نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تربیت مدرّس، تهران

2 کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از منظر قرآن، آنچه بشر انجام می‌دهد (سیّئات و حسنات)، بر حوادث طبیعی و سرنوشت دنیایی او تأثیر دارد. یکی از این عوامل طبیعی، بارش باران است. از دیدگاه علوم تجربی، برای بارش باران باید شرایط آب و هوایی مهیّا باشد تا باران ببارد، امّا قرآن عوامل معنوی را نیز در به وجود آمدن باران سهیم می‌داند و این عوامل را به نوعی محرّک عوامل طبیعی محسوب می‌کند. این جستار درصدد است با توجّه به اهمیّت موضوع، با بهره‌گیری از روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی نزول باران از دیدگاه قرآن پردازد و به این پرسش پاسخ گوید که از دیدگاه قرآن، چه عوامل معنوی می‌تواند موجب بارش باران گردد؟ به همین منظور، پس از بررسی واژة «باران» و کارکردهای آن از دیدگاه قرآن و با استفاده از آرای مفسّران، ارتباط بین عوامل معنوی با علل طبیعی نزول باران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و در پایان، این نتیجه به دست آمد که سه عامل استقامت در راه دین خدا، توبه، استغفار و قطع امید از اسباب ظاهری در بارش باران از عوامل معنوی نزول آن به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Spiritual Factors of Rain in the Quran

نویسندگان [English]

  • Ali Haji-Khani 1
  • Saeed Jaliliyan 2

چکیده [English]

Based on the teachings of the Quran, sins and good deeds have impact on natural disasters and the fate of the human in the world. One of these natural factors is rain which from the perspective of science, requires a special climate condition to prepare the ground for its occurrence. But the Quran takes the spiritual factors involved in the formation of rain, and considers them as a stimulus for the natural factors. Due to the importance of the subject, the present article aims, with using descriptive-analytic methods, to examine raining and its spiritual factors from the perspective of the Quran. For this purpose, after studying the word of the rain and its functions, the relationship between spiritual factors and natural causes, based on the opinions of commentators, has been analyzed. And finally the article came to this conclusion that three factors of endurance in the religion of Allah, repentance and hopelessness from the apparent causes, were counted as the spiritual factors of raining.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spiritual factors
  • Natural factors
  • The rain
  • The Quran
قرآن کریم.
نهجالبلاغة. (1414ق.). چاپ صبحی صالح. چ 1. قم: دارالهجرة.
ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمّد‌بن علی. (1361). معانی‌الأخبار. چ 1. قم: مؤسّسة النّشر الإسلامی التّابعة لجماعة المدرّسین.
ابن‌عاشور، محمّدبن طاهر. (بی‌تا). التّحریر و التّنویر. بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌عطیّة اندلسی، عبدالحق‌بن غالب. (1422ق.). المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق و تصحیح عبدالسّلام عبدالشّافی محمّد. چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل‌بن عمرو. (1419 ق.). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمّدحسین شمس‌الدّین. چ 1. بیروت: دار الکتب العلمیّة ـ منشورات محمّدعلی بیضون.
ابن‌منظور، محمّد‌بن مکرّم. (1414ق.). لسان‌العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
بلخی، مقاتل‌بن سلیمان. (1423ق.). تفسیر مقاتل‌بن سلیمان. تحقیق عبدالله محمود شحّاته. چ 1. بیروت: دار احیاء التّراث.
حسینی‌ همدانی، سیّد محمّدحسین. (1404ق.). انوار درخشان. تهران: کتابفروشی لطفی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. چ 1. دمشق ـ بیروت: دارالعلم ـ الدّار الشّامیّة.
رستمی، محمّدحسن. (1389). «باران در روایات». علوم حدیث. س 15. ش 4. صص 160ـ173.
زحیلی، وهبة‌بن مصطفی. (1418ق.). التّفسیر المنیر فیالعقیدةوالشّریعةوالمنهج. چ 2. دمشق: دار الفکر المعاصر.
شاذلی، سیّدبن قطب. (1412ق.). فی ظلال القرآن. چ 17. بیروت ـ قاهره: دارالشّروق.
صادقی تهرانی، محمّد. (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. چ 2. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّه.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چ 3. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبری، محمّدبن جریر. (1412ق.). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن. چ 1. بیروت: دارالمعرفة.
طوسی، محمّدبن حسن. (بی‌تا).التّبیان فی تفسیر القرآن. احمد قصیرعاملی. بیروت: داراحیاء التّراث العربی.
فخر رازی، محمّد. (1420ق.). مفاتیح‌الغیب. چ 3. بیروت: دار إحیاءالتّراث العربی.
فرّاء، یحیی‌بن زیاد. (بی‌تا). معانی القرآن. تحقیق محمّد یوسف نجاتی، محمّدعلی نجّار و عبدالفتّاح اسماعیل شلبی. چ 1. مصر: دارالمصریّة للتألیف و التّرجمة.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1410ق.). کتاب العین. چ 2. قم: انتشارات هجرت.
فضل‌الله، سیّد محمّدحسین. (1419ق.). تفسیر مِن وحی القرآن. چ 2. بیروت: دار الملاک للطّباعة والنّشر.
کربلایی پازوکی، علی. (1391). «حکمت بلایا با تکیّه بر آیات و احادیث». سراج منیر. ش 7. س 2. صص 46ـ72.
مدرّسی، سیّد محمّدتقی. (1419ق.). مِن هدی القرآن. چ 1. تهران: دار محبّی ‌الحسین.
مراغی، احمدبن مصطفی. (بی‌تا). تفسیر‌المراغی. بیروت: دار إحیاء‌ التّراث العربی.
مصطفوی، حسن. (1360.). التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهّری، مرتضی. (1372). انسان و سرنوشت. چ 12. تهران: انتشارات صدرا.
مغنیه، محمّدجواد. (1424ق.). تفسیرالکاشف. چ 1. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ 1. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.