوان مهم ترین درخواستی است که آدمی می‏بایست در هر حال، از خدا بخواهد و این امر علاوه بر ایجاد جرأت و جسارت برای شکستن حصارهای تنگ مادّی، می‏آموزد که از خداوند بخواهیم که در راه فضیلت‏ها و خوبی‏ها، پایدار بمانیم و هر روز و در هر لحظه، به سویی متمایل نشویم و هوس‏های مختلف، ما را دستخوش نیازهای مختلف نکنند. پژوهش ...  بیشتر

بررسی شیوه های به کارگیری تک‏ گویی درونی در داستان‏ های قرآن

فروزان رستمی؛ فاطمه کاظم زاده

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 50-69

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.48212.1974

چکیده
  یکی از موثرترین راه‏ های پرورش، هدایت و جذب مخاطبان، بیان موضوعات در قالب داستان است. قصص قرآن که همگی در خدمت اغراض دینی هستند از لحاظ فنون و عناصر ادبی نیز در عالی ترین سطح قرار دارند. گفتگو به عنوان یکی از مهم ترین عناصر داستان های قرآن در خدمت پیرنگ، اغراض، شخصیت ها و... است. یکی از انواع گفتگو، تک‏ گویی(صحبت یک نفره) است که به حدیث ...  بیشتر

تحلیل و نقد رویکرد محدث فتونی در باب امکان تفسیر قرآن برای غیر معصومین

امیر محمودی؛ علی احمد ناصح؛ محمّدعلی تجری

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 59-84

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11993

چکیده
  «امکان تفسیر قرآن برای غیر معصومان» از موضوعاتی است که محدث فتونی در مقدمه تفسیر مرآة الأنوار بدان پرداخته و در صدد جمع میان روایاتِ آن برآمده. او با استناد به روایات متعدد، علم به قرآن را منحصر در اهل‌بیت‌ دانسته و ادعا می‌کند که غیر آن بزرگواران، بدون ارشاد ایشان و عنایت خدا، اکثر تنزیل و ظاهر قرآن را نمی‌فهمند تا چه رسد ...  بیشتر

تحلیل نشانه شناختی چگونگیِ وحی با تکیه بر مفهوم نزول در قرآن(بر اساس الگوی یاکوبسن)

زهره اخوان مقدم

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 59-80

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.59608.2279

چکیده
  اشاره به نزول وحی بر قلب پیامبرگرامی اسلام(ص) در آیاتی از قرآن، سبب ورود برخی نظرات در باب عدم وحیانی بودن الفاظ قرآن به مطالعات قرآنی معاصر شده است. در مقابل، گروهی از اندیشمندان نیز با تکیه بر دانش هایی که از گذشته رایج بوده، ادله ای جهت پاسخگویی به این دیدگاه ها ارایه کرده اند. از آنجایی که در دوره معاصر ، دانش های جدیدتری مانند زبانشناسی ...  بیشتر

بررسی تحلیلی مفهوم و مصداق صراط مستقیم در قرآن و حدیث

صالح حسن زاده؛ محمد صدقی الانق

دوره 11، شماره 41 ، شهریور 1399، ، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11699

چکیده
  در عرف قرآن صراط، یک راه بیش نیست و مستقیم است؛ راه مستقیم آن است که انحرافی و اعوجاجی یا کژی در آن نباشد بر خلاف راههای انحرافی. صراط، شاهراهی است که‏ بر همه‏ی«سبیل»های رسیدن به خدا برتری و احاطه دارد . میان خدا و بندگان، چند سبیل و یک صراط مستقیم‏ برقرار است.تفسیر‌های مختلفی که مفسران در باره صراط مستقیم نقل کرده‏اند، ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
بررسی تطبیقی کارآمدی تفاسیر اجتهادی جامع و روایی محض مطالعه موردی آیه 159 سوره بقره

معصومه امامی؛ کیوان احسانی؛ ابراهیم ابراهیمی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 65-90

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.56865.2204

چکیده
  روشهای تفسیری ابزارهایی هستند که مفسران در کشف و بیان مراد خداوند در آیات قرآن، از آنها استفاده می-کنند. بررسی اینکه کدام روش، ابزاری متقن برای نیل به ابعادی دقیقتر از این مراد میباشد، ضروری است. در روش تفسیری روایی محض، مفسر تنها به ذکر روایات مناسب ذیل آیات بسنده می‌کند؛ اما در روش اجتهادی جامع، متناسب با اقتضای آیات از ترکیب روشهای ...  بیشتر

تأثیر جن در سلامت جسمی یِ انسان از دیدگاه مفسّران با تأکید بر آیه 41/ ص

علی محمد راهی؛ حسین علوی مهر

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 65-92

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12802

چکیده
  جن می تواند دخل و تصرّفات مثبت و منفی ای را در حوزه های روحی، روانی و جسمی در انسان داشته باشد، این مقاله با روش «توصیفی و تحلیلی» در صدد اثبات یکی از این آثار، یعنی تأثیر منفی یِ جن در سلامت جسمی یِ انسان است که از گذر بررسی آیات و روایات و تحلیل دیدگاه های مفسّران فریقین و با تأکید بر آیه 41/ص بدان دست یافته است. این تأثیر می تواند ...  بیشتر

واکاوی عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه‌جمله» در قرآن کریم

سمیه کاظمی نجف آبادی؛ الهام آقادوستی

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 70-87

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.49363.2005

چکیده
  ابهام یا «چندمعنایی» در قرآن کریم زمینه را برای آفرینش معانی متعدد و گسترش سطوح معنایی مختلف فراهم ساخته است. چندلایگی معنا و تأویل‌پذیری ناشی از آن را در قرآن کریم می‌توان در سطوح مختلف واژگانی و نحوی به وضوح مشاهده کرد. «شبه‌جمله» از جمله ساخت‌های زبانی است که در متن قرآن کریم، گستره‌ای از احتمالات معنایی را در هر دو ...  بیشتر

نقش مصادیق حقوقی و فقهی معاشرت به معروف درتحکیم خانواده از منظر قرآن کریم

عنایت الله شریفی

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 81-106

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.62501.2383

چکیده
  یکی از تدابیر قرآن کریم برای پایداری خانواده، دستورمعاشرت به معروف است. معاشرت به معروف در خانواده دارای مفهوم و مصادیق وسیعی می‌باشد که در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به معاشرت به معروف بین همسران با رویکرد حقوقی و فقهی پرداخته می شود و به این سؤال اساسی پاسخ داده می شود که مصادیق فقهی و حقوقی معاشرت به معروف در روابط بین همسران ...  بیشتر

جستاری در معنا ی باطل و ساختار آن در قرآن کریم

مرتضی متقی نژاد

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 85-110

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11994

چکیده
  با توجه به دلالت‌های معناشناختی آیات، متعلق بطلان، اعتقاد، وجود، فعل، و یا قول است. اعتقاد باطل در قرآن به دو صورت قابل پی جویی است: یک: باطل اعتقادی سببی: اعتقاد باطلی که سبب تحقق باطل های دیگر می گردد؛ مانند آیه « ... الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ؛ همانا کفار از باطل پیروی می کنند (محمّد/ 3). پیروی از باطل که یک فعل باطل یا ...  بیشتر

تحلیلی تطبیقی از رنج ایوب بر اساس قرآن کریم و کتاب مقدس

محمد کاظم شاکر؛ اکرم سلیم

دوره 11، شماره 41 ، شهریور 1399، ، صفحه 87-116

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11700

چکیده
  در فرهنگ اسلامی، ایوب نمادی از صبر و شکیبایی است به طوری که «صبر ایوب» به مَثَلی ماندگار در فرهنگ مسلمانان تبدیل شده است. مطابق روایت قرآن، شخصیت ایوب در کوران «رنجی عظیم» و «صبری شگفت» شکوفا شده و قرآن کریم ایوبِ پیامبر را با اوصافی چون «صابر»، «نعم العبد» و «اوّاب» ستوده و او را برای «اولوالالباب» ...  بیشتر

تحلیلی بر ماهیت نسخ در دیدگاه سلفیان با تمرکز بر اندیشه ابن تیمیه

حمزه علی بهرامی

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 88-106

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.49432.2008

چکیده
  مسئله نسخ یکی از مسائل بسیار مهم در علوم قرآنی است که میان صاحب‌نظران در تعریف و مصادیق آن اختلافات فراوانی وجود دارد. قرآن مجید خود در چند آیه به وقوع نسخ در قرآن تصریح فرموده است(بقره: 106؛ نحل: 101؛ رعد: 39). نوع مواجهه با مسئله نسخ می تواند موجب پذیرش یا انکار حجیت ظاهریی آیات قرآن باشد. جریان سلفی- تکفیری فرقه ای منسوب به اهل سنت با گرایش ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
بررسی شکل حکومت دینی با تحلیل حکومت انبیاء در قرآن‌کریم

سید سراج الدین صالحی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57014.2202

چکیده
  شکل حکومت دینی به‌عنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیه‌هایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر هم‌فکر و هم‌نظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص ...  بیشتر

گونه شناسی مفردات پژوهی در قرآن از منظر روایات تفسیری اهل بیت(ع)

غدیر هاشمی؛ سید محمد رضوی؛ محمد رضا آرام

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 95-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12803

چکیده
  واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می‌شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت‌های تفسیری اهل‌بیت(ع)- به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان‌کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه‌پژوهی، ...  بیشتر

روش شناسی کشف ترتیب نزول با تمرکز بر روایات ترتیب نزول

جواد سلمان زاده

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 107-128

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.49912.2022

چکیده
  نظر به اهمیت ترتیب نزول در دو دانش علوم قرآنی و تفسیر، کشف ترتیب نزول قرآن کریم، مطالعه‌ای شایسته می نَماید. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی بر آن است که با بکارگیری روشمند از همۀ شاخص های دخیل و مؤثر در ترتیب نزول، روشی جامع و کارآمد را جهت کشف ترتیب نزول ارائه نماید. این روش در دو مرحلۀ «بررسی درونی روایات ترتیب نزول» و «بررسی ...  بیشتر

نظارت بر قدرت سیاسی از منظرقرآن

حسین احمدی سفیدان؛ عمران عباسپور

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 107-136

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.57245.2334

چکیده
  نظارت بر قدرت سیاسی در تحلیل سازه قدرت سیاسی دارای اهمیت ویژه ای است، مسأله مقاله حاضر بررسی عناصر نظارت بر قدرت سیاسی از منظر قرآن است. فرضیه؛ از منظر آیات قرآن نظارت بر قدرت سیاسی، توسط عناصر درونی و بیرونی به صورت ترکیبی صورت می گیرد. روش تحلیل مقاله نیز تفسیر موضوعی قرآن بابهره گیری از روش استنطاق یا برون قرآنی شهید صدر می‌باشد. ...  بیشتر

بررسی اعجاز محتوایی و شاخصه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار

لطفعلی عبداللهی واشان؛ مجید معارف

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 111-138

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11995

چکیده
  بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه مفسران فریقین در سیر اعصارچکیده یکی از وجوه اعجاز قرآن که در کتابهای تفسیر و علوم قرآنی مورد بحث واقع شده، اعجاز محتوایی است که در نگاه عده ای از آنان به اعجاز معنوی نیز تعبیر شده است. اعجاز محتوایی مرتبط با درون مایه قرآن است و توجه به آن در اثبات حقانیت این کتاب الهی نقش بسزایی دارد. به عقیده ...  بیشتر

تحلیل تاریخیِ مهم‌ترین منابع تاثیرگذار در علوم قرآن قرن پنجم

محمد علی مهدوی راد؛ نجمه نجم

دوره 11، شماره 41 ، شهریور 1399، ، صفحه 117-150

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11701

چکیده
  برای جریان‌شناسی علمیِ منابع علوم‌قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم‌ترین نگارش‌های علوم‌قرآن قرن5» را بیان کرده‌است. جریان‌سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی ...  بیشتر

قرآن و معارف قرآنی
تحلیل معنایی «قریب» در قرآن با رویکرد با هم‌آیی جانشینی صفات الهی

فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ زینب السادات حسینی

دوره 11، شماره 43 ، اسفند 1399، ، صفحه 119-148

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.24052.2186

چکیده
  «قرب» از مفاهیم غایت‌گرا درنظام باورهای دینی است و صفت «قریب» به عنوان کیفیتی رمزآلود در قرآن، بر مقوله نزدیکی پروردگار به انسان دلالت دارد. این صفت الهی به شکل تکوینی و همراه با آفرینش انسان بر او تجلی‌یافته و در قرآن در معنای فیزیکی، انتزاعی و متافیزیکی کاربرد داشته‌است. آیات مرتبط با نزدیکی خداوند به بندگان، به مقام ...  بیشتر

توقیفی یا اجتهادی بودن «رسم الخط قرآن کریم» در بوته نقد

احمد زرنگار؛ سیده زینب حسینی؛ روح الله محمدعلی نژاد عمران

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 119-142

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12804

چکیده
  این پژوهش پس از مطالعه آراء قائلین به رسم‌المصحف و رسم‌الاملاء و بررسی چگونگی مواجهه ایندو نظر با یکدیگر، با روشی توصیفی- تحلیلی و با هدف کشف مبانی و معیارهای آراء مطرح شده پیرامون توقیفی بودن و اجتهادی بودن رسم‌الخط قرآنی به نگارش در آمده است. اهمیت رسم و ضبط قرآن از طرفی و بررسی و نقد ادله قائلین به توقیفی یا اجتهادی بودن رسم‌المصحف، ...  بیشتر

رهیافت عرفانی به آیات الاحکام قرآن مطالعه موردی:نماز و کارکرد عمق بخشی آن به معنای زندگی

محمد نصیری

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 129-149

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.47238.1952

چکیده
  نماز یکی از مظاهر عبادت در ادیان مختلف و بارزترین عمل عبادی در ادیان الهی است. آنچه از نظر اسلام حائز اهمیت بسیار است، از یک سو جایگاه رفیعی است که این عبادت در این دین دارد و از ‌سوی دیگر، لایه‌های معنایی و رازهای درونی و عرفانی آن است. در یک نگاه کلی به ظاهر قرآن، خداوند در بیش از 40 سوره و بیش از 100 آیه در قرآن درباره نماز سخن گفته است ...  بیشتر

روش های غلبه بر اضطراب(استرس) و ایجاد آرامش در قرآن و روایات

محمد صدقی

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 137-160

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.56683.2198

چکیده
  بشریت در طول تاریخ همیشه دچار انواع اضطرابها،نآارمی ها،استرس‌ها، ترس‌ها وغم های وحشتناک بوده است برای فرار ونجات از همه ترس‌ها وغم‌ها وناآرامی ها به انواع اوراد و اذکار در مناسک‌ها،آئین‌ها، ،عرفانهای نوظهور وغیره ایمان آورده وکاملا به آن وفادارشده هست. در این میان قرآن کریم به عنوان کتاب زندگی و شفا دهنده بیماری ها روش‌هایی ...  بیشتر

زیبایی شناسی نحوی بلاغی (اذا) در قرآن کریم

فرهاد محمدی نژاد؛ احمد محمدی نژاد پاشاکی؛ نجمه محیایی

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 139-156

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11996

چکیده
  قرآن کریم نگاهی فراگیر به مساله‌ی زیبایی دارد، شناخت زیبایی‌های قرآن با روش‌ها و شیوه‌های گوناگون واژگانی، ادبی، بلاغی، مفهومی و تفسیری و... صورت گرفته‌است. در زبان عربی به ویژه در قرآن کریم هر کلمه، از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخورداراست. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی(کیفی) به بررسی انواع و ساختار مختلف (اذا) به صورت نحوی و بلاغی ...  بیشتر