قرآن و معارف قرآنی
بازخوانی مدافعانه از اندیشۀ آخوند خراسانی در مسأله تحریف قرآن

روح الله محمدعلی نژاد عمران

دوره 14، شماره 54 ، مهر 1402، ، صفحه 91-120

https://doi.org/10.22054/rjqk.2023.62338.2372

چکیده
  اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریف‌نما مقبولیت نداشته و به‌طور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارش‌ها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل می‌شود و اندیشۀ تحریف‌ناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه می‌سازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت ...  بیشتر

تحلیل تطبیقی بروج از منظر قرآن و دانش نجوم

سید عیسی مسترحمی

دوره 13، شماره 51 ، دی 1401، ، صفحه 213-240

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68803.2645

چکیده
  بروج آسمانی به دلیل نقشی که در تعیین زمان و برخی محاسبات نجومی دارند، همواره مورد گفتگو و پژوهش منجمان بوده­است. قرآن کریم نیز در راستای هدایت­گری، در سه آیه به صراحت از بروج نام برده و سوره­ای نیز به همین نام شناخته می­شود. این کتاب آسمانی، تزیین آسمان بوسیله بروج را نشانه­ای از قدرت الهی دانسته است. اینکه مصداق خارجی بروج ...  بیشتر

ضوابط روشی انتساب نظریه‏ های علمی به قرآن در مطالعات میان رشته‌ای از دیدگاه آیت ‏الله جوادی آملی

علی محمدی آشنانی؛ محمد علی دولت

دوره 13، شماره 48 ، فروردین 1401، ، صفحه 127-160

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.64629.2470

چکیده
  پژوهش‎های میان‎رشته‎ای قرآنی گر چه از یک‏سو، پیوند مستحکم علم و دین و از سوی دیگر در تبیین اعجاز علمی و از سوی سوم در تفسیر علمی، کاربرد دارد؛ اما در صورت بی‏توجهی به ضوابط فهم صحیح و عدم برداشت صحیح از قرآن، انتساب و انطباق نظریات علمی با آن، نوعی تفسیر به رأی، ایجاد التقاط و تحمیل و تحریف، محسوب می‏شود. بدبن رو استخراج و ...  بیشتر

قوّامیت مردان و تأثیر آن بر فعالیت اجتماعی زنان از منظر قرآن کریم

حمیدرضا حاجی بابایی؛ وحید واحدجوان؛ مریم علیزاده

دوره 13، شماره 48 ، فروردین 1401، ، صفحه 159-186

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.64987.2490

چکیده
  فعالیت اجتماعی زنان از جمله مسائلی است که امروزه با پیشرفت بشر و گسترش روابط انسانی، اهمیت بسیاری یافته است. زیرا زنان به عنوان نیمی از جامعه می‌توانند نقش‌های مؤثری در اجتماع داشته باشند. از سوی دیگر خانواده از منظر قرآن کریم، دارای جایگاه ویژه‌ای است به گونه‌ای که برای رعایت مصالح خانوادگی و اجتماعی، دستورات خاصی را جهت تنظیم ...  بیشتر

تحلیل کمّی و کیفی آیات مختوم به ماده «عقل» و «فکر»

زینب سرخوش سلطانی؛ حمید رضا بصیری

دوره 12، شماره 47 ، دی 1400، ، صفحه 65-96

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.63471.2426

چکیده
  خواتیم آیات قرآن کریم عباراتی هستند که در پایان آیات آمده‌اند و ظاهرا مستقل به نظر می‌رسند اما با متن آیه مرتبط هستند و بررسی آنها ما را در فهم معارف آیات کمک شایان می‌کند. اینکه چرا خداوند در پایان آیاتی گوناگون، از خاتمه‌ای یکسان استفاده کرده‌است؟ و ارتباط این آیات با یکدیگر و همچنین با خواتیم آیات دیگر چیست؟ و چرا پایان برخی آیات ...  بیشتر

تحلیل گفتمان کنش‌های گفتاری در آیات جهاد

ابراهیم ابراهیمی؛ فاطمه دست رنج

دوره 12، شماره 46 ، مهر 1400، ، صفحه 33-58

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.60558.2310

چکیده
  مفهوم جنگ و جهاد یکی از جستارهای چالش ‌برانگیزی است که عدم فهم صحیح آن، پیامد های سوئی به دنبال داشته است. از آنجا که در آیات قرآن مفهوم جهاد، امری مقدس و متعالی به شمار می‌رود و قرآن کریم در آیات بسیار و تعابیر مختلف به این موضوع پرداخته است، تحلیل صحیح الگوی بیانی قرآن و نحوۀ کاربست افعال می‌تواند به فهم روشمند آیات جهاد مدد رساند. ...  بیشتر

توقیفی یا اجتهادی بودن «رسم الخط قرآن کریم» در بوته نقد

احمد زرنگار؛ سیده زینب حسینی؛ روح الله محمدعلی نژاد عمران

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 119-142

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12804

چکیده
  این پژوهش پس از مطالعه آراء قائلین به رسم‌المصحف و رسم‌الاملاء و بررسی چگونگی مواجهه ایندو نظر با یکدیگر، با روشی توصیفی- تحلیلی و با هدف کشف مبانی و معیارهای آراء مطرح شده پیرامون توقیفی بودن و اجتهادی بودن رسم‌الخط قرآنی به نگارش در آمده است. اهمیت رسم و ضبط قرآن از طرفی و بررسی و نقد ادله قائلین به توقیفی یا اجتهادی بودن رسم‌المصحف، ...  بیشتر

رهیافت قرآنی و روایی بر حقیقت ادراکی نفس با تبیین های صدرایی

محمدرضا کریمی والا؛ روح الله نصیری

دوره 12، شماره 45 ، تیر 1400، ، صفحه 183-204

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.12806

چکیده
  شناخت وجود ادراکی نفس و مراتب آن و نیز نحوه استحضار اعمال برای نفس، در حیات اخروی، از منظر آیات و روایات با بهره مندی از تبیین های صدرایی، مسئله اصلی این نوشتار است. ضرورت جستار بر این مسئله با ملاحظه سفارش های مؤکد معصومین بر معرفت نفس، پرواضح است. بر اساس این نوشتار که با شیوه اسنادی ـ تحلیلی سامان پذیرفته است؛ مشخص می شود که حقیقت ...  بیشتر

بررسی اعجاز محتوایی و شاخصه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار

لطفعلی عبداللهی واشان؛ مجید معارف

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 111-138

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11995

چکیده
  بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه مفسران فریقین در سیر اعصارچکیده یکی از وجوه اعجاز قرآن که در کتابهای تفسیر و علوم قرآنی مورد بحث واقع شده، اعجاز محتوایی است که در نگاه عده ای از آنان به اعجاز معنوی نیز تعبیر شده است. اعجاز محتوایی مرتبط با درون مایه قرآن است و توجه به آن در اثبات حقانیت این کتاب الهی نقش بسزایی دارد. به عقیده ...  بیشتر

زیبایی شناسی نحوی بلاغی (اذا) در قرآن کریم

فرهاد محمدی نژاد؛ احمد محمدی نژاد پاشاکی؛ نجمه محیایی

دوره 11، شماره 42 ، آذر 1399، ، صفحه 139-156

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.11996

چکیده
  قرآن کریم نگاهی فراگیر به مساله‌ی زیبایی دارد، شناخت زیبایی‌های قرآن با روش‌ها و شیوه‌های گوناگون واژگانی، ادبی، بلاغی، مفهومی و تفسیری و... صورت گرفته‌است. در زبان عربی به ویژه در قرآن کریم هر کلمه، از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخورداراست. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی(کیفی) به بررسی انواع و ساختار مختلف (اذا) به صورت نحوی و بلاغی ...  بیشتر

واکاوی عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه‌جمله» در قرآن کریم

سمیه کاظمی نجف آبادی؛ الهام آقادوستی

دوره 11، شماره 40 ، خرداد 1399، ، صفحه 70-87

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.49363.2005

چکیده
  ابهام یا «چندمعنایی» در قرآن کریم زمینه را برای آفرینش معانی متعدد و گسترش سطوح معنایی مختلف فراهم ساخته است. چندلایگی معنا و تأویل‌پذیری ناشی از آن را در قرآن کریم می‌توان در سطوح مختلف واژگانی و نحوی به وضوح مشاهده کرد. «شبه‌جمله» از جمله ساخت‌های زبانی است که در متن قرآن کریم، گستره‌ای از احتمالات معنایی را در هر دو ...  بیشتر

غایات اخلاقی در قرآن کریم

سید محمد حسین موسوی پور؛ آرزو کرمی پور

دوره 10، شماره 37 ، شهریور 1398، ، صفحه 169-204

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.44865.1925

چکیده
  یکی از ارکان رکین نظام اخلاقی «غایت اخلاقی» است. غایت در حقیقت چیزی است که فعل در نهایت به آن منتهی می‌شود. در واقع انسان هر فعلی از جمله فعل اخلاقی را برای رسیدن به غایاتی انجام می‌دهد. برخی اندیشمندان غربی و ارسطوشناسان معاصر ضمن برشمردن بخشی از فضائل اصلی و غایات حقیقی در میان سایر مکاتب اخلاقی، بر این باورند که اولاً غایت ...  بیشتر

بررسی وتحلیل سوره مجادله بر اساس سبک شناسی گفتمانی میشل فوکو

محدثه قادری؛ حسین خاکپور

دوره 9، شماره 35 ، اسفند 1397، ، صفحه 7-34

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.39643.1861

چکیده
  نظریۀ سبکشناسی گفتمانی در پی بررسی زیبایی های منحصر به فرد چینش کلام در متون برجسته و هنری است. سبکشناسی گفتمانی، نگرشی است در باب رابطۀ محتوای متن با بیرون متن، که مستقیما تحت نفوذ اندیشۀ میشل فوکو به وجود آمد. این برخورد زبان شناختی، در متن های ادبی به مقولاتی فراتر از جمله، مانند: پیوستار معنایی، سبک نحوی جمله ها ، کنش گفتاری، بافت، ...  بیشتر

گفتمان‌کاوی نظام زبانی سورة جن: بررسی آماری

عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ فواد عبدالله زاده؛ فرشته افضلی

دوره 9، شماره 33 ، تیر 1397، ، صفحه 139-162

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.34572.1751

چکیده
  «گفتمان» که به «شیوة خاص سخن ‌گفتن» اطلاق می‌شود، از منظرهای مختلفی بررسی می‌شود که به آن «تحلیل گفتمان» می‌گویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکری‌ـ اجتماعی کشف می‌شود. این شاخه از تحلیل می‌تواند ...  بیشتر

عوامل انسجام در سورة زلزال (بر اساس نظریة هالیدی و حسن)

احمد پاشا زانوس؛ مریم نبی‌پور

دوره 8، شماره 30 ، آذر 1396، ، صفحه 81-102

https://doi.org/10.22054/rjqk.2017.8721

چکیده
  یکی از زیرمجموعه‌های علم زبان‌شناسی تحلیل گفتمان است. منظور از گفتمان، متن است که در واقع، ترکیبی از جمله‌های مختلف برای رساندن یک مفهوم یا یک اندیشه می‌باشد. در تحلیل گفتمان، زبان از جنبه‌های مختلف بررسی می‌شود که یکی از آن‌ها بررسی عوامل انسجام است. انسجام، نظریه و الگویی است که به بررسی عواملی می‌پردازد که اجزای تشکیل‌دهندة ...  بیشتر

پژوهشی در زمینة چارچوب‌های اقتصاد اثباتی در قرآن کریم (مطالعة موردی: چارچوب گزاره‌های اثباتی پیشرفت مادّی و معنوی)

امیر خادم‌علیزاده؛ حسین غفورزاده

دوره 7، شماره 25 ، شهریور 1395، ، صفحه 83-108

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.7086

چکیده
  بحث تمایز اثباتی و هنجاری در روش‌شناسی علم اقتصاد سابقة زیادی دارد و تلاش‌های برخی اقتصاددانان به این سمت سوق پیدا کرده است که جدایی واقعیّت‌ها و ارزش‌ها را معیار علم و غیرعلم قلمداد کنند. در باب اقتصاد اسلامی نیز این ادّعا مطرح می‌شود که اقتصاد اسلامی مجموعه‌ای از ارزش‌هاست. لذا نمی‌توان آن را علم قلمداد کرد. به همین سبب، کاوش ...  بیشتر

مطالعة حوزه‌های معنایی «صبر» در آیات قرآن

رضا امانی؛ زهرا عبادی؛ صدیقه رضایی

دوره 7، شماره 25 ، شهریور 1395، ، صفحه 133-156

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.7088

چکیده
  «صبر» در آموزه‌های دینی، به عنوان یکی از مفاهیم اساسی ایمان شناخته می‌شود. این واژه به همراه مشتقّات خود، ۱۰۳ بار در قرآن به کار رفته است که نشان از اهمیّت ویژة این خصیصة اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریم دارد. این واژه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنایی پیدا می‌کند. بر این اساس، ...  بیشتر

ارزیابی ترجمة قَالَ مَوْعِدُکُمْ یَوْمُ الزِّینَةِ وَأَن یُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى (طه/ 59) در ترجمه‌های مشهور قرآن کریم

کاووس روحی‌برندق؛ محسن فریادرس؛ خدیجه فریادرس

دوره 7، شماره 24 ، خرداد 1395، ، صفحه 31-56

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.5722

چکیده
  ترجمة قرآن یکی از مسائل نو در حوزة قرآن‌پژوهی است که در سدة کنونی بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. این نهضت، با وجود نقاط قوّت فراوان، نقاط ضعفی نیز دارد. یکی از این نقاط ضعف، در معادل‌یابی آیة Pقَالَ مَوْعِدُکُمْ یَوْمُ الزِّینَةِ وَأَن یُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًىO دیده می‌شود. این مقاله با روش تحلیلی‌ـ توصیفی ترجمه‌های معاصر مشهور ...  بیشتر

الگوی تمدّنی اسلام در سیرة نبوی با تکیه بر آیات قرآن کریم

مهدی رضازاده جودی؛ محمدکاظم رضازاده جودی

دوره 6، شماره 20 ، خرداد 1394، ، صفحه 166-189

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.2357

چکیده
  محمّد رسول‌الله(ص)، تحوّلاتی اساسی در جامعة عربستان پدید آورد که منجر به شکل‌گیری فرهنگ و تمدّن اسلامی گردید. الگوی تمدّنی رسول‌الله(ص) در گذار از جامعة جاهلی به جامعه‌ای اسلامی، نمونه‌ای درخشان در تاریخ بشری است. مهم‌ترین عناصر در این الگو عبارتند از: الف) تحوّل درونی انسان که مبتنی بر دو رکن اندیشه و اراده است. تغییر ساختارهای ...  بیشتر

تحلیل ساختار روایت اصحاب کهف در قرآن کریم

محمّدرضا حاج‌بابایی؛ محمّد نیکخواه منفرد

دوره 5، شماره 19 ، اسفند 1393، ، صفحه 115-145

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.1975

چکیده
  روایت، «عمل زبانی» با هدف انتقال معناست و تحلیل روایت، مطالعة اعمال، زندگی‌ها، سنّت‌ها، کشف شیوه‌های انتقال تجربه است. از اهداف خداوند در قرآن کریم، تربیت و معرّفی الگوست و روایت‌ها و قصص قرآنی، بدون تخیّل، دروغ و مبالغه در خدمت اهداف تربیتی و هدایتی قرآن قرار گرفته‌اند. بنابراین، قرآن از عناصر روایت بهره می‌برد تا هدف تربیتی ...  بیشتر

قرآن و شاخصه‌های اسلام اصیل در مصاف با اسلام انحرافی

محمّدرضا ابراهیم‌نژاد

دوره 5، شماره 17 ، شهریور 1393، ، صفحه 103-123

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1379

چکیده
  تاریخ اسلام و جهان نشان می‌دهد که دین اسلام روح حیات را به کالبد بشریّت دمید و جامعة انسانی را احیا نمود. امّا از آغاز تاکنون همواره دشمنانی وجود داشته که مصمّم به نابودی اسلام یا پیشگیری از تأثیرگذاری آن بوده‌اند. بدین منظور، نسخه‌هایی از اسلام غیرواقعی و قرائت‌هایی تحریف شده از اسلام را در برابر اسلام حقیقی و اصیل ارائه نموده‌اند ...  بیشتر

اسلام؛ دین رهایی‌بخش

سیّد عبدالرّئوف افضلی

دوره 5، شماره 17 ، شهریور 1393، ، صفحه 151-187

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1381

چکیده
  نوشتار پیش‌ رو، به بحث اسلام و خشونت می‌پردازد. بحث اسلام و خشونت، بحث دیرینه‌ای است، امّا در پی تحوّلات یکی دو دهة أخیر در جهان، به‌ویژه جهان اسلام، رخ داده، توجّه جهانیان، خصوصاً غربی‌ها، بیشتر به این موضوع جلب شده است و بسیاری با استفاده از این وضعیّت، تعالیم اسلامی را مورد هجمه قرار می‌دهند. نوشتار حاضر، دیدگاه‌های موجود دربارة ...  بیشتر

روش تربیتی موعظه؛ چالش‌ها و آسیب‌ها با تأکید بر آموزه‌های قرآنی

حسن باقری‌نیا

دوره 5، شماره 16 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 57-75

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1290

چکیده
  برایشناختدقیقمفهومموعظه به عنوان یک روش تربیتی،می‌توانازروش‌هایتحلیلمفهومیبهرهبرد. باتأمّل درآیاتوروایاتمربوطبهموعظهیکنوعتمایزنسبیآن راباحکمت مشخّصنموده‌ایمکهموعظهبرخلافحکمتکهبهلحاظشناختیممتازتراست،بیشتربارعاطفیوگرایشیبههمراهدارد. همچنینباتأمّل درنوعمخاطبیکهقرآنآن راموردموعظةخویشقرارداده،می‌توان نتیجهگرفتکه ...  بیشتر

امتیازات و ویژ‌گی‌های پیامبر(ص)از دیدگاه قرآن
دوره 4، شماره 15 ، اسفند 1392، ، صفحه 7-25

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1026

چکیده
  پیامبر اسلام (ص) انسان کامل و خاتم انبیاء الهی است که واجد همة مزایای مشترک انبیای پیشین است. قرآن کریم برخی از خصوصیت‌ها را ویژة ایشان قرار داده که انبیای دیگر فاقد آن بوده‌اند و تا روز قیامت کسی به این ویژگی‌ها متّصف نخواهد شد. اوصاف و احکامی‌که اختصاص به پیامبر (ص) دارد، به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته اوصاف و احکامی که بر اختصاص ...  بیشتر

ظاهر و باطن قرآن و مبادی آگاهی امام از آن

فتح الله نجّارزادگان؛ حسن محمّدی احمدآبادی؛ محمّدتقی شاکر

دوره 4، شماره 14 ، آبان 1392، ، صفحه 39-56

https://doi.org/10.22054/rjqk.2014.34

چکیده
  قرآن آخرین کتاب آسمانی، بر دو ساحت ظاهر و باطن استوار شده است و افراد خاصّی از این آگاهی بهره‌مند و جامعة بشری برای دستیابی به آن حقایق در جهت سیر تعالی نیازمند به ایشان می‌باشد. مکتب تشیّع مصداق آگاهان از ظاهر و باطن قرآن را پیشوایان خویش معرّفی می‌کند و بر این باور است که دانش امام فراتر از علم عادّی، دارای مجاری و مبادی خاص و الهی ...  بیشتر