نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه زنجان

چکیده

روابط خانوادگی به عنوان یک سرمایة اجتماعی، عامل مهمی در کنترل و سلامتی اجتماعی است. تحولات صنعتی و فردگرایی، بر این عنصر حیاتی تأثیر گذاشته‌اند و روابط درون و برون خانوادگی را تضعیف کرده‌اند و با افزایش گسسته‌ای اجتماعی و نسلی، هویت خانواده را تهدید و آن را در معرض آسیب قرار داده‌است. مقالة پیش رو، با پذیرش تحول در کارکردها و روابط خانوادگی در جهان کنونی، با استناد به نظر بسیاری از متفکران و آیات قرآن کریم، بر این باور است که اهمیت خانواده به عنوان یک نهاد اصلی حیات اجتماعی، از طریق روابط اجتماعی حمایتی و نقش اساسی آن در تولید نسل مشروع و اجتماعی شدن آن، هرگز از بین نمی‌رود. این مقاله، روابط حمایتی خانواده را در سه سطح معنوی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کرده‌است. قرآن کریم در آیات متعدد به کارکردهای حمایتی خانواده که ارتباط مستقیم با اجتماعی شدن وکنترل اجتماعی دارد، اشاره می‌کند. از نظر قرآن کریم، همة اعضای خانواده در قبال تک‌تک اعضای خود، مسئولیت مدنی و اجتماعی دارند. هستة اصلی مباحث قرآن کریم، «روابط» در میان اعضای خانواده است که عنصر اساسی سرمایة اجتماعی است. سرمایة اجتماعی، بیشترین نقش را با کمترین هزینه در کنترل اجتماعی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Family Support and Social Capital and their Impact on Social Control: A Quranic Perspective

نویسنده [English]

  • Yousef Fathi

چکیده [English]

As a social capital, family relationships are important factors in social health and social control. Industrial transformation and individualism have an impact on this relationship so that it is weakened both from the within and from the outside. The rise of social ruptures and generation gaps has also threatened family identity and put it at risk. This study examines the relationship of family support on three levels: spiritual, social and economic. Many verses in the Quran point out to functions of family support having direct relationship with socialization and social control. From the standpoint of the Holy Quran, all family members are responsible for every single civic and social action. The core of emphasis in Quran is on the “relationships” among family members as an essential element of social capital. Social capital has the largest contribution to social control with a minimum cost. Considering changes in functions and family relationships in today’s world and by citing the opinion of many scholars and Quranic verses, this article concludes that family as an important and basic institution of social life will not disappear, and its fundamental role in the generation of social support will continue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • Family
  • Social Capital
  • Social relationships and Social control
قرآن کریم.
آزاد ارمکی، تقی. (1393). خانوادة ایرانی. چ 1. تهران: نشر علم.
ازکمپ، استوارت. (1369). روانشناسی اجتماعی کاربردی. ترجمة فرهاد ماهر. مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
اعزازی، شهلا. (1380). خشونت خانوادگی؛ زنان کتک خورده. تهران: انتشارات سالی.
افروز، غلامعلی. (1392). روان‌شناسی ازدواج و شکوه همسری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
باتامور، تی. بی. (1370). جامعه‌شناسی. ترجمة سید حسن منصور و سید حسن حسینی کلجاهی. چ 4. تهران: مؤسسة انتشارات امیر کبیر.
بستان (نجفی)، حسین. (1392). جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی. چ 2. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
تافلر، الوین. (1377). موج سوم. ترجمة شهیندخت خوارزمی. چ 12. تهران: نشر فاخته.
جوادی آملی، عبدالله. (1391). مفاتیح الحیاة. قم: مرکز نشر اسراء.
حرّ عاملی، محمدبن حسن. (بی‌تا). وسائل الشیعه. 20 ج. تهران: المکتبة الإسلامیة.
خامنه‌ای، علی. (1393). خانواده به سبک ساخت یک جلسة مطوّل مطوی در محضر مقام معظّم رهبری. چ 16. تهران: مؤسسة فرهنگی هنری ایمان جهادی.
دخیل، علی‌بن محمدعلی. (1422ق.). الوجیز فی تفسیرالکتاب العزیز. چ 2. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
دوچ، مورتون و روبرت م. کراوس. (1374). نظریه‌ها در روانشناسی اجتماعی. ترجمة مرتضی کتبی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ری‌شهری، محمد. (1380). منتخب میزان الحکمه. تلخیص حمید حسینی. چ 2. قم: دارالحدیث.
زحیلی، وهبةبن مصطفی. (1418ق.). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعةو المنهج. چ 2. بیروت ـ دمشق: دارالفکر المعاصر.
ساکس، لئونارد. (1388). وضعیت اسف‌بار پسران. ترجمه و تلخیص نرگس‌سادات چاوشی. قم: دفتر نشر معارف.
سالاری‌فر، محمدرضا. (1391). خانواده در نگرش اسلام و روان‌شناسی. چ 8. تهران: سمت.
شیلت، وندی و نانسی لی دموس. (1388). دختران به عفاف روی می‌آورند. ترجمه و تلخیص سمانه مدنی و پریسا پورعلمداری. قم: دفتر نشر معارف.
طالقانی، سید محمود. (1362). پرتوی از قرآن. چ 4. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1360). ترجمة مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. گروه مترجمان. تهران: انتشارات فراهانی.
طوسی، خواجه نصیر‌الدین. (1360). اخلاق ناصری. به تصحیح و توضیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
فرنج، مارلین. (1373). جنگ علیه زنان. ترجمة توراندخت تمدن. تهران: انتشارات علمی.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1418ق.). الأصفی فی تفسیر القرآن. تحقیق محمدحسین قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قائمی، علی. (1372). نقش پدر در تربیت. تهران: انتشارات امیری.
قرائتی، محسن. (1379). امر به معروف و نهی از منکر. چ 10. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا. (1368). تفسیرکنز الدقائق و بحرالغرائب. تحقیق حسین درگاهی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
کاظمی، جوادبن سعید. (1365). مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام. چ2. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
کریمی، یوسف. (1383). روان‌شناسی شخصیت. چ 9. تهران: مؤسسة نشر ویرایش.
کلی، جفری. (1388). والدین و بدرفتاری کودکان: راه حل‌های برای والدین. ترجمة مینا ملکی معیری. تهران: نشر اختران.
گری، جان. (1391). زنان ونوسی در آتش خشم و مردان مریخی به سردی یخ. ترجمة سیما فرجی. چ1. تهران: نسل نواندیش.
گیدنز، آنتونی. (1374). جامعه‌شناسی. ترجمة منوچهر صبوری. چ 2. تهران: نشر نی.
لوپز، خوزه و جان اسکات. (1385). ساخت اجتماعی. ترجمة حسین قاضیان. چ 1. تهران: نشر نی.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحار الأنوار. دورة 110 جلدی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محسنی، منوچهر. (1370). جامعه‌شناسی عمومی. تهران: کتابخانة طهوری.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
هیولیت، سیلویا آن و کورنل وست. (1388). جنگ علیه والدین. ترجمه و تلخیص معصومه محمدی. قم: نشر معارف.
نرم‌افزار جامع التفاسیر 1/2. (2006م.). قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم انسانی.
Bourdieu, P. (1997). "The forms of capital". Education: Culture, Economy, Society. Halsey A., Lauder H., Brown P., Stuart Wells A (Eds). Oxford: Oxford University Press.
Blundell, Jonathan. (2001). Active Sociology for Gcse. Londen: Longman.
Carbonaro, W. (1998). "A little help from my friend’s parents: Intergenerational closure and educational outcomes". Sociol Educ. No. 71. Pp. 295-313.
Coleman, J. & T. Hoffer. (1987). Public and private schools. New York: Basic Books.
Ferguson, K. (2006). "Social capital and children’s wellbeing: a critical synthesis of the international social capital literature". Int JSoc Welf. No. 15. Pp.2-18.
Field, J. (2003). Social capital. London: Routledge.
Harpham, T. (2003). "Measuring the social capital of children". Young Lives Working Paper. No. 4. London: London Southbank University.
Macionis, John J. (2001). Society: the Basics. New Jersey: Prentice Hall.
Portes, A. (1998). "Social capital: Its origins and applications in modern sociology". Annu Rev Sociol. No. 24. Pp.1-24.
Putnam, R. (1995). "Bowling alone: America’s declining social capital". J Democr. No. 61. Pp.65-78.
--------------. (2000). Bowling alone: the collapse and revival of American community. New York: Simon and Schuster.