نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران

چکیده

در قرآن کریم، آیاتی با بسامد فراوان دربارة امامت، ولایت و فضایل اهل بیت(ع) وجود دارد. یکی از این آیات که مفسران در محتوای آن بحث و گفتگو کرده‌اند، «آیة تطهیر» می‌باشد که راهگشاترین آیه دربارة منزلت، عصمت و امامت اهل بیت(ع) است. این مقاله دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنتّ (بیش از 25 تفسیر) را دربارة چگونگی دلالت آیه بر عصمت مورد پژوهش قرار داده‌است و پس از تحلیل، ارزیابی و نقد دیدگاه‌های مختلف به این نتیجه دست یافته‌است که مفسران شیعه چهار دیدگاه و مفسران اهل سنّت دو دیدگاه را در این زمینه مطرح کرده‌اند و از میان همة تقریرها، دو دیدگاه از نظر استدلال به عنوان بهترین دیدگاه میان مفسران سلف و متأخر شیعه و اهل سنّت برگزیده شده‌است. اولین دیدگاه، استدلال علامه طباطبائی در تفسیر المیزان به دلیل زاویة خاص نگرش به مفهوم واژگان شاخص آیة تطهیر و چگونگی عملکرد ارادة خدا در اذهاب رجس و طهارت اهل بیت(ع) و دیگری نظر سیّد محمدحسین فضل‌الله در تفسیر مِن وحی القرآن است که به مصداق و عینیّت آیه بیشتر نزدیک شده‌است و به نوعی تفسیر دیدگاه علامه طباطبائی به‌شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Verse Tathir on the Infallibility of the Ahl-al Bayt (AS) from Shi’a and Sunni Commentators’ Perspectives

نویسندگان [English]

  • Kavous Rouhi Barandagh 1
  • Seyyed Sajjad Gholami 2

1 Associate Professor of the Quranic Science and Hadith at Tarbiat Modares Uiversity, Tehran, IRAN.

2 Ph.D Candidate of the Quranic Science and Hadith at Tarbiat Modares University, Tehran, IRAN.

چکیده [English]

There are verses with high frequency in the Quran about imamate (leadership), velayat and virtues of Ahl al-bayt (AS). One of the verses that commentators discussed its content is the verse of Tathir which is about dignity, infallibility and Imamate of Ahlul-Bayt (AS). In this article, Shi’a and Sunni (over 25 commentaiesy) commentators’ views about the implication of this verse on the infallibility of the Ahl-al bayt were examined. And after analysis, evaluation, and criticizing different views, it was concluded that Sh’ia commentators have four viewpoints and Sunni commentators have two viewpoints in this regard. And among these viewpoints, two views were chosen as the best views among former and recent Shi’a and Sunni commentators. The first viewpoint is Tabatabai’s argument in Al-Mizan for the particular angle of looking at the key words and concepts of Tathir and the other view is Sayyid Mohammad Hussein Fadlallah’s perspective in interpretation of the Quran as a revelation being somewhat closer to this verse, and, to some extent, is regarded as an interpretation from Allameh Tabataba’i viewpoints.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tathir Verse
  • Ahl al-Bayt (AS)
  • Infallibility
  • Commentators
  • Shi’a
  • Sunni
آلوسی، سید محمود. (1415ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق علی عبدالباری عطیة. ط 1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن محمد. (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. چ4. قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌تیمیه، احمدبن عبدالحلیم. (1406ق.). منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعةو القدریة. تحقیق محمد رشاد سالم. ریاض: جامعة الإمام محمدبن سعود الإسلامیة.
ابن‌حنبل، احمد. (1420ق.). مسند احمد‌بن حنبل. تحقیق شعیب الأرنؤوط وآخرون. ط2. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌سیده، علی‌بن اسماعیل. (1382ق.). المحکم و المحیط الأعظم. القاهره: معهد المخطوطات العربیة.
ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمدبن علی. (1379ق.). مناقب آل أبی‌طالب علیهم‌السلام.  ط1. قم: مؤسسة انتشارات علامه.
ابن‌عاشور، محمدبن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر.  ط 1. بیروت: مؤسسة التاریخ.
ابن‌فارس، أحمدبن فارس. (1404ق.). معجم المقاییس اللغة. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر. (1419ق.). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس‌الدین.  ط 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. ط 3. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
امین اصفهانی، سیده نصرت. (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان اسلام.
بحرانی، هاشم‌بن سلیمان. (1416ق.). البرهان فی تفسیر القرآن. چ1. تهران: بنیاد بعثت.
جوان ملکوتی، عبدالله. (1376). «اهل بیت و آیة تطهیر در تفاسیر مهم اهل سنت». مقالات و بررسی‌ها. ش 62. صص 7ـ22.
حائری تهرانی، میر سیدعلی. (1377). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
حسینی استرآبادی، سید شرف‌الدین علی. (1409ق.). تأویل الآیات الظاهرة. چ1. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
حسینی شیرازی، سید محمد. (1424ق). تقریب القرآن إلی الأذهان. چ1. بیروت: دارالعلوم.
ذهبی، شمس‌الدین محمد. (1413ق.). الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب السنة. ط1. جدّه: دار القبلة للثقافة الإسلامیة.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1412ق.). مفردات ألفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. ط1. بیروت: دارالقلم.
زمخشری، جارالله محمود. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. ط3. بیروت: دار الکتاب العربی.
سجادی، سید جعفر. (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. چ1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سید مرتضی، علی‌بن الحسین. (1411ق.).الذخیرة فی علم الکلم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
شاذلی، سید‌بن قطب. (1412ق.). فی ظلال القرآن. ط 17. القاهرة: دارالشروق.
صدرای شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1981م.). الحکمةالمتعالیة فی الأسفار العقلیةالأربعة. ط 3. بیروت: دار إحیاء التراث.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. ط 5. قم: مکتبة النشر الإسلامی.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق محمدجواد بلاغی. چ3. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن. چ1. بیروت: دار المعرفة.
طنطاوی، سید محمد. (بی‌تا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. بی‌جا: بی‌نا.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. ط1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین. (1378). أطیب البیان فی تفسیر القرآن. چ2. تهران: انتشارات اسلام.
فخر رازی، ابوعبدالله محمد. (1420ق.). مفاتیح الغیب. بیروت: دار التراث العربی.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1409ق.). کتاب العین.  ط2. قم: نشر هجرت.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب. (1426ق.). القاموس المحیط. ط 8. بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزیع.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1415ق.). تفسیر الصافی. تحقیق حسین اعلمی. ط2. تهران: انتشارات الصدر.
 قرآن کریم. (1415ق.). ﺗﺮﺟمة سیدعلی موسوی گرمارودی. ﺗﻬـﺮان :دار اﻟﻘـﺮآن اﻟﻜـﺮﻳﻢ (دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗﺎرﻳﺦ و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ).
قرشی، سید علی‌اکبر. (1377). تفسیر أحسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
قرطبی، محمدبن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. ط1. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
قشیری، عبدالکریم‌بن هوازن. (۱۳۶۱). رسالة قشیریه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1429ق.). الکافی. چ1. قم: دار الحدیث.
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مغنیه، محمدجواد. (1424ق.). تفسیر الکاشف. چ1. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مفید، محمد‌بن نعمان. (1424ق.). تفسیر القرآن المجید. چ1. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
نخجوانی نعمت‌الله‌ بن محمود. (1999م.). الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة. مصر: دار رکابی للنشر.
هاشمی، محمدبن سعد (ابن‌سعد). (1413ق.). الطبقات الکبری. چ1. بیروت: دار صادر.
هیتمی مکی، احمدبن حجر. (1417ق.). الصواعق المحرقة. تحقیق عبدالرحمن عبدالله ترکی و کامل محمّد خراط. چ1. بیروت: مؤسسة الرسالة.