نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم

چکیده

یکی از مسائل مورد بحث در مورد فرشتگان در قرآن کریم، مسئله تمثّل و چگونگی تمثّل آنها میباشد که 
در فهم بسیاری از مسائل مطرح در متون دینی، تأثیرگذار است. این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی، به 
چگونگی تمثّل فرشتگان مبتنی بر آیات قرآن و بررسی دیدگاه های دانشمندان اسالمی به ویژه مفسران 
قرآن کریم پرداخته و به این نتیجه رسیده است که: 1 .تمثّل عبارت از ظهور یک موجود به صورت و 
شکلی غیر از صورت واقعی خود برای موجود دیگر است. 2 .فرشتگان مجرّد عقلی و مثالی میتوانند به دو 
صورت تمثّل یابند: در مثال منفصل و متّصل )قوای مدرکه انسان( به صورت و هیئتی غیر صورت و هیئت
ماهیت اصلی خود؛ و در عالم مادّه با انشاء یک بدن مادّی لطیف و یا کثیف. و در صورت اثبات وجود 
فرشتگان مادیّ چنانکه برخی بزرگان نیز به وجود چنین فرشتگانی نیز تصریح دارند، تمثّل این دسته از 
فرشتگان میتواند به صورتهای مختلف و در بدن مادّی کثیف یا لطیف باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

How Angels Are Visualised: Evaluation of View Points Original Research and a New Look at the Issue

نویسندگان [English]

  • kavous roohi 1
  • seyed aboozar Najibi 2

1 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran. Iran

2 A graduate of the third level of the seminary of Qom. Qom ، Iran

چکیده [English]

The current article evaluates the visualisation of angels using library 
research method in compiling the facts and analytical approach in analysis . 
Based on the research ,the following results have been obtained: 1-
Visualisation can be defined as:emergence of a creature in a form that is 
different from its real concerte form ,in the eyes of another creature. Abstract 
Logic-oriented angles can be visualized in three forms (in abstract detached 
world,in abstract connected world,in concrete world representing a material 
entity). Visualisation of unreal abstract angles is in three forms (imagined, 
visualisation of material entity by angle in material world, visualisation in 
abstract detached world in imagined form).Angles of concrete world can be 
visualised in different forms, in sinful and innocent bodies visualisation in 
abstract detached world in imagined form).Angles of concrete world can be 
visualised in different forms, in sinful and innocent bodies

کلیدواژه‌ها [English]

  • Angle
  • Visualisation
  • Abstract Entity
  • Abstract and Concrete Worlds
منابع 
قرآن کریم. )1988 .)ترجمه حسین انصاریان. چاپ اول. قم: انتشارات دارالعرفان. 
آلوسى، سید محمود. )1215 .)روح المعانی فى تفسیر القرآن العظیم. تحقیق: على عبدالبارى عطیۀ. 
چاپ اول. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن سینا، ابو على حسین. )1212 .)التعلیقات. تحقیق: عبد الرحمن بدوى. بیچا. قم: مکتب االعالم 
االسالمی.
_____________. )1383م). الحدود. چاپ دوم. قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
____________. )1211 .(رسائل ابن سینا. بیچا. قم: انتشارات بیدار.
____________. )1212 .)الشفاء )طبیعیات(. تحقیق: سعید زاید. بی چا. قم: مکتبۀ آیۀ اهلل 
المرعشى.
____________. )1929 .)المبدأ و المعاد. به اهتمام: عبد اهلل نورانى. چاپ اول. تهران: موسسه 
مطالعات اسالمى.
___________. )1952 .)معراجنامه. به اهتمام: بهمن کریمى. بی چا. رشت: مطبعه عروۀ 
الوثقى. 
ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على. )1983ق(. مناقب آل أبی طالب علیهم السالم. چاپ 
اول. قم: عالمه.
ابن عربى، محیى الدین. )1322م(. فصوص الحکم. چاپ اول. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیۀ.
____________. )بی تا(. الفتوحات المکیۀ. چاپ اول. بیروت: دار الصادر.
ابن قولویه، جعفر بن محمد. )1952ش(. کامل الزیارات. محقق، مصحح: عبد الحسین امینى. چاپ 
اول. نجف اشرف: دار المرتضویۀ. 
اِربلى، على بن عیسى بن ابى الفتح. )1981 .)کشف الغمۀ فی معرفۀ األئمۀ. محقق، مصحح: سید 
هاشمرسولى محالتى چاپ اول. تبریز: بنى هاشمى. 
ازهرى، محمد بن احمد. )بی تا(. تهذیب اللغۀ. چاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی. 
األشقر العتیبی، عمر بن سلیمان. )1219 هـ - 1389م(. عالم المالئکۀ األبرار. چاپ سوم. الکویت: 
مکتبۀ الفالح.
بحرانى، سید هاشم. )1982 .)البرهان فی تفسیر القرآن. تحقیق: قسم الدراسات اإلسالمیۀ مؤسسۀ 
911 | فصلنامه علمی پژوهشنامه معارف قرآنی | سال سیزدهم |شماره 41 | تابستان 9419
البعثۀ. چاپ اول، قم: مؤسسه بعثه.
بروجردی، سید حسین. )1212 )تفسیر الصراط المستقیم. تحقیق: غالمرضا موالنا بروجردى. چاپ 
اول. قم: موسسه انصاریان. 
جامی، عبد الرحمن. )1225 .)شرح فصوص الحکم. محقق و مصحح: عاصم ابراهیم الکیالى 
الحسینى الشاذلى الدرقاوى. چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیۀ. 
جوادی آملی، عبد اهلل. )1989 .)ادب فنای مقرّبان. محقق: محمد صفایی. چاپ اول. ج2 .قم: مرکز 
نشر اسراء.
____________.)1989 .)تسنیم. محقق: احمد قدسی. چاپ دوم. ج5 .قم: مرکز نشر اسراء.
____________. )1988 .)تسنیم. محقق: عبد لکریم عابدینی. چاپ اول. ج15 .قم: مرکز نشر 
اسراء.
حسن زاده آملی، حسن. )1981 .)هزار و یک کلمه. چاپ سوم. قم: بوستان کتاب. 
خصیبى، حسین بن حمدان.)1213 .)الهدایۀ الکبرى. بیروت: البالغ. 
رازی، فخرالدین. )1211 .)المحصل. مقدمه و تحقیق: دکتر حسن اتاى. چاپ اول. عمان: دار 
الرازی. 
_________. )1221 .)مفاتیح الغیب. چاپ سوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
رشید رضا، محمد. )1331م(. تفسیر القرآن الحکیم )تفسیر المنار(. مصر: الهیئۀ المصریۀ العامۀ 
للکتاب.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. )بی تا(. مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اول. بیروت: دار القلم.
زبیدى، محمد بن محمد. )بی تا(. تاج العروس من جواهر القاموس. چاپ اول. بیروت:دار الفکر. 
زین العابدین، علی بن حسین)امام سجاد(. )1982 .)الصحیفۀ السجادیه. چاپ اول. قم: دفتر نشر 
الهادى. 
سبزواری، هادی. )1989 .)اسرارالحکم. مقدمه: استاد صدوقى و تصحیح: کریم فیضى. چاپ اول. 
قم: مطبوعات دینى. 
سروش، عبد الکریم. )1988« .)طوطی و زنبور«. باز تاب اندیشه. خرداد، شماره 38 .
____________. »محمّد )ص(؛ راوی رویاهای رسوالنه«. سایت حذف شده جرس.
سلطانی بیرامی، اسمعیل. )1932« .)تمثّل فرشته در شکل انسان از دیدگاه عالمه طباطبایی«. قرآن 
چگونگی تمثّل فرشتگان با تاکید بر رویکرد قرآنی؛ روحی برندق و نجیبی | 919
شناخت. پاییز و زمستان. سال ششم. شماره دوم. پیاپی 12.
سهروردی، شهاب الدین. )1985 .)مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمه: هانرى کربن، 
سید حسین نصر، نجفقلى حبیبى. چاپ دوم. تهران: موسسه مطالعات و تحقّیقات فرهنگى. 
سیوطی، جالل الدین. )1215 هـ - 1385م(. الحبائک فی أخبار المالئک. تحقیق: أبو هاجر محمد 
السعید بن بسیونی زغلول. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
شیرازى، محمد بن ابراهیم)مالصدرا(. )1922 .)تفسیر القرآن الکریم. تحقیق: محمد خواجوى. 
چاپ دوم. قم: انتشارات بیدار.
_____________________. )1381م(. الحکمۀ المتعالیۀ فی األسفار العقلیۀ األربعه. چاپ 
سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی. 
______________________. )1989 .)شرح أصول الکافی. محقق و مصحح: محمد 
خواجوى. چاپ اول. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقّیقات فرهنگى. 
______________________. )1921 .)الشواهد الربوبیۀ فى المناهج السلوکیه. تصحیح و 
تعلیق: سید جالل الدین آشتیانى. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعى للنشر. 
صابر، محمد علی. )1931« .)نقد نظریه المیزان درباره معنای تمثّل مالئکه«. سمات. پاییز و زمستان. 
شماره ششم.
صدوق، محمد بن على ابن بابویه. األمالی. چاپ ششم، تهران، کتابچى، 1982ش .
__________________. )1985 .)علل الشرائع. چاپ اول. قم: کتاب فروشى داورى، 
__________________. )1935 .)کمال الدین و تمام النعمه. محقق و مصحح: غفارى على 
اکبر. چاپ دوم. اسالمیه: تهران.
طباطبایی، محمد حسین)عالمه طباطبایی(. )1228 .)الرسائل التوحیدیه. چاپ چهارم. قم: موسسه 
النشر االسالمی التابعه لجماعه المدرسین بقم. 
_______________________. )1218 .)المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر 
انتشارات اسالمى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 
_______________________. )بیتا(. نهایۀ الحکمه. چاپ دوازدهم. قم: موسسه النشر 
االسالمی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
طوسى، محمد بن حسن)شیخ طوسی(. )1212 .)األمالی. محقق و مصحح: مؤسسۀ البعثۀ. چاپ اول. 
911 | فصلنامه علمی پژوهشنامه معارف قرآنی | سال سیزدهم |شماره 41 | تابستان 9419
قم: دار الثقافۀ. 
طوسی، نصیر الدین)خواجه نصیر(. )1985 .)شرح اإلشارات و التنبیهات. چاپ اول. قم: نشر 
البالغۀ. 
عسکری، حسن بن علی)امام عسکری ع(. )1213 .)التفسیر المنسوب إلى اإلمام الحسن العسکری 
علیه السالم. محقق و مصحح: مدرسه امام مهدى علیه السالم. چاپ اول. قم: مدرسۀ اإلمام 
المهدی عجل اهلل تعالى فرجه الشریف. 
علوى، احمد بن زین العابدین. )1982 . )شرح کتاب القبسات. تحقیق: حامد ناجى اصفهانى. چاپ 
اول. تهران: موسسه مطالعات اسالمى. 
عیاشى، محمد بن مسعود. )1981 .)تفسیر العیاشی. محقق و مصحح: سید هاشم رسولى محالتى. 
چاپ اول. تهران: المطبعۀ العلمیۀ. 
فارابی، ابونصر. )1335 م(. آراء اهل المدینۀ الفاضلۀ و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق: على بو 
ملحم. چاپ اول. بیروت: مکتبۀ الهالل. 
فراهیدى، خلیل بن احمد. )بی تا(. کتاب العین. چاپ دوم. قم: نشر هجرت. 
فیروز آبادى، محمد بن یعقوب. )بی تا(. القاموس المحیط. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیۀ. 
فیض کاشانى، محمد محسن. )1212 .)الوافی. چاپ اول. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على 
علیه السالم.
قطب الدین راوندى، سعید بن هبۀ اهلل. )1213 .)قصص األنبیاء علیهم السالم. محقق و مصحح: 
غالمرضا عرفانیان یزدى. چاپ اول. مشهد: مرکز پژوهش هاى اسالمى. 
قمى، على بن ابراهیم. )1212 .)تفسیر القمی. محقق و مصحح: طیّب موسوى جزائرى. چاپ سوم. 
قم: دار الکتاب. 
قیصرى، داود. )1985 .)شرح فصوص الحکم. محقق و مصحح: سید جالل الدین آشتیانى. چاپ 
اول. تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى. 
کلینی، محمد بن یعقوب. )1218 .)الکافی. محقق و مصحح: على اکبر غفارى و محمد آخوندى. 
چاپ چهارم. تهران: دار الکتب اإلسالمیه.
الهیجى، عبد الرزّاق. )1989 .)گوهر مراد. مقدمه: زین العابدین قربانی. چاپ اول، تهران: نشر سایه. 
مجلسی، محمدباقر)عالمه مجلسی(. )1219 .)بحار األنوار. محقق و مصحح: جمعى از محقّقان. 
چگونگی تمثّل فرشتگان با تاکید بر رویکرد قرآنی؛ روحی برندق و نجیبی | 911
چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 
مسعودى، على بن حسین. )1982 / 1222 .)اثبات الوصیۀ لإلمام علی بن أبی طالب )ع(. چاپ سوم. 
قم: انصاریان. 
مطهری، مرتضی. )بی تا(. مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. تهران: انتشارات صدرا. 
معتزلى، عبد الحمید بن هبۀ اهلل بن ابى الحدید. )1212 .)شرح نهج البالغۀ البن أبی الحدید. محقق 
و مصحح: محمد ابوالفضلابراهیم. چاپ اول. قم: مکتبۀ آیۀ اهلل المرعشی النجفی. 
مفید، محمد بن محمد. )1219 .)اإلرشاد فی معرفۀ حجج اهلل على العباد. محقق و مصحح: مؤسسۀ 
آل البیت علیهم السالم. چاپ اول. قم: کنگره شیخ مفید. 
_____________. اإلختصاص. محقق و مصحح: على اکبر غفارى و محمود محرمى زرندى. 
چاپ اول. قم: الموتمر العالمى اللفیۀ الشیخ المفید. 
منتظری، حسینعلی. )1988 .)سفیر حقّ و صفیر وحی. چاپ اول. تهران: خرد آوا. 
میرداماد، میر محمد باقر. )1928 .)القبسات. به اهتمام: مهدى محقّق، سید على موسوى بهبهانى، 
ایزوتسو، ابراهیم دیباجى. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.