نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن قم

2 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی

چکیده

از جمله مسائلی که از دیرباز در همة انحای نگرش تفسیری و در همة اعصار تا امروز، معرکة آرای مفسّران قرار گرفته است، وجه ارتباط هدایت قرآن کریم به متّقین می‌باشد. قرآنی که حکمت نزول آن هدایت عالمیان معرّفی شده، به چه علّت در آیة دوم سورة بقره هدایت آن به متّقین نسبت داده شده است؟ منظور از هدایت و متّقین در این آیه چیست؟ آیا این نسبت دالّ بر انحصار هدایت قرآن به متّقین است؟ نظرات مختلف مفسّران را به دو بخش اصلی تقسیم کردیم. در مجموع، پنج نظر را در این دو بخش گنجاندیم و به بررسی اجمالی آنان پرداختیم. در این جستار، این نکته حاصل می‌گردد که نسبت هدایت به متّقین دوسویه می‌باشد؛ یعنی چنان‌که هدایت بر متّقین مؤثّر است، تقوا نیز در کسب هدایت تأثیر بسزایی دارد و این نسبت بیانگر هدایتی خاص است. در هندسة معرفتی قرآن، هدایت نسبت به تقوا، سه موضع دارد. این سه ساحت باعث شده است که در ایجاد و شدّت تقوا تأثیر بسزایی داشته باشد. با تدبّر در مسائل بیان شده از ارتباط و هم‌آیی هدایت و تقوا نتایج متعدّدی حاصل می‌شود. می‌توان بیان داشت که متّقین در مرحلة ابتدا و استدامه نیاز به هدایت الهی دارد و از آن بهره جسته، در پرتو دو هدایت الهی قرار گرفته‌اند که از آن به هدایت اوّلیّه و ثانویّه یاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Means of Guidance for the Pious Commentators’ Perspectives

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hosein Shir Afkan 1
  • Alireza Ghayemi Nia 2

چکیده [English]

The Quran’s guidance for the pious is among the issues that have long been the focus of interpretive attitude in all ways and attracted the commentators’ attention up to now. Why did the holy Quranic, which ascended to guide the people of the world, attributed its guidance to the pious? What is the purpose of guiding and pious in this verse? Does this imply the exclusive Quranic guidance to the pious? Comments of various commentators were divided into two main sections. Totally, five comments were categorized under these two sections, and they have been studied. The study concluded that the guidance to the pious is bilateral. That is to say, as the guidance of the pious is effective, virtuous conduct also has a considerable impact, and this is a special kind of guidance. In the Quranic treasure of knowledge, a guidance towards piety has found 3 positions. These three dimensions can play major roles in creation and the amount of the virtue. With reflection on such issues related to the guidance of the pious, multiple results will be achieved. It could be concluded that the pious needed the divine guidance from the very beginning and benefited from this guidance, and they enjoyed two sources of the divine guidance entitled as the primary and secondary guidance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guidance
  • Pious
  • Perfect guide
  • The Quranic guidance
قرآن کریم.
آلوسی، سیّدمحمود. (1415ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
ابن‌جزی غرناطی، محمّدبن احمد. (1416ق.). کتاب التّسهیل لعلوم التّنزیل. بیروت: شرکت دار الأرقم‌بن أبی الأرقم.
ابن‌عاشور، محمّدبن طاهر. (1997م.). التّحریر والتّنویر. تونس: دار سحنون للنّشر والتّوزیع.
ابن‌عربی، محیی‌الدّین محمّد. (1422ق.). تفسیر ابن‌عربی. بیروت: دار إحیاء ‌التّراث العربی.
امین اصفهانی، نصرت بیگم. (1361). مخزن‌العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان مسلمان.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1361). خدا و انسان در قرآن. ترجمة احمد آرام. تهران: سهامی انتشار.
بحرانی، سیّد هاشم. (1416ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
تستری، سهل‌بن عبدالله. (1423ق.). تفسیر التّستری. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
سمرقندی، نصربن محمّد. (1418ق.). بحرالعلوم. بیروت: دارالفکر.
سیوطی، جلال‌الدّین و جلال‌الدّین محلّی. (1416ق.). تفسیر الجلالین. بیروت: مؤسّسة النّور للمطبوعات.
شاذلی، سیّدبن قطب. (1412ق.). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشّروق.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریّت حوزة علمیّة قم.
طبری، محمّدبن جریر. (1412ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمّدبن حسن. (1409ق.). التّبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
عروسی الحویزی، عبدعلی. (1415ق.). تفسیر نور الثّقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
عیّاشی، محمّدبن مسعود. (1380ق.).کتاب التّفسیر. تهران: چاپخانة علمیّه.
قمی، علیّ‌بن ابراهیم. (1367). تفسیر قمی. قم: دار الکتاب.
مراغی، احمد مصطفی. (1418ق.). تفسیر المراغی. بیروت: دارالکتب العلمیّة.
مغنیه، محمّدجواد. (1424ق.). تفسیر الکاشف. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1421ق.). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة امام علیّ‌بن ابی‌طالب(ع).
موسوی سبزواری، سیّد عبدالأعلی. (1409ق.). مواهب الرّحمن فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسّسة أهل ‌بیت(ع).
نووی جاوی، محمّدبن عمر. (1417ق.). مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید. بیروت: دار الکتب العلمیّة.