نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سید حسن بطحایی گلپایگانی

هیئت علمی دانشگاه ورامین

چکیده

دعوت به خداپرستی و اخلاص در بندگی سرلوحة دعوت همة انبیاء الهی بوده است. دستور بندگی خالص در قرآن علاوه بر واژة اخلاص و مشتقّات آن با کلمات و عبارت‌های متنوّع دیگری آمده است؛ مانند: «یُریدُونَ وَجْهَه»، «أَسلم وجهه لله»، «نَصَحُوا لِلَّهِ»، «اِبْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّه»، «اِبْتِغاءَ وَجْهَ اللَّه»، «وَ قُرُباتٍ عِنْدَ اللَّه»، «حَنیف»، «تَبَتَّلْ إِلَیْهِ». ضدِّ اخلاص در اعتقاد و عبادت، شرک و بُت‌پرستی و مقابل اخلاص در طاعتْ ریا است که در روایات از آن به «شرک خفی» و «شرک اصغر» تعبیر شده است.. اگرچه گسترة اخلاص در قرآن شامل تمام باورهای اعتقادی، اعمال عبادی و صفات پسندیدة اخلاقی می‌شود، ولی آنچه در این تحقیق بررسی می‌شود، مباحثی است که با توجّه به تصریح آیات قرآن و دیدگاه مفسّران عامّه و خاصّه آمده است که شامل اخلاص در اعتقاد، در برابر شرک و بُت‌پرستی، اخلاص در اعمال عبادی مانند نماز و زکات، حج، خُمس، زکات، مناسک حجّ و عمره و جهاد، همچنین دربارة برخی از فضائل اخلاق ایمانی مانند اخلاص در انفاق، اطعام، گواهی دادن، نجوا در اصلاح بین مردم، صدقه و هر کار پسندیده، بیعت با پیامبر اکرم (ص) و هجرت و یاری کردن اسلام است. این بحث‌ها با محوریّت آیات و دیدگاه مشهور مفسّران شیعه و اهل سنّت و منابع اخلاقی و لغوی مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

• قرآن
• اخلاص
• مخلصین
• ریا
• شرک

عنوان مقاله [English]

Meaning and Scope of Ikhlās in the Qur’an

نویسنده [English]

• seyed hasan bathai golpayegani

چکیده [English]

Monotheism and ikhlās (literally sincerity) have always topped the divine agenda followed by the holy prophets. According to the Holy Qur’an, humans and genies were solely created to worship God sincerely. Not only “sincerity”, but also words and phrases such as “desiring His goodwill”, “who submits himself entirely to Allah”, “if they were sincere to Allah”, “who sells himself to seek the pleasure of Allah”, “only seeking the countenance of Allah”, “pure”, “devote yourself to Him” all prove this claim. While some scholars denounce worship for the sake of entering paradise or avoiding hell against sincerity, it is hypocrisy and worship for the sake of winning worldly gains which is against sincerity. Therefore, sincerity varies according to the knowledge of the worshipper and has, thus, different stages. This article addresses sincerity in belief, worship, zakāt, khoms, hajj, umrah, jihād, infāq, it’ām, bai’at, hijrat, witnessing, alms-giving, and so on. Allah the Almighty refers to prophets as mukhlīs (literally sincere) servants who asked nothing for their mission.

کلیدواژه‌ها [English]

• The Qur’an
• ikhlās
• mukhlīs
• hypocrisy
• shirk