نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

• امیر خادم‌علیزاده ¹
• حسین غفورزاده ²

¹ استادیار دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

² دانشجوی دکتری فلسفه اقتصاد اسلامی دانشگاه علاّمه طباطبائی، تهران

چکیده

بحث تمایز اثباتی و هنجاری در روش‌شناسی علم اقتصاد سابقة زیادی دارد و تلاش‌های برخی اقتصاددانان به این سمت سوق پیدا کرده است که جدایی واقعیّت‌ها و ارزش‌ها را معیار علم و غیرعلم قلمداد کنند. در باب اقتصاد اسلامی نیز این ادّعا مطرح می‌شود که اقتصاد اسلامی مجموعه‌ای از ارزش‌هاست. لذا نمی‌توان آن را علم قلمداد کرد. به همین سبب، کاوش دربارة جنبه‌های اثباتی اقتصادی در منابع دینی ضرورت می‌یابد. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی‌ـ توصیفی، به استخراج نصوص اثباتی اقتصادی (در زمینة پیشرفت مادّی و معنوی) می‌پردازد که مبیّن رابطة علّی و معلولی بین پدیده‌های خارجی است که به صورت «اگر الف، آنگاه ب» می‌باشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در قرآن کریم، گزاره‌های اقتصادی اثباتی وجود دارد و با توجّه به تفاوت مبانی معرفت‌شناسی اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی، برخی از گزاره‌های اثباتی بر اساس کارکرد علل مجرّد قابل توجیه است و با نگرش صرفاً مادّی نمی‌توان آنها را توجیه کرد. همچنین، بر اساس آیات اقتصادی قرآن، علل مادّی نظیر سرمایة مادّی، انفاق و پرهیز از فساد اقتصادی و عوامل غیرمادّی، نظیر استعداد درونی نیروی انسانی جامعه، اجرای احکام شریعت در جامعه، شکر نعمت، ایمان و تقوا، استغفار، استقامت در راه حق، مهاجرت در راه خدا و دعا به عنوان عوامل پیشرفت مادّی و معنوی از منظر قرآن مطرح می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد اثباتی
• اقتصاد هنجاری
• قرآن کریم
• پیشرفت

عنوان مقاله [English]

Research on Positive Economic Framework in the Quran: A Case Study on the Positive Statements of Material and Spiritual Progress)

نویسندگان [English]

• Amir Khadem Alizadeh ¹
• Hosein Ghafor Zadeh ²

چکیده [English]

The distinction between positive and normative has long history in economics methodology and some economists considered the separation of facts and values as criteria to science and non-science. In the case of Islamic economists, it was also claimed that Islamic economists is a set of values Therefore, it cannot be considered as a science. So exploration of the positive aspects of economy in religious sources is necessary. This paper uses a descriptive analytical method to extract positive economic texts (in material and spiritual progress) that suggest a causal link between external phenomena, as "if A then B". Findings showed that in the Quran there are positive economic statements. According to different epistemological foundations of conventional economics and Islamic economics, some positive statements can be justified on the basis of non-material causes and it cannot be justified by purely material attitude. According to the verses of the Quranic economy, material causes such as physical capital, Charity, avoidance of corruption, and immaterial factors such as human resources, the implementation of the law in the society, appreciate the blessings, faith and piety, forgiveness, perseverance in the right way, immigration, and pray to God are the causes of material and spiritual progress in the Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Positive economics
• Normative economics
• The Quran
• Progress