نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تدوین سازمان‌های دانش، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، قم،

چکیده

جستار پیش رو، با روش گردآوری کتابخانه‌ای - نرم افزاری و نیز داده‌پردازی تحلیلی – انتقادی با هدف تبیین و تحلیل مبانی عرفانی تفسیر آیات خلافت انسان و هبوط او به ارض، در صدد تبیین رابطه آیات پیدایش آدم با پیدایش عالم و گسترش هستی و نیز بیان حقیقت و مراتب وجودی انسان و تناظر آن با مراتب هستی است. یافته‌های این جستار عبارت است از تبیین و تحلیل مبانی عرفانی این آیات که در حقیقت علل پنهان برای آشکار سازی مفاهیم باطنی این آیاتند و نیز ارائه تفسیری مناسب از مفاهیم باطنی الفاظ و اصطلاحات این آیات به گونه‌ای که منافی معانی ظاهری آنان نباشد. در این راستا اصطلاحاتی همچون: «جنت، ارض، معصیت، نزع لباس، خلافت و هبوط، لزوم مقام علم غیب انسان کامل برای نیل به مقام خلافت و تعلیم فرشتگان توسط انسان کامل مورد بررسی گرفته و با بیان معانی حقیقی و باطنی آن‌ها زمینه پاسخ به بسیاری از پرسش‌های حول این آیات را فراهم نموده، تا از طریق جمع میان ظاهر و باطن هم خدمات مهم عرفان اسلامی به حوزه دین پژوهی به‌ویژه حوزه تفاسیر آیات قرآن را آشکار ساخته و نیز ضعف برخی برداشت‌های ظاهری از آیات را نمایان نماید؛ و هم بیان کند راز هبوط انسان، گسترش هستی برای مهیا ساختن زمینه عروج او به کمالاتی است که قبلا برایش مهیا نبوده، تا از این رهگذر به کسب استقلال وجودی و کمال شایسته‌اش نایل آید

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining and Analyzing the Principles of Mystical Interpretation of the Verses of the Human Caliphate and its Role in the Development of the Universe

نویسنده [English]

  • mahdi najibi

Assistant Professor of Editing Knowledge Organizations, Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Qo

چکیده [English]

The present paper, with the method of library-software collection and analytical-critical data processing with the aim of explaining and analyzing the mystical foundations of the interpretation of the verses of the human caliphate and his descent to earth, seeks to explain the relationship between these verses and the emergence of man and the world and expansion. Existence is also the expression of the truth and levels of existence of man and the world. In addition, with a proper interpretation of the concepts and terms of these verses, such as heaven, earth, sin, dress, caliphate, and descent, the status of knowledge and ignorance of angels and their inherent inability to achieve the status of the caliphate and its teaching By a perfect human being, answers many questions and doubts, based on mystical principles in accordance with verses and hadiths, in order to reveal the important services of Islamic mysticism to the field of theology, especially the field of interpretations of Qur'anic verses, and the weakness of conventional and superficial interpretations. Highlight the verses and emphasize the combination of appearance and interior; He also states that the secret of man's descent is the expansion of the universe in order to prepare the ground for his ascension to perfections that were not previously available to him, in order to achieve his existential independence and worthy perfection

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verses of the Caliphate of Human Being
  • the Origin of Existence
  • the Inner Meanings of the Qur'an
  • the Mystical Foundations of the Interpretation of the Qur'an
  • the Descent of Human Being
  1. قرآن مجید.

    نهج البلاغه.

    آشتیانی، جلال­الدین. (1381). شرح بر زاد المسافر. چ 3. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.

    ابن ابی جمهور احسایی، محمد بن علی. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. چ 1. قم: دار سید الشهداء للنشر.

    ابن منظور، محمد بن مکرم‏. (1414ق). لسان العرب. ج7. چ 3. بیروت: دار­الصادر.

    ابوالفتوح رازی، حسین بن على. ‏(ق1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. چ1. مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.

    امام خمینی، روح الله. (1392). تقریرات فلسفه امام خمینی. تهران: ج3. چ1. مؤسسه تنظیم آثار امام خمینی.

    امینی نژاد، علی.(1394). حکمت عرفانی. چ1. قم: انتشارات موسسه امام خمینی.

    (1398). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی. چ5. قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.

    1. بحرانى، هاشم بن سلیمان‏ (1416ق). البرهان فى تفسیر القرآن‏‏. چ1. ج5. تهران: بنیاد بعثت.

    جامی، عبدالرحمن(بی­تا). نقدالنصوص. چ1. تهران: موسسسه حکمت و فلسفه ایران.

    جزایری، نعمت­الله (1404ق). النور المبین. چ1. قم: کتابخانه مرعشی.

    جوادی آملی. عبدالله(1379). ادب فنای مقربان. چ7. قم: انتشارات اسراء.

     (1398). تفسیر تسنیم. ج.3.1. 17. قم: چ8. انتشارات اسراء.

     (1389). حکمت‏نظری و عملی در نهج‏البلاغه. چ7. قم: اسراء.

     (1386). رحیق مختوم. چ3. قم: انتشارات اسراء.

     (1386). سرچشمه اندیشه. ج1 چ5. قم: انتشارات اسراء.

     (1388). فلسفه صدرا. ج2. چ3. قم: انتشارات اسراء.

    1. حقى بروسوى، اسماعیل. (بی­تا). تفسیر روح البیان.ج1. چ1. بیروت: دارالفکر.

    دهخدا، علی الکبر. (1377). لغتنامه دهخدا. ج49. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    دیلمی. حسن. (1412ق). ارشاد القلوب. ج2. چ1. تهران: شریف رضی.

    رحیمـیان، سعید. (1376). تجلّی و ظهور در عرفان اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    رضوی، سیدجواد. (1391). قصه­های قرآن. چ1. تهران: موعود­اسلام.

    سجادی، سید جعفر. (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا.‏ چ1. تهران. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.

    سنندجی، عبد القادر بن محمد. (1366). ‌تقریب المرام فی شرح تهذیب الکلام. قاهره: دار البصائر.

    صالحی اندیمشکی، محمد. (1385). التفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد الحسن بن علی العسکری (ع). چ1. قم: ذوالقربی

    صدرالمتألهین، محمد. (1366). تفسیر القران صدرا. ج3. قم: انتشارات بیدار.

     (بی­تا). ایقاظ النائمین. تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران‏.

     (1387). مشاهد الألوهیة. چ اول. قم: آیت اشراق.

    _____________. (1981م). الحکمة المتعالیه.ج6. 9. چ 3.  بیروت. دار احیاء التراث.

    _____________. (1363). مفاتیح الغیب. چ1. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگى‏.

    طباطبایی، محمد حسین.(1419). رسالة الإنسان قبل الدنیا (الرسائل التوحیدیة). چ1. بیروت: موسسه نعمان.

    _____________. 1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. ج.2. 1. 8 .16. چ5. قم: انتشارات جامعه‏ مدرسین قم.

    _____________. (1362). نهایه الحکمه. چ10. قم: النشر الاسلامی.

    عرابى، محمد غازى.‏(1426ق). التفسیر الصوفى الفلسفى للقرآن الکریم. ج1. چ3. دمشق: دار البشائر.

    فرغانی، سعید الدین. (1390). منتهی المدارک. چ1. قم: آیت اشراق.

    قاضی سعید قمی، محمد. (1416ق). شرح توحید صدوق. ج2. چ1. تهران. انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.

    قونوی، صدرالدین. (1393). النفحات الالهیه. چ5. تهران. ناشر مولی.

    قیصری، داود. (1394). شرح فصوص الحکم. چ3. قم: موسسه بوستان کتاب.

    گنابادى، سلطان محمد. (1408ق). بیان السعادة فى مقامات العبادة. ج1. چ2. بیروت: مؤسسة الأعلمی.

    مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. ج25. چ2. بیروت: داراحیاء التراث العربى‏.

    محمد علی، محمد. (1395). کتاب آدم و حوا. چ3. تهران. انتشارات کتابسرای تندیس.

    مراغی، احمدبن مصطفی. (بی­تا). تفسیر مراغی. چ1. بیروت: داراحیاء التراث العربى.

    مصباح یزدی. (1393).  معارف قرآن. ج1. چ7. قم: مؤسسه امام خمینی.

    مطهرى، مرتضی. (1372). مجموعه آثار شهید مطهری. چ8. قم: انتشارات صدرا.

    مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. ج1. چ9. تهران: دار الکتب الاسلامیه‌.

    حامد عباسی، مسعود. (1382). «داستان آدم و حوا (ع) در قرآن کریم». مجله کوثر. شماره 9. صص69-71.

    سمیعی، ضیاء الله. (1392). «قصّه حضرت آدم(ع)». مجله موعود. اسفندماه. شماره 151. صص7-14.

    توفیقی، حسین. (1379). «کتاب اول آدم و حوا». دو فصل­نامه هفت آسمان دانشگاه ادیان و مذاهب. دوره2. شماره6. صص97-164

    خواص، امیر. (1392). «بررسی تطبیقی خلقت آدم و حوا از منظر قرآن و عهد عتیق». معرفت ادیان. بهار. شماره 2. صص39-54.

    فدایی، غلامرضا. (1396). داستان هبوط آدم و بازخوانی آن. خبرآنلاین. بهمن. https://www.khabaronline.ir/news/748246/