نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم قرآنی دانشگاه رضوی، مشهد

2 کارشناسی ارشد علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم

3 استادیار علوم قرآنی دانشگاه رضوی، مشهد

چکیده

از شیوه‌های تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت، در مواجه با اندیشه‌های مخالفان اسلام، مناظره و احتجاج‌هایی بوده است که ائمّه معصومین یا تربیت‌یافتگان آنها در طول تاریخ انجام دادند. «مناظره» صرفاً برای ساکت نمودن طرف مقابل صورت نمی‌گیرد و نیز برای الزام دیگر مسلمانان به تمکین و قبول استدلال دینی و فرهنگی بین مذاهب اسلامی نمی‌باشد، بلکه مناظره زیربنای وحدت اسلامی و مقدّمه‌ای برای رسیدن به اصول مشترک و حقیقت است. این پژوهش که به شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی به رشتة تحریر درآمده، با نگاه مدبّرانه به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که عوامل بروز آسیب «مراء»، پیامدها و عوامل رهایی از آن کدام است؟ بر اساس پژوهش به عمل آمده، از مهم‌ترین عوامل بروز آسیب آن، خودخواهی تعصّبات قومی، غرور، جهالت و... می‌باشد و مهم‌ترین پیامدهای آن نیز نفاق و دورویی، دوری از شفاعت از شفعیان و... است. این اصول کاربردی، می‌تواند الگویی برای تدوین سند چگونگی یک مناظرة صحیح و دور شدن آن از آسیب مِراء باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pathology and Harms of Debate from the Quranic and Narrative Perspectives

نویسندگان [English]

  • Mahboubeh Gholami 1
  • Masoumeh Gholami 2
  • Mohammad Ebrahim Roshanzamir 3

چکیده [English]

Throughout the history, one of the widely used methods by Imams or their students for the religious teachings when they were faced by Islam’s opponents was debate. Debate is not merely used to silent the other side, nor is it used to force Muslims to religious and cultural arguments between different sects of Islam. However, debate is the foundation of Islamic unity and a method to achieve common grounds and truth. The study was based on a descriptive-analytical method and was written in a tactful manner to answer the following general question that “what are the factors which cause the harms of debate, their consequences, and factors for avoiding such harms?” The results indicated that the most important factors for such problems are selfishness, ethnic prejudice, arrogance, ignorance, and so on. Also, their most important consequences are hypocrisy, deprivation from Imam’s help, and so forth.  These practical principles can be used as a framework and guideline in order to prepare a proper debate avoiding its possible harm.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debate
  • argument
  • hypocrisy
ابن منظور، جمال‌الدّین ابوالفضل. (1416ق.). لسان العرب. چ 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ایروانی، جواد. (1388). مهارت گفتگو. چ 4. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
به‌رزی، وَدوُد. (1380). آفات گفتار. چ 2. تبریز: آیدین.
تفلیسی، ابوالفضل‌بن جبیش. (1378). وجوه قرآن. به اهتمام مهدی محقّق. چ 3. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمّد. (1366). غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیّه.
تهرانی، مجتبی. (1381).  اخلاق الهی. چ 4. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حرّ عاملی، محمّدبن حسن. (1409ق.). وسائل الشّیعه. چ 1. قم: مؤسسة آل البیت.
حرّانی، محمّدحسن‌بن علی. (1404ق.). تحف العقول عن آل الرّسول. چ 2. قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی.
حسینی میرصیفی، سیّده فاطمه. (1384). شیوة مناظرات انبیا و امام صادق(ع). چ 1. تهران: انتشارات امیرکبیر.
حکیمی، محمّدرضا. (1385). الحیاة. ترجمة احمد آرام. چ 7. قم: دلیل ما.
خزائلی، محمّدعلی. (1381). جدل و استدلال در قرآن کریم. چ 1. قم: گنج عرفان.
موسوی خمینی، سیّد روح‌الله. (1387). چهل حدیث. چ 46. تهران: مؤسّسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خوانساری، محمّد. (1379). منطق صوری. چ 23. تهران: انتشارات آگاه.
دشتی، محمّد. (1389). نهج‌البلاغه حضرت امیرالمؤمنین علیّ‌بن أبی‌طالب. چ 12. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
دیلمی، محمّدحسن‌. (1414ق.). أعلام‌الدّین فی صفات المؤمنین. چ 2. قم: مؤسّسة آل‌البیت.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد. (1416ق.). مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. چ 1. دمشق: دارالقلم.
سیوطی، جلال‌الدّین. (بی‌تا). الجامع الصّغیر فی أحادیث البشیر النذیر. ط 2. بیروت: دارالفکر.
شریعتی سبزواری، محمّدباقر. (1389). مناظره و تبلیغ. چ 1. قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1384). دربارة سخن و سخنوری. چ 2. قم: بوستان کتاب.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1408ق.). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ط 2. بیروت: دارالمعرفة.
طوسی، محمّدبن حسن. (1414ق.). الأمالی. قم: انتشارات دار الثّقافة.
فلسفی، محمّدتقی. (1382). سخن و سخنوری. چ 4. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
فهری، سیّد احمد. (1367). تعلیم و تعّلم از دیدگاه شهید ثانی و امام خمینی(ره). چ 4. تهران: مرکز نشر فرهنگی ناجا.
قمی، عبّاس. (1359). سفینة البحار، قم: اسوه.
کاپلستون، فردریک. (1375). تاریخ فلسفه یونان و روم. ترجمة سیّد جلال‌الدّین مجتبوی. چ 3. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی سروش.
فیض کاشانی، ملاّ محمّدحسین. (1372). راه روشن. ترجمة کتاب المحجّة البیضاء فی تهذیب الأحیاء. ترجمة سیّد محمّدصادق عارف. چ 1. مشهد: مؤسّسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
کاشفی، محمّدرضا. (1389). دعا و توسّل. چ 1. قم: معارف.
کلینی، محمّدبن یعقوب. (1389ق.). الکافی. چ 2. تهران: دارالکتب الإسلامیّه.
متّقیّ الهندیّ، علاء‌الدّین. (1379ق.). کنز العّمال فی سُنَن الأقوال و الأفعال. ط 1. بیروت: مکتبة التّراث الإسلامی.
مجلسی، محمّدباقر. (1403ق.). بحارالأنوار لِدُرر أخبار الأئمّة الأطهار. ط 2. بیروت: مؤسّسة الوفاء.
محدّث نوری، حسین‌. (1408ق.). مستدرک الوسائل. بیروت: لبنان.
محدّثی، جواد. (1387). آفات علم. چ 5. قم: دفتر تبلیغات حوزة علمیّه.
محمّدی ری‌شهری، محمّد. (1379). علم و حکمت در قرآن و حدیث. چ 1. قم: دارالحدیث.
مظفّر، محمّدرضا. (1368). منطق مظفر. تهران: انتشارات حکمت.
نراقی، احمد. (1392). معراج السّعادة. چ 3. قم: انتشارات آیین دانش.
نورمحمّدی، علی. (1378). آداب گفتگو و سخنوری. چ 1. تهران: فروزان.
نوری، حسین‌بن محمّدتقی. (1408ق.). مستدرک الوسائل. قم: مؤسّسة آل‌البیت لإحیاء التّراث.