نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

2 دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران

چکیده

یکی از ابزارها و اسلوب‌های کلامی تأثیرگذار و کارآمد در انتقال مفاهیم و تجارب اممکه پیشینه‌ای کهن دارد، قصه و قصه گویی است. در جامعه‌ی اسلامی، این فن، صبغه دینی یافت و قصاصون یهودی تازه مسلمان، آموزه‌های آئین پیشین (یهودیّت) خود را در لفافه دین اسلام با استفاده از اسلوب قصه گویی، وارد فرهنگ جامعه نمودند. یکی از حوزه هایی که رویکرد قصاصون در امان نمانده است، حوزه تفسیر قرآن است. هدف ما در این تحقیق، بررسی و تبیین تحقیقی ویژگی ها و دلایل رویکردهای قصاصون به حوزه تفسیر قرآن در سده های اولیه اسلامی است. روش این تحقیق، روش توصیفی ـ تحلیلی متکی به اسناد کتابخانه ای، است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ماهیت فعالیت این گروه در حوزه تفسیر قرآن کریم، در تعارض با مفاد آیات قرآن و آموزه های اسلام قرار داشت. پرگویی در تفسیر قرآن و ذکر مطالب حاشیه ای در تفسیر آیات قرآنی و تفاسیر تحریف آمیز از شخصیت و تاریخ وقایع انبیای الهی و نبی مکرم اسلام (ص) و تحریف و تخریب مبانی و اصول بنیادین دین مبین اسلام ، سه خصوصیت رویکرد منفی قصاصون به تفسیر قرآن کریم است و دلایل اصلی فعالیت و رویکرد منفی و مخرب قصاصون در تفسیر قرآن کریم، عبارت از عدم آگاهی قصاصون به علم تفسیر قرآن و قواعد آن و نیز اتکا و ابتنای کامل و همه جانبه بر اسرائیلیات می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The characteristics and approaches of Qasasun in the field of Qur'an interpretation in the early Islamic centuries

نویسندگان [English]

  • aliasghar asgharivalogaee 1
  • seyedhosein hoseinikarnami 2

1 Ph.D. student, Department of Quran and Hadith Sciences, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran

2 Visiting Associate Professor of the Department of Islamic Studies, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran and Associate Professor of the Department of Islamic Studies, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

چکیده [English]

Abstract
One of the most effective verbal tools and styles in conveying the concepts and experiences of the nation, which has an ancient history, is storytelling. Stories and storytelling are not specific to a specific culture and land and have existed in every nation and society for a long time. Contrary to Jahiliyyah, where the ignorant storytellers used to tell stories for entertainment, education, and lessons in the Islamic society, this art got a religious color and the newly Muslim Jewish Qasasun used the teachings of their previous religion (Judaism) in the envelope of the Islamic religion, using the style of storytelling. They entered the culture of the society. Qassasun is a little-known and unorganized group that has had an effective presence in Islamic society for several centuries in such a way that in the books of Rijal and translations of the early and middle centuries of Hijri, besides mentioning various guilds of scholars, the group of "Qassasun" is also mentioned. And the word has come out. Since the fields of hadith, history and interpretation have been among the main materials and tools of Qasasun's speeches, their influence on Islamic culture is wide and significant. One of the areas where Qasasun's approach has not been spared is the field of Qur'an interpretation. Our goal in this research is to research and explain the characteristics and reasons of Qassasun's approaches to the field of Qur'an interpretation in the early Islamic centuries. The method of this research is a descriptive-analytical method based on library documents. The findings of the research show that the nature of the activity of this group in the field of interpretation of the Holy Qur'an was in conflict with the contents of the verses of the Qur'an and the teachings of Islam. One of the characteristics of Qasasun's negative approach to the interpretation of the Qur'an is verbosity in the interpretation of the Qur'an and the expression of marginal and unhelpful content while explaining and interpreting the contents of the Qur'anic verses. Even in the interpretation of words from the Qur'an that had a clear meaning or a clear and unambiguous appearance, they quoted long and strange words. Another characteristic of Qasasun's negative approach to interpreting the Qur'an is the distorted interpretations of the character and history of the divine prophets and the noble Prophet of Islam (PBUH). This distorted approach, the purpose of which is to destroy the spiritual and divine personality of the prophets, is based on intense piety, asceticism and pure worship of God Almighty, and an all-round, continuous and very strict jihad against the ego, lusts, carnal and satanic desires, and the purity of the prophets is essential in perceiving, communicating and acting on the divine revelation and their virtue, and lowering the status of the prophets to the understanding of the inferiority of human beings is a captive and a slave to the lusts of the self and is all materialistic and worldly. Another characteristic of the negative approach of Qasasun in the interpretation of the Qur'an is the distortion and destruction of the foundations and fundamental principles of the religion of Islam, that is, its principles, including monotheism, prophethood, resurrection and imamate, were exposed to distortion and misunderstanding and emptying it of the revealed teachings of the Qur'an. The main reason for the activity and negative and destructive approach of Qasasun in the interpretation of the Holy Qur'an is the lack of knowledge of Qasasun in the science of Qur'an interpretation and its rules. It is also a complete and comprehensive reliance on Israel. Punishers and Jews made a lot of effort to match the Holy Quran with the Torah. They constantly tried to make the Qur'an appear like the Torah, full of stories and legends, and to relate the myths and legends with the verses of the Qur'an. The Jews looked at the Torah as the divine book, and in their opinion, the narrations that did not agree with it were considered false. They put the Torah on the same level as the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qasasun
  • Qur'an interpretation
  • Israelite
  • Quranic stories
  • Islam
قرآن کریم. ترجمۀ آیت­الله مکارم شیرازی. 
آقابزرگ تهرانی، محمد محسن. (بی­تا). الذریعه الی تصانیف الشیعه. بیروت: دار الأضواء.
ابن ابی شیبه، عبدالله. (1409ق). المصنف. به کوشش سعید اللحام. بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر.
ابن‌ بابویه‌. (۱۳۸۵ق). علل­ الشرائع‌. قم‌: کتاب فروشی داوری.
ابن­ جزری، شمس­الدین أبو الخیر. (1351ق). غایه النهایه فی طبقات القراء. قاهره: مکتبه ابن تیمیه.
ابن جوزی. عبدالرحمن بن علی. (بی تا). نواسخ ­القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن حنبل. احمد. (بی­تا). مسند. بیروت: دار صادر.
ابن سعد. ( 1418 ق) . الطبقات الکبری. تحقیق: عبدالقادر عطاء. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن شبه­النمیری، ابوزیدعمر. (1410ق). تاریخ المدینه ­المنوره. تحقیق: فهیم شلتوت. قم: دارالفکر.
ابن عدی، عبدالله. (1409ق). الکامل. به کوشش یحیی مختار غزاوی. بیروت: دارالفکر.
ابن عساکر، علی­ بن حسن. (1415ق). تاریخ مدینه دمشق. به کوشش علی شیری. بیروت: دارالفکر.
ابن مبارک، عبدالله. (1411ق). مسند. به کوشش مصطفی عثمان محمد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­ مفلح، ابوعبدالله  محمد. (1417ق). الاداب الشرعیه و المنح المرعیه. به کوشش شعیب الأرنؤوط. بیروت: موسسه الرساله.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان­ العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله. (بی­تا). حلیه الأولیاء طبقات­الأصفیاء. به کوشش شفیعی کدکنی. بیروت: دار ام­القری.
امین، احمد. (1358 ش). پرتو اسلام.  ترجمه: عباس خلیلی. تهران: اقبال.
_____.  (بی­تا). ضحی الاسلام. لبنان: دارالکتاب العربی.
یدالله­ بن مسلم. (1408 ق). تأویل مختلف­الحدیث. تحقیق: عبدالقادر احمد عطاء. بیروت:  مؤسسة الکتب الثقافیه.
بغوی، أبو محمد الحسین بن مسعود بن محمد بن الفراء. (1420ق). معالم التنزیل فی تفسیرالقرآن. محقق: عبد الرزاق المهدی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بلاغی، صدرالدین. (1381). قصص قرآنی. چاپ هفدهم. تهران: امیرکبیر.
پاکتچی، احمد. (1392). پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
پاک نژاد، سیدرضا. (بی تا). یهود و قریش.  یزد: موسسة خیریة مهدیه.
ترمذی، محمدبن عیسی. (1403ق). سنن. به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف. بیروت: دار الفکر.
جاحظ، عمرو بن بحر. (1345ق). البیان و التبیین. قاهره: المکتبه التجاریه الکبری.
جعفریان. رسول. (1366 ش). تاریخ سیاسی اسلام. تهران: مؤسسة در راه حق.
_________.  (1378 ش). قصه­خوانان در تاریخ اسلام و ایران. بی­جا: دلیل.
حسینی میلانی، سیدعلی. (1425ق). استخراج المرام من استقصاء الإفحام. قم: چاپخانه شریعت.
الحلبی، علی بن برهان الدین. (بی­تا). السیره­ الحلبیه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حموی، یاقوت بن عبدالله. (1399ق). معجم ­البلدان. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حنبلی، ابن رجب. (1425ق). ذیل طبقات الحنابله. المحقق: عبد الرحمن بن سلیمان العثیمین. الریاض: مکتبه العبیکان.
خضیری، محمد بن عبدالله. (1420ق). تفسیر التابعین. ریاض: دارالوطن.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. (1403ق). الجامع لأخلاق الراوی وآداب السامع. به کوشش محمود طحان. ریاض: مکتبه المعارف.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. (1417ق). تاریخ بغداد. به کوشش مصطفی عطا. بیروت: دار الکتب العلمیه.
دیاری بیدگلی، محمدتقی. (1379). پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
دهانی، مجیب الرحمن و همکاران. (1398). اسرائیلیات در داستان حضرت موسی. دومین کنگره بین­المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و اسلامی.
ذهبی، محمد بن احمد. (1413ق). سیر اعلام النبلاء. به کوشش شعیب الارنؤوط و حسین أسد. بیروت: مؤسسه الرساله.
ذهبی، محمدحسین. (1409ق). التفسیر و المفسرون. قاهره: مکتبه وهبه.
سبط ابن عجمی، احمد بن ابراهیم. (1417ق). کنوز ­الذهب فی تاریخ ­الحلب. به کوشش شوقی شعث و فالح بکور. حلب: درالقلم العربی.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. (1394ق). تحذیر الخواص من اکاذیب القصّاص. به کوشش محمد لطفی الصباغ. بیروت:  المکتب الاسلامی.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. (بی­تا). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی. به کوشش ابوقتیبه الفاریابی. بی­جا: دار طیبه.
السیوطی، جلال الدین. (1401ق). الجامع الصغیر. بیروت: دارالفکر.
شجاع پوریان، ولی­الله. (1390). تأمّلی در شاخصه‌های قصه در قرآن. مجله ادب عربی. شماره 2. پاییز و زمستان. دوره 5. شماره پیاپی 2. اهواز.
شرتوتی، سعید. (1377). اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد. تهران: اداره کل حج و اوقاف و امور خیریه.
صفدی، صلاح­الدین. (1420ق). الوافی بالوفیات. محقق: أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفى. بیروت: دار إحیاء التراث.
طباطبائی، محمدحسین. (1363ش). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبائی.
عاملی، جعفر مرتضی (1376ش). درآمدی بر سیره نبوی. ترجمه: محمد سپهری. قم: دارالسیره.
عسکری، سیدمرتضی. (1361ش). نقش ائمه در احیای دین. تنظیم: محمدعلی جاویدان. تهران: مؤسسه اهل البیت.
عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ش). تفسیر­ العیاشی. محقق: هاشم رسولی. چاپ اول. تهران: مکتبه­العلمیه.
غزالی، محمد بن محمد. (بی­تا). إحیاء علوم الدین. بیروت: دار الکتاب العربی.
الفؤادی، عبدالهادی. (1966 م). القصص فی العصر الاسلامی.  بغداد: دارالزمان.
فیروزآبادى، مجد­الدین أبو طاهر محمد بن یعقوب. (1416ق). بصائر ذوی ­التمییز فی لطائف الکتاب العزیز. محقق: محمد علی النجار. قاهره: إحیاء التراث الإسلامی.
قاسمی، حمید محمد. (1380ش). اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستا­ن­های انبیاء در تفاسیر قرآن. تهران: سروش.
قرشى، سید على اکبر (1371 ش). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
قرضاوی، یوسف عبدالله (1988م). المنتقی من کتاب الترغیب و الترهیب للمنذری. قطر: مرکز بحوث السنه و السیره.
الکتانی، عبدالحی (1961 م). التراتیب الاداریه. دار احیاء التراث العربی. بیروت.
محلاتی، ذبیح الله (1379 ش). قضاو­ت­های حضرت امیرالمؤمنین. تهران: قائم نوین.
مصطفوى، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بنگاه ترجمه و نشر کتاب. تهران.
معین، محمد. (1391 ش). فرهنگ معین. تهران: انتشارات امیر کبیر.
ملاعلی قاری، نورالدین علی­ بن محمد. (1406ق). الاسرار المرفوعه فی اخبار الموضوعه (الموضوعات الکبری). به کوشش محمد لطفی الصبا. بیروت: المکتب الاسلامی.
نعناعه، رمزی. (1390ق). الاسرائیلیات و اثرها فی کتب ­التفسیر. دمشق: دارالقلم و دار البیضاء.
خلیلی، سید محمدجعفر. (1390). نقش یهودیان در انحراف جامعه عصر خلف و مقابله با امام علی (ع). پژوهش نامه علوی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال دوم. شماره دوم. پاییز و زمستان 1390. صص 105. 124).
نویری، شهاب­الدین أحمد بن عبد الوهاب. (1424ق). نهایه­ الأرب فی فنون ­الأدب. تحقیق: مفید قمحیه و جماعه. بیروت: دار الکتب العلمیه.