نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف/دانشکده الهیات/ دانشگاه فردوسی

2 دانشگاه فردوسی

3 عضو گروه علمی جامعه المصطفی

چکیده

مسئله این پژوهش، بررسی جایگاه روایات تفسیری از نگاه سیدمرتضی است. از دیدگاه وی، قرائن علم آور اقتضاء می کنند تا خبر واحد نیز مانند خبر متواتر در فرایند تفسیر قرآن دارای اعتبار بوده و بکار گرفته شود.
روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و متن محور است و با رجوع به مفاهیم اساسی در آثار سیدمرتضی علم الهدی به عنوان چهره برجسته متکلم شیعی در قرن پنجم، به تحلیل جایگاه روایات تفسیری نزد وی می پردازد.
مهم ترین یافته های این جستار، تبیین جایگاه روایات تفسیری و تحلیل قرائن علم آور در کاربست اخبار آحاد تفسیری در آراء سید مرتضی است. مراد از قرائن، شواهد و ویژگی هایی است که سبب خروج خبر واحد از ظنی الدلاله بودن می شود.
اهم قرائن علم آور عبارتست از: 1. وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه 2. علم آور بودن مضمون خبر3.مطابقت با ظاهر قرآن 4. مطابقت با حکم عقل 5.مطابقت با اصل عدل الهی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The position of interpretive narrations from the point of view of Seyyed Morteza Alam al-Huda

نویسندگان [English]

  • mohammad mortazavi 1
  • mohammadreza javahery 2

1 ferdowsi

2 profsor

چکیده [English]

The issue of this research is the emphasis on "Seyed Morteza's interpretive foundations". According to this view, theological and interpretive concepts such as scientific methods in proving the lords of the book and tradition, require scientific evidence so that a single news, like a continuous news, leads to the knowledge of Quranic texts.
The method of the present research is descriptive-analytical and text-based and with reference to the basic concepts in the works of Seyyed Morteza Alam al-Huda as a prominent figure.
The most important findings of this paper are explaining the position of interpretive narrations and analyzing the scientific facts in the face of interpretive news. What is meant by evidences, evidences and characteristics that cause the single news to come out of the suspicion of being the evidence. The outlines of the informative evidences are: 1. The existence of news in hadith works and Shiite principles 2. The knowledge of the news 3. The conformity with the appearance of the Qur'an 4. The conformity with the rule of reason 5. The conformity with the principle of divine justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretive narrations
  • theological-interpretive principles
  • Seyyed Morteza Alam al-Huda
  • scientific evidence
قرآن کریم.
ابن­ المرتضی، احمد ابن یحیی. (1412ق). منهاج الوصول الی معیارالعقول فی علم الاصول. تصحیح: احمد علی مطهر الماخذی. صنعاء: بی­نا.
ابن حزم، علی ابن احمد. (1313ق ).الاحکام. به کوشش احمد شاکر. قاهره: مکتبه زکریا علی یوسف.
ابن حنبل، احمد. (1342ق).المسند. قاهره: بی­نا.
ابن قتیبه، عبدالله ابن مسلم. (1393ق ). تأویل مختلف الحدیث. به کوشش محمد زهری نجار. بیروت: دارالجیل.
ابن ندیم، محمد. (1350). الفهرست. به کوشش رضا تجدد.تهران: زوار.
ابوهلال العسکری، حسن ابن عبدالله بن سهل. (1981م). الاوائل. تصحیح ولید قصاب و محمد المصری. ریاض: بی­نا.
اشعری، ابوالحسن. (1980م ). مقالات الاسلامیین. به کوشش ریتر. ویسبادن: بی‌نا.
انصاری، مرتضی. (1415ق ). فرائد الاصول. به کوشش گروهی از محققین. قم: سماء.
بغدادی، عبدالقاهر.(1415 ق ). الفرق بین الفرق. به کوشش ابراهیم رمضان. بیروت: بی­نا.
بهاری هندی، محب الله ابن عبدالشکور. ( 1326ق ). مسلم الثبوت. قاهره: بی­نا.
تقوی اشتهاردی، حسین. (1385). تنقیح الاصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
جوادی آملی، عبدالله. (1387). تفسیر تسنیم. چاپ نخست. قم: مرکز نشر اسراء.
جوینی، عبدالملک ابن عبدالله. (بی­تا). التلخیص فی اصول الفقه. بیروت: دارالبشائر الاسلامیه.
خمینی، روح الله. ( 1427ق ). انوارالهدایه. تهران: موسسه تنظیم و نشر تراث الامام الخمینی.
خوئی، ابوالقاسم. (1394). اجودالتقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1398). منطق تفسیر قرآن. قم: موسسه ترجمه و نشر بین الملل المصطفی.
روحانی، محمدصادق. (1422ق ). زبده الاصول. قم: نشر حدیث دل.
سبحانی و حسینی زاده خضراباد. (1392 ). «آراء متکلمان نوبختی در میانه مدرسه کوفه و بغداد».فصلنامه نقد و نظر. ش66. قم: 52-70.
سیّدمرتضی، علی ابن الحسین. (1411ق ). الذخیره فی علم الکلام. به کوشش احمد حسینی. قم: جماعه المدرسین بقم.
________________. (1348). الذریعه الی اصول الشریعه. به کوشش ابوالقاسم گرجی.تهران: دانشگاه تهران.
________________. (1373ق ). الامالی غرر الفوائد و دررالقلائد. تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم. بغداد: داراحیاء الکتب العربیه.
________________. (1410ق ). الشافی فی­الامامه. به کوشش عبدالزهرا حسینی خطیب. تهران: دانشگاه تهران.
________________. (1405ق. الف ). رسائل الشریف المرتضی. به کوشش احمد حسینی. قم: جماعه المدرسین.
________________. ( 1415ق ). الانتصار. قم. جماعه المدرسین: موسسه النشر الاسلامی.
________________. ( 1405ق. ب ). انقاذالبشر من الجبر و القدر. قم: دارالقران الکریم.
الشافعی، محمدابن ادریس.(1400ق). الرساله. به کوشش احمد محمد شاکر. قاهره: بی­نا.
شعرانی، ابوالحسن. (1351). مقدمه تفسیر منهج الصادقین. فتح الله کاشانی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
شیخ بهائی، محمدابن حسین. (1390ق). الوجیزه فی علم الدرایه. قم: نشر بصیرتی.
شهید اول، محمد ابن جمال الدین المکی. (1419ق ). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه. قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث ..
شهیدثانی، زین­الدین جبل العاملی. (1367 ). الرعایه فی علم الدرایه. قم: مکتبه آیت الله المرعشی.
شهیدثانی.زین­ال الدین جبل العاملی. (1420ق ). المقاصدالعلیه فی شرح الرساله الالفیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
صابری، حسین. (1395). تاریخ فرق اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
طباطبائی، محمد حسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: اسماعیلیان.
_____________. (1375). قرآن در اسلام. چاپ هشتم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
طوسی، محمدابن حسن. (1409ق). التبیان فی تفسیرالقران. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
_____________. (بی­تا). الفهرست. محمد صادق آل بحرالعلوم. نجف: کتابخانه مرتضویه.
_____________. (1375ق ). الاستبصار. به کوشش حسن موسوی خرسان. نجف: بی­نا.
_____________. (1376ق). العده فی اصول الفقه. به کوشش محمد رضا انصاری. قم. بی­نا.
_____________. (1400ق). الاقتصاد. به کوشش حسن سعید. تهران: مکتبه جامع چهلستون.
عبدالجبار ابن احمد. (1400ق). المغنی. به کوشش ابراهیم مدکور. قاهره: الدارالمصریه.
عیاشی سمرقندی، محمدابن مسعود. (1380ق). تفسیر عیاشی. قم: مطبعه العلمیه.
عمیدزنجانی، عباسعلی. (1379). مبانی و روش­های تفسیر قرآن. چاپ چهارم. قم: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمد. (1413ق). مدخل التفسیر. قم: مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی.
فضلی، عبدالهادی. (1391). مبادی اصول الفقه. قم: موسسه مطبوعات دینی.
فیض کاشانی، محسن. (1393ق). تفسیر الصافی. تهران: کتاب­فروشی اسلامیه.
کشی، محمد ابن عمر. (1404ق ). اختیار معرفه الرجال. به کوشش مهدی رجائی. قم: بی­نا.
کلینی، محمدابن یعقوب. (1391ق). الکافی. به کوشش علی اکبر غفاری. تهران: دار الاسلامیه.
کاظمی خراسانی، محمد­علی. ( 1406ق ). فوائدالاصول. قم: موسسه النشر الاسلامی.
گرجی، ابوالقاسم. (1385). ادوار اصول فقه. تهران: نشر میزان.
مارتین مکدرموت. (1363). اندیشه­های کلامی شیخ مفید. ترجمه احمد آرام. تهران: دانشگاه تهران.
مامقانی، عبدالله. (بی­تا). مقباس الهدایه. تحقیق محمدرضا مامقانی. قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
محقق حلی، جعفر ابن حسن. (.1403ق). معارج الاصول. به کوشش محمدحسین رضوی. قم: آل البیت(ع) للطباعه و النشر.
مدرسی طباطبائی، حسین. (1386). مکتب در فرایند تکامل. ترجمه هاشم ایزدپناه. تهران: کویر.
مظفر، محمدرضا. (1403ق ). اصول الفقه. بیروت: بی­نا.
مفید، محمدابن محمد. (1371ق ). تصحیح الاعتقاد. تبریز. بی­نا.
____________. (بی­تا). عده رسائل. قم. مکتبه المفید .
____________. (1413 ق. الف). المسائل العکبریه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
____________. (1413ق.ب). مصنفات الشیخ المفید. به کوشش: علی میرشریفی. قم. مکتب الاعلام الاسلامی.
____________. (1413ق.ج). التذکره. قم: بی­نا.
____________. (1437ق ). اوائل المقالات. به کوشش زنجانی و واعظ چرندابی. تبریز­: بی­نا.
مجلسی، محمدباقر.( 1403ق ). بحارالانوار. بیروت. داراحیاء التراث العربی.
معرفت، محمدهادی. ( 1383 ). التفسیرالاثری الجامع. الطبعه الاولی. قم: مؤسسه التمهید.
___________. (1375). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. ط1. مشهد. انتشارات دانشگاه رضوی.
نجاشی، احمدبن علی. (1407ق ). الرجال. به کوشش موسی شبیری زنجانی. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
مهریزی، مهدی. (1389). «روایات تفسیری شیعه.گونه­شناسی و حجیت». نشریه علوم حدیث. ش55. تهران: دانشگاه علوم حدیث.14-29.
نوری، حسین. (1415). مستدرک الوسائل. به کوشش مؤسسه آل البیت(ع). قم: مؤسسه آل البیت(ع).