نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ،ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)، تهران ، ایران

چکیده

نظرات عالمه طباطبایی بازتاب وسیع و تأثیر چشمگیری بر آثار قرآنی معاصر شیعه داشته است. البته مفسران 
معاصر شیعی عالوه بر بهرهگیری گسترده از نظرات مؤلف المیزان، در موارد قابل توجهی نیز آرای ایشان را 
مورد بررسی و نقد قرار دادهاند. پژوهش پیشرو که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از ابزار 
کتابخانهای انجام شده، با مطالعهی آثار تفسیری معاصر، بهکشف و استخراج ادلهی مفسران در نقد آرای
مؤلف المیزان)پیرامون آیات سورهی بقره( و ارزیابی آنها میپردازد. برخی از مفسران در مواردی نظیر: 
چیستی حروف مقطعه، کشف معانی واژگان قرآنی، تعیین مصادیق واژگان و عبارات قرآنی، تبیین مفهوم و 
مفاد آیات به نقد نظرات عالمه پرداختهاند. مهمترین دالیل مورد استناد ناقدان عبارتنداز: مبهم خواندن، 
خالف واقع دانستن، ناسازگاری با منابع قرآنی و روایی، ضعیف و نامعتبر دانستن، ناصواب و قابل اثبات 
نبودن، مغایرت با مفهوم آیات، ناسازگاری با ادلّه و آیات قرآنی، عدم داللت آیه بر تفسیر و... پس از 
 این مقاله مستخرج از رساله ی دکتری دانشجو میباشد. 
amannaseri@gmail.com :مسئول نویسنده 
03 | فصلنامه علمی پژوهشنامه معارف قرآنی | سال سیزدهم |شماره 94 | تابستان 0930
بررسی و سنجش آرای ناقدان، حاصل پژوهش چنین بیان میشود که اغلب این نقدها نامعتبر بوده و با 
آسیبها و اشکاالت اساسی مواجه است. البته در موارد معدودی نیز نظرات ناقدان صحیح و معتبر بوده و 
ضعف دیدگاههای عالمه پذیرفته میشود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Typology and Evaluation of Critiques of Contemporary Original Research Shiite Commentators on the Views of Allameh Tabataba'i (Case Study of Surah Al-Baqarah)

نویسندگان [English]

  • amanallah naseri karimvand 1
  • mina shamkhi 2
  • abas musalaei 3
  • ghasem bostani 2

1 PhD student of Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

3 masterAssociate Professor of Imam Sadegh University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Allameh Tabatabai's views have been widely reflected and have had a 
significant impact on contemporary Shiite Quranic works. Of course, 
contemporary Shiite commentators, in addition to widely using the views of 
the author of Al-Mizan, have also examined and criticized his views in 
significant cases. Leading research that has been done by descriptiveanalytical method and using library tools, by studying contemporary 
interpretive works, explores and extracts the arguments of commentators in 
criticizing the views of Al-Mizan author (about the verses of Surah AlBaqarah) and evaluates them. Some commentators have criticized Allameh's 
views in cases such as: what are the syllables, discovering the meanings of 
Quranic words, determining the instances of Quranic words and phrases, 
explaining the meaning and contents of verses. The most important reasons 
cited by critics are: vague reading, know the opposite, incompatibility with 
Qur'anic sources and narration, consider weak and invalid, incorrect and 
unprovable, contradiction with the meaning of verses, incompatibility with 
Qur'anic evidences and verses, lack of meaning of the verse on 
interpretation, etc. after reviewing and evaluating the opinions of critics, the 
results of the research show that most of these criticisms are invalid and face 
major harms and problems. Of course, in a few cases, the opinions of critics 
are correct and valid, and the weakness of Allameh's views is accepted. Of 
course, in a few cases, the opinions of the critics are valid and the weakness 
of Allameh's views is accepted

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Mizan
  • Critique of Allameh's views
  • Contemporary Shiite commentators
  • Surah Al-Baqarah
قرآن کریم. ترجمه محمدمهدى فوالدوند.
آلوسى، محمودبن عبداهلل. )4141ق(. روحالمعانی فی تفسیرالقرآنالعظیم و السبعالمثانی. 46جلد. 
چاپ اول. بیروت: دارالکتبالعلمیه. منشورات محمد علی بیضون. 
ابن بابویه قمی، محمدبن علی. )4121ق(. کمالالدین. قم:. جامعه مدرسین حوزه علمیه. 
)4164ش(. معانىاألخبار. قم: موسسه النشراالسالمی.
ابنتیمیه، احمد. )بیتا(. مقدمه فی اصولالتفسیر. بیروت: دار مکتبهالحیاه.
ابنعاشور، محمدطاهر. )4102ق(. التحریر والتنویر. 12جلد. چاپاول. بیروت: مؤسسۀ 
التاریخالعربی. 
ابنکثیر، اسماعیلبن عمر. )4141ق(. تفسیر القرآنالعظیم. 1جلد. دارالکتبالعلمیه. چاپ اول. 
بیروت: منشورات محمدعلی بیضون.
ابوحیان، محمد بن یوسف. )4102ق(. البحرالمحیط فىالتفسیر. 44 چاپ اول. جلد. بیروت: 
دارالفکر.
األوسی، علی)4114ش(. روش علّامه طباطبایی در تفسیر المیزان)ترجمه سیدحسین میرجلیلی(.
چاپ اول. تهران: چاپ و نشر بینالملل.
بابایی، علیاکبر. )4114ش(. مکاتب تفسیری. ج0 .قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 
بالغى، محمدجواد. )بیتا(. آالءالرحمن فی تفسیرالقرآن. 0جلد. چاپ4 .قم: انتسارات وجدانى.
بیضاوى، عبداهلل بن عمر. )4141ق(. أنوارالتنزیل و أسرارالتأویل. 1جلد. چاپ اول. بیروت: دار
إحیاء التراث العربی. 
پریز، عبدالقادر. )4116ش(. »اشارات نحوی در المیزان علّامه طباطبائی)ره(«. مجله اندیشه علّامه 
طباطبائی. سال چهارم. شماره4 .صص4-06 .
جعفر، خضیر. )4144ق(. تفسیر القرآن بالقرآن عند العلّامه الطباطبائى. قم: دارالقرآنالکریم. 
جوادی آملی. عبداهلل. )بیتا(. تسنیم. برگرفته از نرم افزار مرقوم. قم: انتشارات اسراء. 
حسینی، محمدرضا. )4122ق(. کیف نفهمالقرآن. بیروت: موسسه وفاء. 
خمینى، مصطفى. )4141ق(. تفسیر القرآنالکریم. 1جلد. چاپ اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر 
آثار امام خمینى)ره(. 
ربانی، محمدحسن. )4146ش(. »جستارهای ادبی در المیزان«. پژوهشهای قرآنی. دوره سوم. 
شماره1و42 .صص462ـ 461 .
33 | فصلنامه علمی پژوهشنامه معارف قرآنی | سال سیزدهم |شماره 94 | تابستان 0930
رضا، محمدرشید. )4141ق(. تفسیر القرآنالحکیم)المنار(. 40جلد. چاپ اول. بیروت: دارالمعرفه.
رضایى اصفهانى، محمدعلى. )4114ش(. تفسیر قرآن مهر. 01جلد. پژوهشهاى تفسیر و علوم 
قرآن. قم: چاپ اول. 
زمخشرى، محمود بن عمر. )4124ق(. الکشاف عن حقائق غوامضالتنزیل و عیوناألقاویل فى 
وجوهالتأویل. 1جلد. چاپ سوم. بیروت: دارالکتابالعربی.
سبحانی تبریزی، جعفر. )4110ش(. »روش صحیح تفسیر قرآن«. مجلهی قبسات. شمارهی01 .
 .01-1صص
سنباطی، محمداحمد. )4111ق(. منهج ابنالقیم فیالتفسیر. قاهره. انتشارات امیری. 
سیدکریمى حسینى، عباس. )4110ش(. تفسیر علیین. 4جلد. اسوه. قم. چاپ اول. 
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر. )4121ق(. الدرالمنثور. 6جلد. کتابخانه آیتاهلل مرعشى 
نجفى)ره(. قم. چاپ اول.
طباطبایى، محمدحسین. )4112ق(. المیزان فی تفسیرالقرآن. 02جلد. چاپ دوم. بیروت: 
مؤسسۀاألعلمی للمطبوعات. 
(4111ش). قرآن در اسالم. قم: دفتر انتشارات اسالمی. 
طبرى، محمد بن جریر. )4140ق(. جامعالبیان فى تفسیرالقرآن. 12جلد. چاپاول. بیروت:
دارالمعرفه. 
طبرسى، فضل بن حسن. )4140ش(. مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. چاپ سوم. 42جلد. تهران:
ناصرخسرو. 
طوسى، محمد بن حسن. )بیتا(. التبیان فی تفسیرالقرآن. 42جلد. چاپاول. بیروت: دار
إحیاءالتراثالعربی. 
طیب، عبدالحسین. )4161ش(. اطیبالبیان فی تفسیرالقرآن. 41جلد. چاپ دوم. تهران: اسالم
عزه دروزه، محمد.)4104ق(. التفسیرالحدیث. بیروت: دارالغرباالسالمی. 
العک. خالدعبدالرحمن)4111ق(. اصولالتفسیر. دمشق: انتشارات خادمالعلم.
عوده، خلیل ابو عوده. )4111ش(. تغییر معنایی بین شعر جاهلی و زبان قرآن کریم)ترجمه و 
اضافات: قاسم بستانی(. اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز. 
عیاشى، محمد بن مسعود. )4112ق(. التفسیر. 0جلد. چاپ اول. تهران: مکتبۀالعلمیۀاالسالمیه.
فخر رازى، محمد بن عمر. )4102ق(. التفسیرالکبیر)مفاتیح الغیب(. 10جلد. چاپ سوم. بیروت: 
دارإحیاءالتراث العربی. 
گونهشناسی و ارزیابی نقدهای مفسران معاصر شیعی بر آراء عالمه طباطبایی ...؛ شمخی و همکاران | 34
فراء، یحیى بن زیاد. )4112م(. معانىالقرآن. 1جلد. قاهره. چاپ دوم. الهیئۀالمصریه العامه للکتاب.
فضلاهلل، محمدحسین. )4141ق(. من وحىالقرآن. 01جلد. چاپ اول. بیروت: دارالمالک.
قرائتى، محسن. )4111ش(. تفسیر نور. 42جلد. مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن. تهران. چاپ اول.
قرشى بنابى، علىاکبر. )4141ش(. احسنالحدیث. 40جلد. تهران. بنیاد بعثت. مرکز چاپ و نشر. 
چاپ دوم.
(4144ش). قاموس قرآن. 4جلد.چاپ ششم.تهران: دار الکتب اإلسالمیه.
قرطبى. محمد بن احمد)4161ش(. الجامع ألحکامالقرآن. 02جلد. چاپ اول. تهران: ناصرخسرو.
قطب، سید)4101ق(. فى ظاللالقرآن. 6جلد. بیروت. دارالشروق. چاپ سی و پنجم.
قمی، علی بن ابراهیم)بیتا(. تفسیر القمی. قم. دارالکتاب. 
کلینی، محمد بن یعقوب. )4111ق(. الکافی. تحقیق علی اکبر غفاری. چاپ سوم. تهران: 
دارالکتباالسالمیه. 
مصباح یزدی، محمد تقی. )4161ش(. معارف قرآن. قم: موسسه در راه حق. 
معرفت، محمدهادى)4121ق(. التمهید. قم. انتشارات تمهید.
مغنیه، محمدجواد)4141ش(. تفسیر کاشف. 1 جلد. چاپ اول. قم: بوستان کتاب. دفتر تبلیغات 
اسالمى حوزه علمیه. 
مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان. )4101ق(. 1جلد. چاپ اول. بیروت: دار 
إحیاءالتراثالعربی. 
مکارم شیرازى، ناصر. )4144ش(. تفسیر نمونه. 01جلد. چاپ دهم. تهران. دارالکتباإلسالمیه. 
ملکى میانجى، محمدباقر. )4141ق(. مناهجالبیان فى تفسیرالقرآن. 12جلد. چاپ اول. تهران:
وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمى. سازمان چاپ و انتشارات. 
ناصری کریموند، اماناله و قاسم بستانی. )4111ش(. »نقش ارتباط معنایی آیات در تفسیر المیزان با 
رویکردی بر قرینه سیاق«. مجله سراج منیر. سال دهم. شماره16 .صص414-446 .
نسفى، عبداهلل بن احمد. )4146ق(. مدارکالتنزیل و حقایقالتأویل. 1جلد. چاپ اول. بیروت:
دارالنفائس. 
نکونام، جعفر. )4141ش(. »روش تفسیر ظاهر قرآن«. مجلهی صحیفهی مبین. شمارهی0 .صص 
.64-11
هاشمی رفسنجانی، اکبر. )4111ش(. فرهنگ قرآن. ‌11جلد. چاپ دوم. بوستان کتاب قم)دفتر 
تبلیغات اسالمى حوزهی علمیه