نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس تفسیر و علوم قرآن، جامعه الزهرا، قم، ایران

چکیده

مسألۀ ارث زن از شوهر از مباحثی است که فقها و مفسران شیعه و دیگر مذاهب به طور ویژه به آن پرداخته‌اند. قرآن کریم نیز در آیۀ 12 سوره نساء، جزئیات احکام آن را بیان کرده‌است. از سوی دیگر در روایات متعددی شرایط تحقق ارث زوجه، از قبیل وجود رابطه زوجیت، استمرار زوجیت تا هنگام فوت مورث، دائمی بودن زوجیت، ممنوع نبودن زوجه از ارث و مسائلی همچون میزان و چگونگی سهم‌الارث زوجه در اموال منقول و غیر منقول و مانند این‌ها مطرح شده‌است. این روایات افزون بر مخالفت با ظاهر آیات، دارای اختلاف و تعارض بوده و به سبب همین اختلاف روایات، اقوال و آراء متفاوتی از سوی فقها ارائه شده‌است. مشهور فقها با استناد به دسته‌ای از این روایات، آیات را تخصیص زده و دیدگاه‌هایی مخالف با ظاهر آیات ارائه کرده‌اند. در مقابل صاحب الفرقان در برخی از شرایطِ تحقق ارث زوجه، دیدگاهی خلاف مشهور فقها دارد و بر آن است که به دلیل تعارض این روایات نمی‌توان آیات قرآن را با آن‌ها تخصیص زد. این پژوهش با هدف دست‌یابی به رأی صحیح، در نظر دارد نظرات صاحب الفرقان را با آراء مشهور فقها مقایسه کند، و ادله هرکدام از آنها را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Interpretive Theories of Female Inheritance Absolutely or Limitedly from the Husband's Property Emphasizing the Analysis and Critique of Tafsir al-Furqan

نویسنده [English]

  • Tahereh Hassanzadeh Khayyat

Lecturer of Qur'an interpretation and sciences, Al-Zahra community, Qom, Iran

چکیده [English]

A study of the Holy Qur'an and related texts, such as books on commentary and jurisprudential sources, shows that the issue of "inheritance" is one of the most important Islamic issues. In several verses of the Holy Qur'an, in addition to raising the issue of inheritance, many details have been stated that this revelation is due to the attention of the holy sharia of Islam to inherit. On the other hand, among recent commentators and jurists, Dr. Mohammad Sadeghi Tehrani can Quranic and jurisprudential scholars have criticized and analyzed their theories. This article is a step in this direction. In the beginning, after the introductory topics, the biography and works mentioned were introduced. Then, his views on inheritance issues related to "a woman's inheritance from her husband's estate" were mentioned along with Quranic arguments with their jurisprudence. From an honest point of view, a woman inherits from the same land (and not exclusively the price of the land) and in the right to inherit, there is a difference between women (permanent and non-permanent, old and young and old, priced and otherwise, with and without children) does not have. The detail between movable and immovable property is contrary to reason, justice, and custom, and finally, the narrations related to the discussion of inheritance cannot be preceded by the verses of the Holy Qur'an. These views of Mr. Tehrani have been considered by contemporaries

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inheritance
  • Female Inheritance
  • Inheritance Share
  • Marriage
  • Permanent Marriage
  • Divorce
قرآن کریم.
ابن قدامه، عبدالله بن احمد. (بی­تا). المغنی. بیروت: دار­الکتاب العربی للنشر و التوزیع.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم .(م. 711ق). (1405ق.). لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
اداره پاسخ به سؤالات دینی و شبهات. (1395). مجموعه احکام 15. گزیده مسائل مبتلی به و استفتائات جدید. قم: انتشارات جامعة الزهراء 3.
ایروانی، باقر. (1392). ترجمه و شرح دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی. حسن بیت جادر. چاپ اول. قم: ناشر نصایح.
بنی­هاشمی خمینی، سید محمدحسن. (1383). توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید. چاپ دهم. قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامی.
 بهایی، محمد‌بن حسین. (م. 1031ق). جامع عباسی. تهران: انتشارات فراهانی.
تهرانی،  مصاحبه. (1382). پژوهش قرآنی. بهار .ش 33.
جرجانی، ابوالمحاسن الحسین بن الحسن. (1337). تفسیر گازرا. چاپ اول. تهران: سفیر اردهال.
 جرجانى، ابوالفتح بن مخدوم. (1362 ه.ش). تفسیر شاهى او آیات الأحکام (جرجانى). تهران: نوید.
جصاص، احمدبن علی.(1405ق.). احکام القرآن. به تحقیق محمدصادق قمحاوی. چاپ اول. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
 جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1363ش). دوره حقوق مدنی ارث. تهران:  ناشر گنج دانش.
 جوادی آملی، عبدالله. (1391). تسنیم. چاپ چهارم. قم: نشر اسراء.
 (1417 ه.ق. ). زن در آیینه جلال و جمال. قم: نشر اسراء.
 جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407ق.). الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة. تحقیق احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.
 خازن. محمدبن ابراهیم. (1415). تفسیر الخازن. چاپ اول. بیروت: لبنان. دارالکتب العلمیه.
 راغب اصفهانی. (بی­تا). معجم مفردات الفاظ القرآن. تهران: المکتبه المرتضویه.
 رضا، سید محمدرشید. (بی­تا). المنار. چاپ دوم. بیروت: ناشر دارالمعرفه.
روحانی، حسین.(1390ش.). سیری در زندگی­نامه آیت الله دکتر محمد صادقی تهرانی. مجله بینات. ش 69. سال هجدهم.
 زبیدی، سید محمد مرتضی الحسینی. (1414ق.). تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق علی شیری. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
 زحیلی، وهبه. (1401 هـ ق.).  التفسیر المنیر فی العقیدی و الشریعة و المنهج. ج 4. چاپ دمشق. چاپ دوم. دارالفکر.
سایس، محمدعلی. (1423ق.). آیات الاحکام. چاپ اول. محقق ناجی ابراهیم سویدان. بیروت: المکتبة المصریه.
 سرخسی، محمد بن احمد. (1406ق.). المبسوط. بیروت: دارالمعرفه.
سیوری، مقداد بن عبدالله. کنزالعرفان فی فقه القرآن. ترجمۀ بخشایشی عبدالرحیم عقیقی بخشایشی . چاپ اول. تهران: انتشارات کتای عقیق.
 سیوطی، جلال الدین. (١٣٨٨هـ/١٩٦٨م.).  الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور. ج 2. بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
 شهید اول، محمد بن جمال‌الدین مکی عاملی. (1411 ق.). اللمعه‌الدمشقیه. قم: دارالفکر.
 (1412ق.). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة. قم: نشر اسلامی.
 شهیدثانی. (1410 ه.ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه. قم: انتشارات داوری.
 شهیدی، مهدی. (1379). ارث. چاپ سوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
 صادقی تهرانی. (1385). پایگاه اطلاع رسانی محمد صادقی تهرانی. سیری در برخی فتاوای فقهی، تفسیری، سیاسی، اعتقادی و اجتماع.
صادقی تهرانی، محمد. (1402 هـ ق.). الفرقان فی تفسیر القرآن. قم. چاپ دوم. انتشارات فرهنگ اسلامی.
 (1406ق.). قم: چاپ دوم.انتشارات فرهنگ اسلامی.
 صادقی تهرانی، محمد. (1385). علم قضاوت در اسلام از دیدگاه کتاب و سنت. چاپ اول. تهران: چاپ غزال.
صافی گلپایگانی، لطف­الله. (1385). توضیح المسائل. تهران: انتشارات نیلوفرانه.
 صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی. (1404ق.). عیون اخبار الرضا. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طباطبائی، سید محمد حسین. (1367). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمد رضا صالحی کرمانی و سید محمد خامنه. چاپ چهارم. قم:  نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی. با همکاری نشر فرهنگی رجاء.
 طبرسی، فضل بن الحسن. (1371).  تفسیر جوامع الجامع. چاپ سوم. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
 (1415ه/1995م.). مجمع البیان. بیروت: چاب اول. بیروت.مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
 طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش.). مجمع البحرین. چاپ سوم. تهران: نشر مرتضوی. محقق احمد حسینی اشکوری.
طوسی، شیخ الطائفه محمدبن الحسن. (1431ق.). التبیان. چاپ اول. تهران: ناشر ذوی القربی.
طوسی، محمدبن الحسن .(1387). المبسوط فی‌فقه‌الامامیه. تهران: مکتبه‌المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
عاملی الجبعی، زین الدین بن علی. (1363). مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام. دارالهدی للطباعة و النشر.
عروسی حویزی، عبدعلی.( 1394). نورالثقلین. چاپ پنجم. ترجمه جمعی از فضلاء تحت اشراف استاد عقیقی بخشایشی (ره). تهران: دفتر نشر نوید اسلام.
 علامه حلّی، حسن بن یوسف بن المطهر. (1374). تبصرة المتعلمین فی احکام الدین. تحقیق حسین درگاهی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
 علامه حلی، حسن بن یوسف بن المطهر. (1418 ه.ق.). مختلف الشیعه. قم نشر اسلامی.
 فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1373). کنز العرفان فى فقه القرآن. تهران. چاپ اول. مرتضوى.
 فخر رازی. (بی­تا).  تفسیر الکبیر. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 قرطبی، محمدبن احمد. (1394). الجامع الاحکام القرآن. چاپ اول. تهران: ناصر خسرو.
 کاتوزیان، ناصر. (1384). دوره مقدماتی حقوق مدنی. چاپ پنجم. نشر میزان.
کاشانی، ملافتح الله. (1423). زیدة التفاسیر. چاپ اول. مؤسسّه المعارف الاسلامیه.
 کیاهراسی. علی بن محمد. (1422). احکام القرآن. بیروت. چاپ اول . بیروت .دارالکتب العلمیه .
 مشهدی قمی، میرزا محمد. (1410). کنزالدقائق. ج2. قم. مؤسسه النشر الاسلامی التابعه للجماعة المدرسین بقم المشرفه. چاپ اول. تاریخ رمضان.
 مطهری، مرتضی. (1377ش.). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
 معرفت، محمدهادی. (1396).  التمهید فی علوم القرآن. مترجمان: حسن حکیم باشی. علی اکبر رستمی. میرزا علیزاده. حسن خرقانی. قم: تمهید .
 معرفت، محمدهادی. (1392). نقد شبهات پیرامون قرآن کریم. چا پ سوم. قم.
 مفید. محمد بن محمد. (1410 ه.ق). المقنعه. قم: نشر اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1354). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نبی هاشمی خمین، سیدمحمدحسن. (1383). توضیح المسائل مراجع با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید. ج 2. چاپ دهم. قم: وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
نجفی، محمدحسن. (1368). جواهر الکلام. چاپ سوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نووی، محیی الدین بن شرف. (م. 676ق.). المجموع شرح المهذب. بی­جا: دار الفکر.
وحید خراسانی، حسین. (1393). توضیح المسائل. چاپ 32. قم: ناشر مدرسه الامام باقر العلوم.