نویسندگان
1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران.
2 دکتری علوم قرآن و حدیث، پژوهشگر گروه تفسیر و علوم قرآن پژوهشکده معارف اسلامی، جامعه‌الزهرا«س»،قم
چکیده
برای جریان‌شناسی علمیِ منابع علوم‌قرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطورِ منابع مهم را با تحلیل تاریخی بیان کند، موجود نیست. پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش اسنادی و رویکرد تفسیری و تحلیل تاریخی و تکنیک قیاسی، نحوه «تاثیرگذاریِ مهم‌ترین نگارش‌های علوم‌قرآن قرن5» را بیان کرده‌است. جریان‌سازی نظرات سیدمرتضی در مباحث مهمی چون صرفه و متشابه، و تأثیرگذاری آثارش در نگارش بزرگانی چون شیخ‌طوسی، طبرسی و فخررازی قابل‌توجه است. موضوعات علوم‌قرآن در 67تک‌نگاری مکی‌بن‌ابیطالب بسیار تاثیرگذار بوده که «قرائت» بالاترین رتبه را داراست. 29 تک‌نگاری دانی با تاکید بر «التیسیر»، تاثیرِ نظرات علوم‌قرآن وی را می‌افزاید. مباحث علوم‌قرآن در تبیان طوسی، قابل‌تامل است ولی تاثیرگذاریِ آن به حدّ آثار استادش سیدمرتضی نمی‌رسد. ضریب‌تأثیر اسباب‌النزول واحدی‌نیشابوری متوسط است. اما جریان‌سازیِ آثار جرجانی با نظریه نظم و ابتکار وی، مبحث اعجاز را ارتقا داده‌است. همچنین تاثیرگذاری غزالی به نگرش فلسفی او در پردازشِ مباحث علوم‌قرآن بازمی‌گردد. یافته این تحقیق نشان می‌دهد تکامل و توسعه‌ی علوم‌قرآن قرن5، به‌دلیلِ نوآوری و خلاقیتِ نویسندگان این دوره است. پیامد آن، ترکیب، بازسازی، تعمیق و گسترش علومِ اعجاز، صرفه، محکم و متشابه، قرائت و سبب نزول بوده که در قرون قبل فقط حاصلِ داده‌های روایی است. رهاوردِ فهم این مطلب، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهیِ رشته علوم‌قرآن برای دانستن عوامل مؤثر بر تطور و فراز و نشیبهای منابع مهم می‌شود. ضمن آنکه با روندی منظم، دانش و بینش کمّی و کیفی دانش‌پژوهان این رشته را در فهمِ «تاریخ منابع علوم‌قرآن» ارتقا می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Historical analysis of the most important sources influencing the sciences of the Qur'an 5th century
نویسندگان [English]
- mohammad ali mahdavirad 1
- najmeh najm 2
1 , Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Farabi Campus, University of Tehran
چکیده [English]
For the scientific flow of Qur'anic science sources, there is no systematic writing that expresses the factors influencing the evolution of important sources through historical analysis. The present study is qualitative and, with its documentary method, historical analysis, and deductive technique, describes the "impact of the most important writings of Qur'anic science in the 5th century." Seyyed Morteza's commentary on important issues such as "sarfeh" and "motashaabeh". The subjects of Quranic sciences have been very influential in Makki bin Abitaleb's 67 monographs, and "gheraat" has the highest rank. 29 Danny's monograph emphasizes Al-Taysir, adding to the influence of her views on the sciences of the Qur'an. The issues of Quranic sciences in Sheikh Tusi's "Tebyan" are worth considering. The flow of Jorjani's works, with her theory of order and initiative, has raised the issue of "e'jaaz". Al-Ghazali's influence on her philosophical approach to the processing of Qur'anic sciences is also reflected. The findings of this study show that the evolution and development of Quranic sciences in the 5th century is due to the innovation and creativity of the authors of this period. The result has been the combination, reconstruction, deepening and expansion of the sciences of Quran, reading and the cause of the decline, which in previous centuries was only the result of narrative data. In order to understand this, the quantitative and qualitative knowledge and insight of the scholars of this field in the understanding of the "history of the sources of the sciences of the Qur'an" is promoted
کلیدواژه‌ها [English]
- sources of Quranic sciences
- 5th Century
- historical analysis
- influencing factors
)