نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

2 دانشجوی دکترای مدرّسی معارف اسلامی دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

چکیده

این پژوهش پیرامون «روش‌های قرآن در نهادینه‌سازی اخلاق در جامعه» با روش کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی انجام شده است. از ضروریّات ایمان پروری انسان، شناخت نوع ارتباط با خداست که با اعتقاد به مبدأ و معاد شروع و با خودسازی، مراحل آن طیّ و با حبّ و بغض فی‌الله به تکامل می‌رسد. اخلاق توحیدی، مراحل تزکیه را در بر دارد و هدف اصلی اخلاق نیز قرب الهی است تا زمینه‌های رشد انسان، فراهم و موانع از سر راه برطرف گردد. روش قرآن در تربیت انسان، رسیدن به توحید در زمینة اعتقاد و عمل است تا به عبودیّت برسد. روش قرآن بر تشویق قبل از تنبیه تکیه دارد، هرچند هر دو مکمّل یکدیگرند و علاوه بر غفلت‌زدایی، به کمال نَفْس کمک می‌کند. معرّفی اُسوه‌ها در قرآن برای نجات انسان از گمراهی است و الگوی کامل از جمله ویژگی‌های اسلام است. آیات قرآن، پیامبران را با دیدة الگو و اُسوه می‌نگرند و به عنوان سرمشق در صفات برجستة خود معرّفی می‌کند. در قرآن، برترین الگوی حسنه، پیامبر(ص) و آنگاه ابراهیم(ع) به عنوان الگو معرّفی شده است و داستان برخی از پیامبران و پیشوایان برای پندآموزی نیز آورده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Quranic Methods to Institutionalize Morality in the Community

نویسندگان [English]

  • Enayatollah Sharifi 1
  • Seyed Hossein Jafari Nasab 2

چکیده [English]

The present research which was entitled “The Quranic Methods to Institutionalize Morality in the Community” has been carried out using the library, descriptive, and analytic methods. One of the faith-development necessities in humankinds is identification of the type of the relationship they make with the Almighty God that starts from belief in the genesis and the resurrection, evolves into self-improvement, and ends in love and hatred absolutely for the Almighty God. Monotheistic morality encompasses purification steps, and divine proximity is the chief objective of morality aimed at paving the way for human development and obviating obstacles thereof. The Quranic method in human development is reaching at the monotheism respecting belief and deed in order to arrive at divine servitude. The Holy Quran focuses on encouragement before punishment, the two of which being complementary and contributing to one’s perfection and elimination of negligence. In the Holy Quran, patterns are introduced to make arrangements for human salvation, and Islam is characterized by presentation of immaculate patterns. The holy prophets are represented by the Quranic verses as the unblemished exemplars, whose significant attributes are put forward as first-rate patterns. The Holy Quran introduces the Holy Prophet Mohammad and the Holy Prophet Abraham as great patterns, and the stories of some prophets and religious leaders are mentioned there for further instruction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • methodology
  • Morality
  • community
  • Institutionalization
  • Monotheism
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آقاجمال خوانساری، محمّد. (1373). شرح غررالحکم و دررالکلم. چ 5. تهران: مؤسّسة انتشارات و چاپ دانشگاه.
بهشتی، محمّدحسن.(1387). شناخت از دیدگاه فطرت. قم: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.
بیهقی، احمد‌بن حسین. (1424ق.). السّنن الکبری. چ 3. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
جعفری، محمّدتقی. (1364). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
حاجی ده‌آبادی، محمّدعلی. (1377). درآمدی بر نظام تربیتی اسلامی. چ 1. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
حجازی، محمّدمحمود. (1413ق.). التّفسیر الواضح. بیروت: دارالجیل.
دیلمی، بوذر و دیگران. (1392). اندیشمندان و پژوهشگران کشورهای اسلامی: فقه و قانون. چ 1. قم: مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد. (1416ق.). مفردات الفاظ قرآن. بیروت ـ دمشق: دارالشّامیّة و دارالقلم.
زاهدی، عبدالرّضا و دیگران. (1389). «روش قرآن کریم در نهادینه‌سازی عفاف و حجاب». فصلنامة شورای فرهنگی اجتماعی زنان. س 13. ش 49. صص49ـ 106.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1370). مجموعة رسائل. چ 1. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1374). المیزان. چ 5. قم: جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1389). روابط اجتماعی در اسلام. چ 2. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1363). المیزان. ترجمة سیّد محمّدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، ابوالفضل علی. (بی‌تا). مشکاة الأنوار فی غُرَر الأخبار. به کوشش مهدی هوشمند. قم: دارالحدیث.
طوسی، نصیرالدّین محمّد. (1364). اخلاق ناصری. چ 3. تهران: خوارزمی.
العاملی، زین‌الدّین‌بن علی. (1386). مصباحالشّریعة. چ 4. قم: صلاة.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1383). منیة المرید فی أدب المفید و المستفید. چ 1. قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
عیوضی، محمّدرحیم و محمّدجواد هراتی. (1393). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. چ 57. قم: معارف
فاطمی ابهری، سیّدمحمّد.(1375). علوم‌القرآن عند المفسّرین. قم: مرکز الثّقافة و المعارف القرآنیة، مکتب الأعلام الاسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی.
فخر رازی، محمّدبن عمر. (1386). تفسیر کبیر مفاتیح‌الغیب. به کوشش علی‌اصغر حلبی. تهران: اساطیر.
فیض‌الإسلام، علی‌نقی. (1374). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات فیض‌الإسلام.
کلینی، محمّدبن یعقوب. (1388). اصول الکافی. علی‌اکبر غفّاری. چ 3. تهران: دارالکتب الإسلامیّه.
مجلسی، محمّدباقر. (بی‌تا). بحارالأنوار. بیروت: دار إحیاء تراث العربی.
محدّث نوری، میرزا حسین. (1408ق.). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسّسة آل‌البیت لإحیاء التّراث.
مصباح یزدی، محمّدتقی. (1383). به سوی او. به کوشش محمّدمهدی نادری قمی. چ 3. قم: انتشارات مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1384). به سوی خودسازی. به کوشش کریم سبحانی. چ 4. قم: مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1392). اخلاق در قرآن (معارف قرآن 7). چ 6. قم: انتشارات مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهّری، مرتضی. (1368). سیری در سیرة نبوی. تهران: انتشارات صدرا.
معلّمی، حسن و زینب کبیری. (1393). « مبانی و شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن کریم از دیدگاه علاّمه طباطبائی». معرفت اخلاقی. مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). س 5. ش 1. صص 67ـ90.
مکارم شیرازی، ناصر. (1385). پیام قرآن دورة دوم اخلاق در قرآن. چ 4. قم: مدرسة الامام علی‌بن ابیطالب(ع).
نادری قمی، محمّدمهدی.(1378). قدرت در مدیریّت اسلامی. چ 1. قم: انتشارات مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).