نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

استادیار مرکز آموزش های عمومی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

قرآن کریم برخی از ویژگی‌های انسان را فطری و غیراکتسابی و مقتضای ذات و درون انسان معرفی می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها، «فطرت خداخواهی انسان» است. در قرآن کریم، ساختار وجودی انسان، خداآشنا و خداخواه است و این مسئله به هیچ وجه ناشی از یک سلسله عوامل بیرون از ذات و مسائل اجتماعی، تربیتی و جغرافیایی نیست. البته برای شکوفایی این ویژگی درونی باید هر انسانی سطحی از رشد شخصیتی را از سر بگذراند و به لحاظ رفتاری در وضعیتی سالم و اخلاقی باشد. در غیر این صورت، فطرت به شکوفایی نمی‌رسد و دچار انحراف می‌شود، هرچند در مواقع اضطرار و در بن‌بست‌ها، این ویژگی خود را نشان می‌دهد، اما اگر وضعیت روحی و رفتاری مطلوب نباشد، پنهان می‌شود و آدمی دچار حیرت و سردرگمی می‌گردد. برای این ویژگی فطری، البته یک سلسله دلایل عقلی نیز وجود دارد که مفسران به آن‌ها اشاره کرده‌اند. این ویژگی فطری هم با آموزه‌های وحیانی نسبت دارد و هم با عوالم پیشین که در این زمینه، اختلاف جدی میان مفسران وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Fitrah from the Qur’anic Verses’ Perspective

نویسنده [English]

  • Bijan Mansouri

چکیده [English]

The Qur’an regards some of the human’s characteristics as innate. One of these characteristics is human nature for seeking God. In the Qur’an, the construction of human existence searches for divinity and this feature does not arise at all from factors out of the human nature as well as social, educational, and geographical factors. Of course, if one wants to possess this feature, he or she must develop his or her personality and, demonstrate ethical conduct; otherwise, that innate feature is not achieved and is deviated. Although, this feature shows itself in dead ends and difficulties, it will be hidden if it is not in an appropriate condition leading to human confusion. Indeed, there are some reasonable proofs for this innate feature based on the commentators’ views. This characteristic is related either to inspirational instructions or to ancient worlds in which there are serious disagreements among commentators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Innate
  • Unmixed
  • Unchangeable
  • Distress
  • The world of Zarr
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
آل‌غازی، سید عبدالقادر ملا حویش. (1382ق.). بیان المعانی. چ 1. دمشق: مطبه الترقی.
آلوسی، سیدمحمد. (1415ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌ أبی‌زمنین، محمدبن عبدالله. (1424ق.). تفسیر ابن‌ أبی زمنین. چ 1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن‌بن علی. (1422ق.). زاد المسیر فی علم التفسیر. تحقیق عبدالرزاق المهدی. چ 1. بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن‌عربی، محمدبن علی. (1422ق.). تفسیر ابن‌عربی. چ 1. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ابوالسعود، محمد‌بن محمد. (بی‌تا). ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم. چ 1. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ابن‌عجیبه، احمدبن محمد. (1419ق.). البحر المدید فی تفسیرالقرآن المجید. چ 1. قاهره: .نشر دکتر حسن عباسی زکی.
ابن‌جزی، محمدبن احمد. (1416ق.). التسهیل لعلوم التنزیل. چ 1. بیروت: دار الأرقم بن الأرقم.
ابن‌عاشور، محمدبن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر. چ 1. بیروت: مؤسسة التاریخ.
ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن. (1419ق.). تفسیر القرآن العظیم. چ 3. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
ابوحیان، محمدبن یوسف. (1420ق.). البحر المحیط فی التفسیر. چ 1. بیروت: دارالفکر.
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1407ق.). تفسیر النهر المارد من البحر المحیط. بیروت: دار الجنان.
بلاغی، سید عبدالحمید. (1386ق.). حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر. چ 1. قم: انتشارات حکمت.
بیضاوی، عبدالله‌بن عمر. (1418ق.). أنوارالتنزیل و أسرارالتأویل. چ 1. بیروت: احیاء‌التراث العربی.
جزایری، ابوبکر جابر. (1416ق.). أیسرالتفاسیر لکلام العلی الکبیر. ط 10. مدینة منوّره: مکتبة العلوم و الحکم.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1384). فطرت در قرآن. چ 3. تحقیق حجةالاسلام محمدرضا مصطفی‌پور. قم: انتشارات اسراء.
حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین. (1363). تفسیر اثنی عشری. چ 1. تهران: انتشارات میقات.
حسینی‌همدانی، سیدمحمد. (1404ق.). انوار درخشان. چ 1. تهران: کتابفروشی لطفی.
حقی بروسوی، اسماعیل. (بی‌تا). روح‌البیان. ط 1. بیروت: دار الفکر.
حوی، سعید. (1424ق.). الأساس فی التفسیر. ط 6. قاهره: دارالسلام.
خطیب، عبدالکریم. (بی‌تا). التفسیر القرآنی للقرآن. ط 1. بیروت: دارالفکر العربی.
دروزه، محمدعزت. (1383ق.). التفسیر الحدیث. چ 2. قاهره: داراحیاء‌الکتب العربیة.
زحیلی، وهبة‌بن مصطفی. (1418ق.). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج. ط 2. بیروت: دارالفکر المعاصر.
سبزواری نجفی، محمد. (1419ق.). إرشاد الأذهان إلی تفسیر القرآن. ط 1. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
سمرقندی، نصربن محمد. (بی‌تا). بحرالعلوم. ط 1. بیروت: دارالفکر.
سیوطی، جلال‌الدین و جلال‌الدّین محلّی. (1416ق.). تفسیرالجلالین. ط 1. بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات.
شبر، سیدعبدالله. (1412ق.). تفسیرالقرآن الکریم. ط 1. بیروت: دارالبلاغة للطباعة والنشر.
شیرازی، سیدمحمدحسین. (1423ق.). تبیین القرآن. ط 2. بیروت: دار العلوم.
صادقی تهرانی، محمد. (1419ق.). البلاغ فی تفسیرالقرآن بالقرآن. چ 1. قم: مؤلف.
طباطبائی، سیدمحمدحسین. (1427ق.). تفسیرالبیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن. چ 1. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1417ق.). المیزان فی تفسیرالقرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع‌البیان. تحقیق محمدجواد بلاغی. چ 3. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طنطاوی، سیدمحمد. (بی‌تا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. ط 1. قاهره: دار نهضة مصر للطباعة و النشر.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیرالقرآن. ط 1. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
طیب، سیدعبدالحسین. (1378). أطیب‌البیان فی تفسیرالقرآن. چ 2. تهران: انتشارات اسلام.
علم‌الهدی، سیدمرتضی. (1431ق.). نفائس‌التأویل. چ 1. بیروت: شرکةالأعلمی للمطبوعات.
فخر رازی، محمدبن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. ط 3. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق.). تفسیرالصافی. چ 2. تهران: انتشارات‌الصدر.
ــــــــــــــــــــــــــ . (1418ق.). الاصفی فی تفسیر القرآن الکریم. تحقیق محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی. چ 1. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. چ 11. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سیدعلی‌اکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث. چ 3. تهران: بنیاد بعثت.
قمی، علی‌بن ابراهیم. (1363). تفسیرالقمی. چ 3. قم: دارالکتاب.
کاشانی، ملافتح‌الله. (1423ق.). زبدةالتفاسیر. تحقیق بنیاد معارف اسلامی. چ 1. قم: بنیاد معارف اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ 1. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مراغی، احمدبن مصطفی. (بی‌تا). تفسیر المراغی. ط 1. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مغنیه، محمدجواد. (1424ق.). تفسیرالکاشف. چ 1. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ـــــــــــــــــــ . (بی‌تا). التفسیر المبین. چ 3. قم: بنیاد بعثت.
ملاحویش‌آل‌غازی، سیدعبدالقادر. (1382ق.). بیان‌المعانی. ط 1. دمشق: مطبعة الترقی.
نجفی‌عرب‌زاده، سیدمحمدحسین. (1404ق.). انوار درخشان در تفسیر قرآن. چ 1. تهران: کتابفروشی لطفی.
نسفی، عبدالله‌بن احمد. (1416ق.). مدارک التنزیل و حقائق التأویل. ط 1. بیروت: دارالنفائس.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1386). تفسیر راهنما. چ 5. قم: بوستان کتاب.