نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران مرکز لواسان، گروه الهیات و معارف اسلامی، تهران، ایران

چکیده

توجه به پدافند غیرعامل در جهت افزایش توانمندی‌های دفاعی کشورها و کاهش تهدید و آسیب‌پذیری آنها در حوزه‌های گوناگون امری است اجتناب‌ناپذیر، که مطمح نظر سیاست‌مداران بزرگ دنیای امروز است. با ظهور اسلام، جبهه کفر و هجوم گسترده‌ای را برای هدم و نابودی این دین الهی و انسانی آغاز کرد. لذا در برخی از آیات قرآن کریم آشکارا اهمیت حفظ آمادگی همه جانبه در برابر دشمنان و دفاع از حریم دین و کیان مسلمین مورد توجه و تاکید قرار گرفته‌ است. همچنین در سیره دفاعی پیامبر (ص) نیز نمونه‌های فراوانی از انواع روش‌ها و تاکتیک‌های دفاعی و بهره‌گیری مؤثر از موقعیت‌های مناسب زمان و مکان برای رویارویی و مقابله با دشمنان دین وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی و واکاوی روش‌ها و تاکتیک‌های دفاعی گوناگونی است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در قرآن کریم بدان اشاره شده است و همچنین استخراج و ارائه نمونه‌هایی از تدابیر و برنامه‌های دفاعی در سیره پیامبر (ص) با توجه به آنچه که امروزه به عنوان اصول پدافند غیر عامل شناخته شده است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، با توجه به دو عامل عمده فرماندهی هوشمندانه پیامبر اسلام و روحیه شهادت طلبانه مؤمنان به تبیین مهم‌ترین ابعاد و روش‌های دفاع غیر عامل در آموزه‌های قرآن کریم و سیره پیامبر (ص) از قبیل اقدامات فرهنگی و عملیات روانی، افزایش قدرت نظامی در جبهه اسلام ، افزایش میزان بازدارندگی در جبهه دشمن، رعایت اصول مدیریت در شرایط بحران، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها، کاربست طرح فریب دشمن، دورانـدیـشى و آینده نگری و... می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The display of passive defense in the defensive strategies of the Holy Quran and Prophet Mohammed Seerah

نویسنده [English]

  • firoozeh karami

faculty member of Payame Noor University

چکیده [English]

The display of passive defense in the defensive strategies of the Holy Quran and Prophet Mohammed Seerah(method).Giving attention to passive defense aimed to inhance the defensive abilities of countries and reduce threats and their vulnerability in various areas is an inevitable fact which prominent politicians and strategists of the world have put a considerable emphasis on With the advent of Islam the blasphermers and pagans constructed a wide plot and carried out a great raid against this Divine and humane religion to annihilate it. Therefore in some verses of the Holy Quran clearly the importance of maintaining constant readiness against enemies and religion and honor of Muslims is strongly considered.Additionally in defensive tactics of prophet Mohammed (p.b.u.h),there are examples of a variety of methods of defensive tactics and effective utilization of right positions of time and place to deal with the enemies of religion. This research is to investigate and evaluate the various defensive methods and tactics of Holy Quran directly and indirectly.Furthermore we are trying to extract and present some examples of tactics and defensive plans of prophet Muhammed which nowadays are known as Passive Defence Principles.This article discusses the dimensions and methods of passive defence based on Holy Quran's teachings and holy prophet Muhammed Seerah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Defence
  • Passive Defence
  • the prophet Mohammed Seerah
منابع و مآخذ
ابن أبی‌الحدید، عزّالدین ابوحامد. (1337 ق.).شرح نهج‌البلاغه. تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌قاریاغدی، محمدحسین. (1387). البضاعة المزجاة (شرح کتاب الروضة من الکافی). تحقیق و تصحیح حمید احمدی جلفایی. قم: دار الحدیث.
ابن‌کثیر، اسماعیل. (1408ق.). البدایة و النهایة. چ 1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن‌هشام، عبدالملک. (بی‌تا). السیرة ‌النّبویة. بیروت: دار المعرفة.
ابوزهره، محمد. (1373). خاتم پیامبران. ترجمة حسین صابری. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
اسکندری، حمید. (1390). آمایش سرزمینی از منظر پدافند غیرعامل. تهران: بوستان حمید.
ـــــــــــــــــــــ . (1391). فرهنگ واژگان موضوعی. تهران: بوستان حمید.
ـــــــــــــــــــــ . (1390). آشنایی با مقدمات پدافند غیرعامل. تهران: بوستان حمید.
ـــــــــــــــــــــ . (1392). فرهنگ واژگان موضوعی پدافند غیرعامل. تهران: بوستان حمید.
ـــــــــــــــــــــ . (1390). دانستنی‌های پدافند غیرعامل ویژة دورة عمومی سطح 2. تهران: بوستان حمید.
ـــــــــــــــــــــ . (1392). الگوهای سناریونویسی در مدیریت بحران. تهران: بوستان حمید.
اصول جنگ. (1380). به کوشش جمعی از نویسندگان. قم: مرکز تحقیقات اسلامی.
باقری، مصباح‌الهدی. (1380). «جنبه‌هایی از مدیریت بحران پیامبر(ص)». اندیشة صادق. س2. ش 34. صص 3ـ21.
بهرام‌پور، ابوالفضل. (1389). نسیم حیات. قم: آوای قرآن.
پیشوایی، مهدی. (1382). تاریخ اسلام. قم: نشر معارف.
تشکری، محمود. (1390). «ارتباطات در بحران». مطالعات مدیریت انتظامی. د 6. ش 2. صص 296ـ323.
حاجی‌زاده، یدالله. (1390). «انجام خدعه و ترک غدر درسیرة نظامی امام علی(ع)». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. س 2. ش 5. صص 39ـ52.
حرّ عاملی، محمدبن حسن. (بی‌تا). وسائل الشیعه. تحقیق شیخ محمد رازی. بیروت: دار إحیاء تراث العربی.
حسن ابراهیم، حسن. (1385). تاریخ سیاسی اسلام. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: جاویدان.
حسینی، مازیار. (1387). مدیریت بحران. چ1. تهران: نشر شهر.
حمیری معافری، ابن‌هشام. (بی‌تا).السیرة النبویة. بیروت: دار المعرفة.
دارابی، علی. (1379). تاریخ تحلیلی اسلام. قم: انصاری.
درّی نوگورانی، حسین. (1394). راهکارهای مبنایی برای دفاع اقتصادی از جمهوری اسلامی ایران. تهران: سازمان پدافند غیرعامل.
دلشاد تهرانی، مصطفی. (1383). سیرة پیشوایان دینی. تهران: نشر دریا.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1374). مفردات الفاظ قرآن. چ 2. تهران: بی‌نا.
رحیمی، عبدالرفیع و علی غلامی فیروزجانی. (1394). «بررسی تاریخی سیاست‌های اقتصادی‌ـ دینی رسول خدا در مدینه». پژوهش‌های تاریخی. س 7. ش 2. صص 71ـ88.
سبحانی، جعفر. (1385). فروغ ابدیت. قم: بوستان کتاب.
ستاره، علی‌اکبر و دیگران.(1389). آمایش و مکان‌یابی از منظر پدافند غیرعامل. بی‌جا: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
سیف، الله‌مراد. (1391). «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران». آفاق امنیت. س 5. ش 16. صص 5ـ22.
شیث خطاب، محمود. (1387). الرسول القائد. ترجمة عبدالحسین بینش. تهران: مرکز تحقیقات اسلامی ولی فقیه در سپاه.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1374). تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان. تهران: انتشارات فراهانی.
طبری، محمدبن جریر. (1375). تاریخ الأمم والملوک. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
طوسی، محمدبن حسن. (1414ق.). الأمالی النص. تحقیق موسسة البعثة. ناشر: دار الثقافة.
فردرو، محسن و دیگران. (1390). ارزش‌های دینی حاکم بر دفاع غیرعامل. تهران: نشر عابد.
فرهنگ‌نامة اصول فقه. (1389). به کوشش جمعی از محققان. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
فضل‌الله، محمدحسین. (1419ق.). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کلهر، رضا و دیگران. (1397). «ارتباط پدافند اقتصادی و اقتصاد مقاومتی». فصلنامة پدافند غیرعامل. د 9. ش 2. صص 103ـ113.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1429ق.). اصول الکافی. ط ـ دارالحدیث. قم: دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحارالأنوار. چ 2. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مصطفوی، حسن. (1430ق.). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چ 3. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مطهری، مرتضی. (1396). سیری در سیرة نبوی. چ 35. تهران: صدرا.
معرفت، محمدباقر. (1397). اعجاز بیانی قرآن. بی‌جا: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
موحدی‌نیا، جعفر. (1385). مفاهیم نظری و عملی دفاع غیرعامل. تهران: معاونت آموزش و نیروی انسانی ستاد مشترک سپاه، مرکز برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی.
مهدوی دامغانی، محمود. (1369). ترجمة مغازی واقدی. تهران: نشر دانشگاهی.
نیشابوری، مسلم. (بی‌تا). صحیح. بیروت: دارالفکر