سیّد محمّد میرحسینی؛ مرتضی قاسمی حامد
چکیده
یکی از مؤثرترین دانشمندان در زمینه معناشناسی قرآن، توشیهیکو ایزوتسو محقّق ژاپنی در کتاب «مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید» است. این کتاب از سه بخش کلّی در قالب یک پیشگفتار، 11 فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی کتاب میپردازد. مطابق نظر این کتاب، مفاهیم اخلاقی ـ دینی قرآن دو دستهاند: دستة ...
بیشتر
یکی از مؤثرترین دانشمندان در زمینه معناشناسی قرآن، توشیهیکو ایزوتسو محقّق ژاپنی در کتاب «مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید» است. این کتاب از سه بخش کلّی در قالب یک پیشگفتار، 11 فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی کتاب میپردازد. مطابق نظر این کتاب، مفاهیم اخلاقی ـ دینی قرآن دو دستهاند: دستة اوّل، تقابلهای اخلاقی که قرآن به تأیید یا تصحیح آنها و یا مخالفت با آنها میپردازد؛ از جمله تصوّر بدبینانة زندگی خاکی، همبستگی قومی و قبیلهای و فضیلتهای کهن در میان اعراب. دستة دوم، مفاهیم عمدة اخلاقی که هر یک از آنها بسیاری از واژههای مهمّ اخلاقی را در بر میگیرند و از این قرارند: کفر، نفاق، ایمان، خوب و بد. تأکید مؤلّف در این کتاب، توجّه تام به قرآن است، چنانکه «قرآن خود سخن گوید و مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند». از این رو، بسیار به روابط میان واژهها توجّه داشته است و هر یک از مفاهیم با کمک واژههای متضاد و مترادف توضیح داده میشوند. روش او در این کتاب، از چند شاخصه برخوردار است: بیان نظریّههای مختلف، ارائة نظریّههای جدید، ارجاع فراوان به آیات قرآن، پرهیز از شتابزدگی و توجّه به جنبههای مختلف، اعتقاد به یکپارچگی و اخلاقی بودن مباحث قرآن، اعتقاد به نسبیّت در اخلاق، پیروی از سیر منطقی در ارائة مفاهیم و نیز اعتقاد به نسبیّت زبانی و متنگرایی. از جمله مزایای این اثر عبارت است از: دستهبندی کاملاً مناسب، سعی در استخراج معانی واژهها از خود قرآن و استفاده از منابع گوناگون در تدوین کتاب است. از جمله کاستیهای آن نیز عبارتند از: وجود برخی اشتباه در کتاب، مانند اشتباه در ذکر آیات قرآن، استفاده نکردن از منابع شیعی در ذکر مثالها و توجّه نکردن به وجوه گوناگون و معانی متعدّد واژههاست. با این همه، ایزوتسو بیطرفانه به ارائة مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن پرداخته است و در ارائة نظام مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن توفیق فراوان یافته است؛ زیرا اگر دور از اغراق و بزرگنمایی به نظریّة او توجّه گردد، راهی به سوی پژوهشهای جامع در حوزة معناشناسی اخلاقی قرآن میگشاید.
