نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی

2 هیئت علمی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)

3 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مقوله پیشرفت با نظر به عینیت آن در موقعیت‌های زمانی و مکانی، نیازمند الگوی معین با رویکرد آینده‌نگری و آینده‌نگاری است. نقش آموزه‌های دین در آینده‌نگاری تمدنی، یک مسئله محوری و راهبردی در دورۀ معاصر است. برجسته‌ترین فصل آموزگاری آینده‌نگاری دینی، رخدادهای تاریخ تمدنی و به طور خاص، قصص هستند. رویکرد آینده‌نگاری به مدد قصص، اصلی بنیادین در مبانی فلسفه دین (نظام انتظار از دین و نیاز به دین) است. قصه قرآنی یک منظومه گفتمانی است که رویدادهای مؤثر در تحول فرد، جامعه و تمدن را پیش رو می گذارد و هدف آن قرار دادن مخاطب در موقعیتی است که با انتخاب و اختیار خود در مسیر رشد قرار گیرد تا آینده خود، جامعه و تمدن را در سمت و سوی آرمان الهی رقم زند. این مقاله با پرسش اصلی «چیستی آینده‌نگار قصص قرآنی»، با روش تحلیل محتوا به نظریۀ آینده‌نگاری برآمده از قصص قرآنی می‌پردازد و بر آن است که پژوهش کارکرد آینده‌نگار از قصص تمدنی، یک ساحت راهبردی نه فقط در حوزه پژوهش هنجارین، بلکه در حوزه تحقیق و توسعۀ آینده‌نگار نیز هست. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که آینده‌نگری تا آینده‌نگاری، فصل راهبردی فلسفه قصه قرآنی است و قصه قرآنی ظرفیتی معرفت‌شناخت و روش‌شناخت در پیشنهاد رویکرد آینده‌نگار راهبردی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review of the Function of Quranic Stories in the Analysis of Strategic Futurism (A Case Study of the Story of the bani of Israel)

نویسندگان [English]

  • Rezvaneh Dastjani Farahani 1
  • ahmad akoochekian 2
  • abbas ashrafi 3

1 Allameh Tabataba'i University

2 Associate Professor of Strategic Development Research Center (roshd)

3 Associate Professor of Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

The category of progress, considering its objectivity in temporal and spatial situations, requires a certain model with a futuristic and futuristic approach. The role of religious teachings in the foresight of civilization is a central and strategic issue in the contemporary period. The most prominent teaching chapters of religious futurism are the events of the history of civilization and, in particular, the stories. The storytelling approach with the help of stories is a fundamental principle in the foundations of the philosophy of religion (the system of expectation from religion and the need for religion). The Qur'anic story is a system of discourse that presents the events that affect the development of the individual, society and civilization, and its goal is to put the audience in a position to grow by their own choice and will to their future, society and civilization in The direction of the divine ideal is determined. This article deals with the main question of "what is the futurist of Quranic stories" and uses the method of content analysis to the theory of futurism derived from Quranic stories. It is normal, but also in the field of futurist research and development. Findings indicate that futurism to futurism is a strategic chapter in the philosophy of Quranic storytelling and Quranic storytelling has the capacity of epistemology and methodology in proposing a strategic futurist approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic stories
  • art
  • futurism
  • progress
  • evolution
ابن‌اثیر، مبارک‌بن محمد. (1383ق.). النهایه. به کوشش طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی. قم: مؤسسه الامین للطباعه و النشر و التوزیع.
ابن‌بابویه، محمدبن‌على. (1414ق.). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن‌فارس، احمد. (1410). معجم‏ مقاییس‌اللغه. بیروت: الدارالاسلامیه.
ابن‌مسکویه، ابوعلی. (1371). تجارب‌الامم. تحقیق ابوالقاسم امامی. تهران: سروش.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دارصادر.
ازگلی، محمد. (1383). رهبری استراتژیک چشم‌انداز. تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله. (1410). الفروق‌اللغویه. قم: مکتبه بصیرتی.
اسلاتر، ریچارد. و همکاران. (۱۹۹۶). آینده‌اندیشی برای هزاره نوین. مفاهیم. روش‌ها و ایده‌های آینده‌پژوهی. ترجمۀ عقیل ملکی‌فر و دیگران. تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
اشرفی، عباس. (1390). مقایسۀ قصص در قرآن و عهدین. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
الوانی، سیدمهدی. صلاحی، اسحاق. (1392). «طراحی مدل اسلامی ـ ایرانی آینده‌نگاری راهبردی». مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی. شماره 10.
آکوچکیان، احمد. (1389). درس‌نامۀ حکمت هنر. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.__________. (1393).
فروکاهشی سبک زندگی با سوره مسد. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه.
آکوچکیان، احمد و همکاران. (1395). الگوی راهبری تحول. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه.
آکوچکیان، احمد. (1398). الگوی تنزیلی قرآن. تهران: بنیاد اندیشۀ دینی و مطالعات توسعه (چاپ محدود).
صلاحی، اسحاق. (1392). طراحی مدل اسلامی ـ ایرانی آینده‌نگاری راهبردی. رساله دکتری. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
ایمان، محمدتقی و کلاته ساداتی، احمد. (1392). روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ابن منظور، محمدبن مکرم. (1414ق). لسان‌العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
بابایی، حبیب‌الله. (1393). کاوش‌های نظری در الهیات تمدنی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بصیری، مریم. (1396). فرآیند شکل‌گیری داستان در ادبیات داستانی و دراماتیک. تهران: خوارزمی.
بل، وندل. (1396). مبانی آینده‌پژوهی: تاریخچه. اهداف و دانش. ترجمۀ مصطفی تقوی و محسن محقق. چاپ سوم. تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
بنی اسد، رضا. (1390). مدیریت راهبردی با تأکید بر جهاد اقتصادی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
پایدار، حبیب‌الله. (بی‌تا). برداشت‌هایی دربارۀ فلسفۀ تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: سلمان.
پروینی، خلیل. (1379). تحلیل ادبی و هنری داستان‌های قرآنی. تهران: فرهنگ‌گستر.
پولارد. سیدنی. (1354). اندیشه ترقی. ترجمه حسین اسدپور پیرانفر. تهران: امیرکبیر.
تافلر. الوین. (1373). ورق‌های آینده. تهران: البرز.
تقوی، مصطفی. (1387). «درآمدی مبنایی و راهبردی بر الگوی اسلامی ‌ـ ‌ایرانی توسعه علم و فناوری». فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. شماره ، صص 73ـ98.
حاج منوچهری، فرامرز. (1395). گونه‌شناسی و تحلیل قصص قرآنی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
حسن‌بیگی، ابراهیم. (1390). مدیریت راهبردی. تهران: سمت.
حسینی، محمد. (1382). ریخت‌شناسی قصه‌های قرآنی. تهران: ققنوس.
خامنه‌ای، سیدعلی. (1399). بیانات در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان تاریخ (10/5/99). https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=46146
خزائی، حسین. (1397). درآمدی بر آینده‌نگاری قرآن‌شناخت. اندیشه‌ها و نظرها در نظریه و مکتب تفسیر پیشرفت‌شناخت.
(مجموعه مقالات). تهران: بنیاد اندیشه دینی و مطالعات توسعه.
دانشنامۀ آینده پژوهی. (1387). مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی. تهران: مرکز آینده‌پژوهی.
الدجانی، زاهیه راغب. (1393). مفهوم قرآنی و توراتی موسی (ع) و فرعون.
ترجمه حبیب‌الله عباسی. تهران: سخن. راغب اصفهانی. (1412).
مفردات فی غریب‌القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالعلم الدارالشامیه.
زالی، نادر. (1396). آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای. چاپ سوم. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
صاحبی نژاد، مجید. (1385). آینده‌نگاری فناوری. ابزاری جهت اولویت‌گذاری علم و فناوری نانو در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
صالحی، پیمان. افشار، مرضیه. (1398). «تحلیل گفتمان انتقادی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن (بر اساس الگوی نورمن فرکلاف)».
پژوهش‌های قرآنی. سال 23. شماره 3. صص 59ـ82 .
صدر، سیدمحمدباقر. (1395). پژوهش‌های قرآنی. ترجمه سیدجلال میرآقایی. قم: دارالصدر. طریحی، فخرالدین. (1375).
مجمع البحرین. تحقیق سیداحمد حسینی. چاپ سوم. تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
غلامرضایی، علی‌اصغر. (1390). درآمدی بر ساختار روایت قصه‌های قرآن. قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مرکز پژوهش‌های اسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410). العین. چاپ دوم. قم: انتشارات هجرت.
قطبی، محمد. (1352). تعریف هنر. تهران: بی‌نا.
کورنیش، ادوارد. (1394). آینده‌پژوهی پیشرفته (نگاهی ژرف به اصول. مبانی و روش‌های آینده‌پژوهی). ترجمه سیاوش ملکی‌فر و فرخنده ملکی‌فر. تهران: آینده‌پژوه.
محمدپور، احمد. (1390). روش در روش. تهران: جامعه شناسان.
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: ترجمه و نشر کتاب.
ملکی فر و همکاران(1393). الفبای آینده‌پژوهی. چاپ چهارم. تهران: آینده‌پژوه.
ملکی‌فر، عقیل. ملکی‌فر، سیاوش. فخرایی، مرضیه. (1393). آینده-پژوهی و هنر آینده‌گرا. تهران: سورۀ مهر.
موسوی گرمارودی، علی. (1375). داستان پیامبران. چاپ پنجم. تهران: قدیانی.
ناظمی، امیر و قدیری، روح الله. (1385). آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: مرکز صنایع نوین.
نصر، طاهره. (1386). از هنر و هنر اسلامی. شیراز: نوید شیراز.
نصیری، علی. (1376). «درآمدی بر زیباشناسی از دیدگاه قرآن». اندیشه حوزه. دوره سوم. شماره ۲ و۳.