مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
روح الله محمدعلی نژاد عمران
چکیده
اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریف‌نما مقبولیت نداشته و به‌طور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارش‌ها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل می‌شود و اندیشۀ تحریف‌ناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه می‌سازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت ...
بیشتر
اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریف‌نما مقبولیت نداشته و به‌طور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارش‌ها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل می‌شود و اندیشۀ تحریف‌ناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه می‌سازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت اعتبار با تحریف قرآن در کلام آخوند محمدکاظم خراسانی(متوفی 1329ق) فقیه و اصولی صاحب کتاب کفایه‌الأصول، از جمله این موارد است که منجر به ایجاد شائبه شده لذا پرداختن به آن و بازخوانی و تحلیل دیدگاه این اندیشمند شیعی در مسأله تحریف‌پذیری قرآن را از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌سازد. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی رویکرد آخوند خراسانی و مبانی او در بیان حجیّت ظواهر کتاب معرفی و وجوه استدلال آخوند در باب روایات تحریف‌نما شناسانده شده است. یافته‌های مقاله حکایت از سوء برداشت منتقدین از دیدگاه آخوند خراسانی نسبت به روایات تحریف‌نما دارد و این در حالی است که مرحوم آخوند انگارۀ تحریف قرآن را کاملاً بی‌اعتبار می‌داند. وی در بیان حجیت ظواهر الفاظ قرآن، با طرح فرض محتمَل بر تحریف به نقصان، آنرا علم اجمالیِ غیر منجِّز و نیز فاقد معزِّریت می‌داند که اساساً حجت نبوده و لطمه‌ای نیز به سلامت اعتبار ظواهر قرآن وارد نمی‌سازد. بر این اساس، بحث آخوند ارتباطی با پذیش اعتبار روایات تحریف‌نما ندارد. اعتقاد به اصل عدم تحریف قرآن کریم در میان شیعه بویژه مرحوم آخوند خراسانی غیر قابل انکار است.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
محمد عرب صالحی؛ فریده پیشوایی
چکیده
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و ازجمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه‌های فرعی هم هستند. نظر به اینکه در آثار موجود از انظار نوع متفکران ...
بیشتر
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و ازجمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه‌های فرعی هم هستند. نظر به اینکه در آثار موجود از انظار نوع متفکران مسلمان، ابعاد و هویت اجتماعی توحید به روشنی تبیین نشده است، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که از منظر مفسران و روایات، مؤلفه‌های توحید اجتماعی چگونه تحلیل می‌شود و با توجه به اینکه عبودیت، معنای پایه‌ای توحید اجتماعی است، مراد از عبادت در فرهنگ قرآنی چیست؟ این تحقیق که با اتکاء بر ظواهر آیات دال بر مباحث توحیدی و با رویکرد تحلیلی سامان یافته، نشان می‌دهد برخی از مفسران به دوسویه بودن حقیقت توحید در قرآن توجه داشته و با تمسک به روایات تفسیری، «عبادت» را به «اطاعت» معنا کرده‌اند. شاهد بر صدق این برداشت قول برخی از لغویان در معنای واژه عبادت است. خوانش اجتماعی از توحید، عبادت را از انحصار در معنای متبادر فقهی و مناسکی آن خارج ساخته و با معادل‌‌گرفتن آن با مفهوم اطاعت و توسعه معنایی عبادت و معبود نفی هرگونه اطاعت استقلالی و کورکورانه، سلطه نظامی، سیاسی، قانونی، فرهنگی و اقتصادی را نتیجه می‌دهد.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
علی آقاجانی
چکیده
مشارکت سیاسی یکی از مهم ترین چالش های سیاسی در ساحت نظر و عمل محسوب می شود. براین اساس در پاسخ به پرسش از صورت های مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع، فرضیه بر پایه چارچوب نظری شکل بندی مشارکت سیاسی و روش تفسیر موضوعی در پی آن است که: مشارکت معطوف به کنش سیاسی حمایت گرانه، پرسش گرانه، منتقدانه و معترضانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی انتخاب ...
بیشتر
مشارکت سیاسی یکی از مهم ترین چالش های سیاسی در ساحت نظر و عمل محسوب می شود. براین اساس در پاسخ به پرسش از صورت های مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع، فرضیه بر پایه چارچوب نظری شکل بندی مشارکت سیاسی و روش تفسیر موضوعی در پی آن است که: مشارکت معطوف به کنش سیاسی حمایت گرانه، پرسش گرانه، منتقدانه و معترضانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی انتخاب گرانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی تصمیم سازانه، و مشارکت معطوف به کنش سیاسی تشکل گرایانه و مشارکت سیاسی منفی/معارضه جویانه ذیل نظام سیاسی مشروع از اقسام مثبت و منفی مشارکت سیاسی ذیل نظام سیاسی مشروع است. هر کدام از این اشکال نیز مبتنی بر دلایل و شواهدی در قرآن است. پژوهش به نظریه ای تمایل دارد که آن را نظریه مشارکت سیاسی حداکثری مشروط یا سیاسی نام می گذارد و مردم را صاحب حق سیاسی می داند اما فقها را نیز به طور عام و بالقوه منصوب می شمارد ولی خروج از قوه به فعل قدرت سیاسی آنان بر اساس پذیرش، و انتخاب مردم صورت می گیرد و مشارکت سیاسی یک پایه مشروعیت و شرعیت نظام سیاسی است.
مقاله پژوهشی
قرآن و معارف قرآنی
اسماعیل اثباتی
چکیده
آخرین آیات سوره قلم از مشهور ترین آیات بین مردم است که به آیه «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشه یابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان می دهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن ...
بیشتر
آخرین آیات سوره قلم از مشهور ترین آیات بین مردم است که به آیه «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشه یابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان می دهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن به پیامبر از طریق چشم زخم این آیه نازل شد. این شان نزول باعث شده بیشتر مفسران نیز این آیه را مرتبط با چشم زخم بدانند در حالی که این روایت معتبر نیست و روایات صحیحی در منابع شیعی نزول این آیات را مرتبط با موضوع امامت دانسته اند. برخی از مفسران منظور از آیه را نگاه از روی خشم و دشمنی دانسته و ارتباط آیه با مساله چشم زخم را انکار کرده اند. از سویی هیچ روایت و دلیل معتبری که نشان دهد این آیه برای دفع چشم زخم موثر است یافت نشد، تنها مستند این باور قول حسن بصری است که به پیامبر(ص) منتسب نشده و احتمالا برداشت او از آیه بوده است و در برخی منابع متاخر شیعه به اشتباه به امام حسن(ع) منتسب شده است.
