نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزّهرا(س)، تهران

چکیده

عبارتِ Pفِی ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍO (الزّمر/6)، ازجمله ظریف‌ترین اشارات علمی قرآن دربارة اسرار آفرینش انسان است. در روایات معصومین(ع) مصداق آن را، «ظلمت بطن، رَحِم و مشیمه»، یا «ظلمت گوشت، پوست و خون» و یا «غلاف‌های در هم ‌تنیده» دانسته‌اند. در مجموع، سه دیدگاه در باب مفهوم این «تاریکی‌های سه‌گانه» وجود دارد: «پرده‌های درون‌رَحِمی»، «لایه‌های پوششی جنین» و «فضاهای میان پرده‌ها و لایه‌ها». با توجّه به معنای واژة «ظلمت» که به مکان و فضای بدون نور اطلاق می‌شود، می‌توان گفت که در اینجا «فضاهای بین لایه‌ها و پرده‌ها» مدّ نظر است و شامل فضای بین شکم و رحم، بین کوریون (گوشت رَحِم) و آمنیون (مشیمه) و بین آمنیون و جنین می‌شود. مفاهیم مورد نظر در روایات معصومین(ع) نیز ناظر به محتویات همین فضاهاست. همچنین، در آیة فوق، بر اهمیّت این فضاهای پوششی در محافظت از جنین تأکید شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Concept of “Zolomaten Salasen” in the Quran, Traditions and Modern Scientific Findings Using the Holy Sixth Verse of Alzomar Chapter

نویسندگان [English]

  • Mansoor Pahlevan 1
  • Masoomeh Shirdel 2

چکیده [English]

The phrase “Fi Zolomaten Salasen” (Alzomar/6) includes one of the most delicate scientific allusions in the Quran about the secrets of man’s creation. In the narrations of the Infallible Imams (PBUT), some instances of it was mentioned such as the darkness of the abdomen, the uterus and Amnion, dark meat, skin and blood, or entangled pods. There exist three views on the concept of the “Zolomaten Salasen” totally: the blinds intrauterine, coating layers of the fetus, as well as spaces between the layers and the curtains. According to the meaning of the word “Zolomat” which refers to dark places, it can be implied that “Zolomat” here is considered as spaces between the layers and membranes, including the space between the abdomen and the uterus, the chorion (meat uterus) and amnion (placenta); and between amnion and embryo. The application of such concepts in the narrations of the Infallible Imams (PBUT) refers exactly to such places. Also in the above verse, the importance of these covering spaces to protect the fetus is stressed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Concept
  • Zolomaten Salasen
  • the Abdomen
  • the Uterus
  • the Amnion
قرآن کریم. (1415ق). ترجمة محمّدمهدی فولادوند. تهران: مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
شریف الرّضی، محمّدبن حسین. (1382). نهج البلاغه. ترجمة محمّد دشتی. چ 2. قم: ارم.
ابن‌بابویه، محمّدبن علی. (1403ق.). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابستة به جامعة مدرّسین حوزة علمیة قم.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرّحمن‌بن علی. (1422ق.). زادالمسیرفی علم التّفسیر. تحقیق عبدالرزّاق المهدی. بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن‌طاووس، علیّ‌بن موسی. (1409ق.). إقبال الأعمال. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
ابن‌عاشور، محمّدبن طاهر.(بی‌تا). التحریر و التّنویر. بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق. (1422ق.). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق عبدالسّلام عبدالشّافی محمّد. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
ابن‌فارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییس‌اللّغه. تحقیق عبدالسّلام محمّد هارون. قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل. (1419ق.). تفسیرالقرآن العظیم. تحقیق محمّدحسین شمس‌الدّین. بیروت: دارالکتب العلمیّة، منشورات محمّدعلی بیضون.
ابن‌منظور، محمّدبن مکرّم. (1414ق.). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
الهی، بهرام. (1375). آناتومی تنه. چ 10. تهران: جیحون.
بحرانی، سیّد هاشم. (1416ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
بنسون، الف. (1357). مامایی و بیماری‌های زنان. ترجمة یعقوب احدوت. چ 2. تهران: امیرکبیر.
بوکای، موریس. (1382). تورات، انجیل، قرآن و علم. ترجمة ذبیح‌الله دبیر. چ 6. تهران: فرهنگ اسلامی.
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم. (1387). جنین‌شناسی در قرآن و مسلمان شدن چند پروفسور جنین‌شناس. تهران: دانشگاه مذاهب اسلامی.
بیرچ، ویلیام جی. (1370). آبستنی و زایمان (پزشک در مورد حاملگی با شما صحبت می‌کند). ترجمة رضا نبیّی. تبریز: سعدی.
پهلوان، منصور و سعید شفیعی. (1388). «ارزیابی و نقد نظریّة اعجاز عددی قرآن کریم». دوفصلنامة پژوهش‌های قرآن و حدیث. ش 1. صص 57ـ 76.
تیلور، استوارت. (1364). مامایی و پزشکی جنین. ترجمة محسن اخوان آذری و دیگران. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حاج‌احمد، یوسف. (1424ق.). موسوعة الإعجاز العلمی فی القرآن و السّنة. چ 2. دمشق: مکتبة ابن‌حجر.
حفنی، عبدالمنعم. (2004م.). موسوعة القرآن العظیم. قاهره: مکتبة مدبولی.
خطیب، عبدالکریم. (بی‌تا). التّفسیر القرآنی للقرآن. بی‌جا: بی‌نا.
خویی، ابوالقاسم. (1429ق.). البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق جعفر حسینی. چ 6. تهران: دارالثّقلین.
دنفورث، دیوید. (1382). مامایی و بیماری‌های زنان (دنفورث1999). ویراست هشتم. ترجمة علی یزدی‌نژاد و دیگران. چ 3. تهران: میرماه.
دورلند، ویلیام. (1380). فرهنگ پزشکی دورلند. ویرایش دوم.ترجمة محمّد هوشمند ویژه. چ 3. تهران: توتیا.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. دمشق ـ بیروت: دارالعلم ـ الدارالشّامیّة.
رجحان، محمّدصادق. (1366). بافت‌شناسی انسانی پایه.تجدیدنظر ششم. بی‌جا: شرکت سهامی چهر.
رضایی اصفهانی، محمّدعلی. (1381). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. چ 3. رشت: کتاب مبین.
زحیلی، وهبة‌بن مصطفی. (1418ق.). التّفسیر المنیر فیالعقیدةو الشّریعة و المنهج. چ 2. بیروت ـ دمشق: دار الفکر المعاصر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1422ق.). تفسیر الوسیط(زحیلی). دمشق: دار الفکر.
سمرقندی، نصربن محمّد. (بی‌تا). بحرالعلوم. بی‌جا: بی‌نا.
شاذلی، سیّد قطب بن ابراهیم. (1412ق.). فی ظلال القرآن. چ 17. بیروت ـ قاهره: دارالشّروق.
شرتونی، رشید. (1424ق.). مبادئ العربیّة. المجلّد الرّابع: قسم الصّرف. تنقیح و اعداد حمید محمّدی. قم: دار الذّکر.
شریف، عدنان. (2001م.). من علم الطب القرآنی. چ 5. بیروت: دارالعلم للملایین.
صادقی تهرانی، محمّد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. چ 2. قم: فرهنگ اسلامی.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ 3. تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمّدبن جریر. (1412ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
طریحی، فخرالدّین. (1375). مجمع البحرین. تحقیق احمد حسینی. چ 3. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طنطاوی، محمّد. (بی‌تا). التّفسیر الوسیط للقرآن الکریم. بی‌جا: بی‌نا.
طوسی، محمّدبن حسن. (بی‌تا). التّبیان فی تفسیرالقرآن. تحقیق احمد قصیر عاملی. بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
طوسی، محمّدبن الحسن. (1411ق.). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد. بیروت: مؤسّسة فقه الشّیعة.
عروسی الحویزی، عبدعلیّ‌بن جمعه. (1415ق.). تفسیر نورالثّقلین. تحقیق هاشم رسولی محلاّتی. چ 4. قم: اسماعیلیان.
عیّاشی، محمّدبن مسعود. (1380ق.). کتاب التّفسیر. تهران: چاپخانة علمیّه.
فائق العبیدی، خالد. (1426ق.). الوراثة و الإستنساخ. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
فیّومی، سعید صلاح. (1426ق.). الإعجاز الطبی فی القرآن الکریم. القاهره: مکتبة القدسی.
قرشی، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. چ 6. تهران: دار الکتب الإسلامیّه.
قمی، علی‌بن ابراهیم. (1367). تفسیر منسوب به علیّ‌بن ابراهیم قمی. قم: دار الکتاب.
قمی مشهدی، محمّد. (1368). تفسیر کنز الدّقائق و بحر الغرائب. تحقیق حسین درگاهی. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
کاپلان، پاول اس. (1381). روانشناسی رشد (سفر پرماجرای کودک). ترجمة مهرداد فیروزبخت. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
گلشنی، مهدی. (1384). قرآن و علوم طبیعت. چ 3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجلسی، محمّدباقر. (1403ق.). بحار الأنوار. چ 2. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
محمّدزاده، فرزانه. (1386). «اعجاز علمی قرآن در بارة رشد جنین». فصلنامة بیّنات. ش 55. صص 66ـ 74.
مراغی، احمدبن مصطفی. (بی‌تا). تفسیر المراغی. بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
مسلم، مصطفی. (1426ق.). مباحث فی إعجاز القرآن. چ 3. دمشق: دارالقلم.
مصطفوی، حسن. (1430ق.). التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چ 3. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
نوری‌زاد، صمد. (1425ق.). آن سوی آیه‌ها نگرشی بر اعجازهای پزشکی قرآن. قم: آیت عشق.
هاشمی‌خویی، حبیب‌الله. (1400ق.). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. چ 4. تهران: مکتبة الإسلامیّة.
هیتو، محمّدحسن. (1421ق.). المعجزة القرآنیةالإعجاز العلمی و الغیبی. چ 4. بیروت: مؤسّسة الرسالة.