مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
محمد حسین بیات؛ زهرا زارعی مدوئیه
چکیده
از جمله اوصافی که قرآن کریم انسان را بدان وصف می‌کند صفت «فقر» است، که در آیه 15 سورۀ فاطر با عبارت «انتم الفقراء» از آن یاد شده است. برای شناخت انسانِ فقیر باید مصادیق فقر را شناخت، تا هم با شناخت مصادیق اوج احتیاج انسان نمایانده شود و هم به راهکارهای رفع نیازها برسد. مراجعه به تفاسیر ذیل این آیه تنها کلیاتی در باب انواع فقر ...
بیشتر
از جمله اوصافی که قرآن کریم انسان را بدان وصف می‌کند صفت «فقر» است، که در آیه 15 سورۀ فاطر با عبارت «انتم الفقراء» از آن یاد شده است. برای شناخت انسانِ فقیر باید مصادیق فقر را شناخت، تا هم با شناخت مصادیق اوج احتیاج انسان نمایانده شود و هم به راهکارهای رفع نیازها برسد. مراجعه به تفاسیر ذیل این آیه تنها کلیاتی در باب انواع فقر به دست میدهند و مصادیق دقیق و ابعاد نیازمندی را روشن نمیسازند، اما سؤال اصلی این است که مصادیق این فقر و نیازمندی چیست. نیایشها، از جمله نیایش‌های پربار صحیفۀ سجادیه، مصادیق دقیقتری از فقر را بیان میکنند و در پرتو تفسیری نیایشی آیه، نظام نیازهای انسان شناخته میشود، نظامی که در یک نگاه قابل دستهبندی به نیازها، از جمله: نیازهای بنیادین مانند روزی، نیرو، انگیزشی: مانند عفو، امید، انس و عملکردی مانند بصیرت، اطاعت، توکل، ذکر و فرانیازها، از جمله: رحمت، بخشش و محبت هستند. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیل محتوای مضمونی و با گردآوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای، به تفسیر نیایشی این آیه و ترسیم یک نوع از نظام نیازها، با کاربست نیایش‌های صحیفه بپردازد و ظرفیت این نوع تفسیر را در حد توان خویش روشن سازد.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
شیما حمیدى؛ علیرضا قائمی نیا؛ محمدعلی رضایی اصفهانی
چکیده
نشانهشناسی دانشی است که به بررسی نظامهای نشانهای نظیر زبانها میپردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعهای از نشانههای زبانی از این منظر مورد بررسی قرار میگیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیلهای ساختاری به فهم دلالتهای متن یاری میرساند. مدلهای ارتباطی یکی از ارکانهای مهم در تحلیلهای ...
بیشتر
نشانهشناسی دانشی است که به بررسی نظامهای نشانهای نظیر زبانها میپردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعهای از نشانههای زبانی از این منظر مورد بررسی قرار میگیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیلهای ساختاری به فهم دلالتهای متن یاری میرساند. مدلهای ارتباطی یکی از ارکانهای مهم در تحلیلهای زبانشناسی به شمار میرود. در این میان مدل ارتباطی یاکوبسن یکی از مدلهای مطرح در حوزه مطالعات نشانهشناسی به شمار میرود. در این مدل ارتباطی، به بررسی نقشهای زبانی بر اساس عناصر اصلی تشکیل دهنده ارتباط پرداخته میشود. در این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به تحلیل نشانهشناختی واژه «آیه» در قرآن در مصادیق نشانههای آفاقی، انفسی، معجزه و عبارت زبانی در قالب مدل ارتباطی یاکوبسن پرداخته میشود و دلالتهای آن استخراج میگردد. بررسی کارکردهای زبانی واژه «آیه» در مصادیق گوناگون با استفاده از مدل ارتباطی یاکوبسن در نشانهشناسی ویژگیهای مشترکی نظیر جنبه غیبی داشتن، تأمل و کارکرد ارجاعی مشترک را برای رمزگان اثبات مینماید و دو سطحی بودن (دنیوی و اخروی) نشانهها را به نمایش میگذارد.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
عنایت شریفی؛ محمود رمضانی کردآسیابی؛ عبداالمطلب عبدالله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بیان روشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل کدم‌اند؟. راهکارهای معرفتی در یک تقسیم بندی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بیان روشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل کدم‌اند؟. راهکارهای معرفتی در یک تقسیم بندی به راهکارهای معرفتی نگرشی، گرایشی و واکنشی تقسیم میشوند. دعوت به توحید، رسالت و معاد از مهمترین راهکارهای معرفتی نگرشی هستند که نقش اساسی و بنیادی در نهادینه کردن اخلاق در روابط بینالملل دارند و حکومت اسلامی ملزم است در تقویت این باورها تلاش نماید. آگاهی بخشی و دانش افزایی ملّتها، بیداری وجدان ملّتها، کاربست حکمت، ترویج فرهنگ عدالتخواهی، ترویج آسان و ساده آموزههای دینی در میان ملّتها از روشهای معرفتی گرایشی. پرهیز از اکراه و اجبار مردم در درعوت به دین، نفی اصالت خشونت در روابط انسانی، مواجهه با بدعت گذاری و مواجهه با اندیشههای آسیبزا همانند؛ بدعتگذاری، التقاط و شبههپردازی از روشهای معرفتی واکنشی حکومت اسلامی در نهادینه‌سازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشند.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
کاوس روحی برندق؛ سحر صدری؛ علی حاجی خانی
چکیده
مباحث مربوط به زندگی پس از مرگ از پیچیده‌ترین مباحث الهیاتی است. بحث از آثار اعمال انسان در زندگی پس از مرگ و در جهان آخرت بخش مبسوطی از این مباحث را تشکیل می‌دهد. دربارۀ بحث عمل انسان در آخرت مباحث گوناگونی مطرح است که برخی از آنها عبارت است از: تمثل اعمال در قبر، حسابرسی اعمال و کیفیت آن، وزن کردن اعمال و کیفیت ارائه جزای اعمال در ...
بیشتر
مباحث مربوط به زندگی پس از مرگ از پیچیده‌ترین مباحث الهیاتی است. بحث از آثار اعمال انسان در زندگی پس از مرگ و در جهان آخرت بخش مبسوطی از این مباحث را تشکیل می‌دهد. دربارۀ بحث عمل انسان در آخرت مباحث گوناگونی مطرح است که برخی از آنها عبارت است از: تمثل اعمال در قبر، حسابرسی اعمال و کیفیت آن، وزن کردن اعمال و کیفیت ارائه جزای اعمال در آخرت. پژوهش حاضر - با استفاده از روش کتابخانه‌ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در طبقهبندی دادهها و شیوۀ انتقادی در ارزیابی دیدگاهها- پس از گردآوری و ساماندهی و تبیین آراء مفسران شاخص و معاصرانه قرآن در تبیین کیفیت رابطه عمل و جزای اعمال در آخرت، به این نتیجه دست یافتهاست که پنج دیدگاه: الف) حضور صحیفه اعمال (نفی حضور خود عمل، ب) دیدن جزای اعمال، ج) ثواب و عقاب به نفس اعمال و اخلاق نیک و بد، د) از بین رفتن صورت دنیوی و ظاهر شدن صورت اخروی، هـ) حقیقی بودن رابطه عمل با جزا در آخرت و نفی رابطه اعتباری میان آنها در این زمینه مطرح است، سپس به ارزیابی دیدگاهها پرداخته و در بحث نوآورانه با تحقیق در آیات قرآن کریم در این زمینه به سیزده دسته از آیات و تحلیل آنها، در نهایت با تطبیق دیدگاه‌های فوق با آیات قرآن به این نتیجه نهایی رسیده است. دیدگاه سوم و پنجم یعنی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی با توجه به اینکه با دسته‌های بیشتری از آیات قرآن کریم سازگاری دارد و ترکیب این دو دیدگاه که هر کدام به جنبه خاصی از پاسخ مسأله تحقیق پرداختهاند، دیدگاه ششم و دیدگاه موجه در پاسخ مسأله تحقیق میباشد و سایر دیدگاهها با ظواهر آیات سازگار نبوده و یا حداقل با دسته‌های کمتری از آیات سازگار است.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
محمد شعبان پور
چکیده
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوتهای آن طبقهبندی کنند. طبقهبندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ...
بیشتر
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوتهای آن طبقهبندی کنند. طبقهبندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ب) براهین انفسی ج) و براهین شهودی که مستفاد از آیه 53 سوره فصلت است از این قبیل میباشد. تحقیق پیش رو با روشی توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سوالات است که : 1) بر اساس ویژگیهای ساختاری و مضمونی، چگونه میتوان حجم زیاد این براهین در قرآن را طبقهبندی کرد؟ 2) نمایندگان واقعی و زیرگروهای هر یک از این طبقات کدامند؟ 3) آثار این طبقه بندی و نمایندگان واقعی آن چیست؟ با فحصی که در این مقاله انجام شد، مجموع براهین توحید در قرآن به سه طبقه دستهبندی شد، آنگاه دوازده نماینده واقعی از آنها با روشی منطقی و کاملاً قرآنی گونهشناسی شد تا شناخت تشابهات و تفاوتهای براهین و تبیین آنها آسانتر شود. بر اساس یافتههای این پژوهش، تعدد براهین مرهون تعدد حدود وسطاست و قرآن از حد وسطهای گوناکونی بهره گرفته است.گاهی با حد وسط «خلقکم» و گاه با «یتوفاکم» و... گاهی با قیاس اقترانی وگاه با قیاس استثنایی و... استدلال نموده است. آثار این تنوع، یکی اتمام حجت بر همگان است و دیگری؛ دادن فرصت به توده مردم و سطوح میانی جامعه، تا بتوانند به آسانی معارف عمیق قرآنی را دریابند و زمینه مفاهمه و گفتگو را فراهم سازد.
مقاله پژوهشی
محمد مهدی باباپور؛ عبدالمهدی فیضی دیزآبادی
چکیده
مقولات تمدنی با رویکرد قرآنی و الهیاتی، برخلاف آنچه که پیشرفت را منوط به تمدن سکولاری می پندارند؛ از مؤلفه و توصیفات تمدنی متعددی برخوردار است. پیادهسازی تمدن نوین اسلامی ، ضرورت تبیین و ارائۀ آن مولفهها را دو چندان مینماید. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، هرمنوتیک مولف محور ، به بررسی عامل تمدنی جغرافیا پرداخته و ...
بیشتر
مقولات تمدنی با رویکرد قرآنی و الهیاتی، برخلاف آنچه که پیشرفت را منوط به تمدن سکولاری می پندارند؛ از مؤلفه و توصیفات تمدنی متعددی برخوردار است. پیادهسازی تمدن نوین اسلامی ، ضرورت تبیین و ارائۀ آن مولفهها را دو چندان مینماید. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، هرمنوتیک مولف محور ، به بررسی عامل تمدنی جغرافیا پرداخته و درصدد تبیین کارکردهای تمدنی آن در نگاه اسلام با تاکید بر آیات سوره سبأ است. از جمله نتایج حاصل آمده آن است که خداوند در قالب داستان، توجه به جغرافیا در دو بخش انسانی و طبیعی است که نوع و شیوه تعامل با آن متاثر از نگرش اعتقادی چون ایمان و توحید ، شکرگزاری و عمل صالح است. لذا اسلام جغرافیا را به عنوان یکی از مولفههای موثر در تمدن سازی اسلامی جامعه معرفی نموده و به تبیین راهکار و شیوههای بهره وری از آن پرداخته است.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
سید حسین شفیعی دارابی؛ طیبه حیدری راد
چکیده
یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهلبیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابن‌تیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی ...
بیشتر
یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهلبیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابن‌تیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی القربی» را، محدود به حفظ رابطه خویشاوندی با خویشان پیامبر(ص) و عدم آزار رسانی به آنان نماید؛ و دلالت این آیه بر لزوم رجوع مردم به اهلبیت (علیهم السلام) برای آگاهی از تفسیر قرآن و دین و پذیرش امامت آن بزرگواران را منکر شود؛ از این رو این نوشتار که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به قصد اثبات بنیادی ترین ارمغان واقعه غدیر (یعنی محبت به اهل بیت و قبول امامت آنان) تدوین یافته؛ در پی پاسخ به این پرسش است: شبهات ابن تیمیه درباره آیه مودّت و نقد وارد بر آنها چیست؟ یافتههای پژوهش حاکی از این است که: ابن‌تیمیه در هریک از امور پیرامونی آیه «مودّت»:(شأن نزول، مکان نزول؛ مفاهیم، مدالیل و مصادیق و...)، ایجاد شبهه نموده؛ و مدعی اجماع بر تکذیب روایات متواتر موافق با دیدگاه شیعه گردیده، و درستی گفتار علامه حلّی، و دلالت ادله عقلی قطعی و سیاق آیه بر دیدگاه شیعه را مورد تردید و انکار قرار داده‌است؛ وی در مقام تفسیر آیه «مودّت»، بر مبنای متعصبانه خویش، به گونه‌ای مرتکب تفسیر به رأی شده که حتّی اقوال افراد شاخص مورد وثوق خویش مانند ابن‌عباس، طبری، حاکم نیشابوری و... را نیز انکار نموده‌است؛ در ضمن، اموری همچون: وجود اجماع بر قول شیعه، نقل روایات متواتر همخوان با دیدگاه شیعه در منابع معتبر اهل‌سنت، و...؛ موجب بطلان قول ابن‌تیمیه و صحّت قول شیعه خواهند بود.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
محمد کاوه
چکیده
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و ...
بیشتر
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و فقرات کتاب ایوب، توصیف و تحلیل دادههاست. دستاورد پژوهش؛ ویژگی حکمت ایوب در قرآن به لحاظ معطی، پاداش انفاق و نبی الهی است، به لحاظ دریافت، ایوب عبد نیکو، در اوج کمال و بینش الهی، صاحب بصیرت ژرف، یاور خردمندان، محسود شیطان و مؤثر نشان است. به لحاظ محتوای، هماهنگی کامل حکمتعملی و نظری، خیرکثیر، خطاناپذیر و حجت عقلانی بر نبوت ایشان نزد خردمندان است. در گزارش کتابایوب، ایوب خدا ترس، پرسشگر ناشکیبا، معترض به عدالتالهی، محسود شیطان، ناهماهنگی حکمت قبل از شهود و بعد از شهود در خطاناپذیری است. و تصریح متنی بر نبوت وی نیست. لذا مقایسه و تحلیل حکمت ایوب در دو کتاب، یکی از مصادیق حافظ بودن قرآن نسبت به کتابهای قبلی و رفع نواقص گزارش آنها میباشد.
