نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار روانشناسی جامعةالمصطفی، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری روانشناسی قرآن، جامعةالمصطفی، قم، ایران

3 دانشیار فلسفة اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، قم، ایران

چکیده

تأمین نیاز انسان به احترام، شایستگی و قدرت موجب اعتماد به نَفْس، خودشکوفایی و موفقیت می‌شود و ضربه به این نیاز نیز موجب احساس ضعف و حقارت می‌گردد. هدف از این تحقیق، بررسی این نیاز و بنیادین بودن آن از نگاه قرآن است. به این ‌منظور، با شیوة داده‌بنیاد، کلیدواژه‌های مرتبط با احترام در نرم‌افزار مکس‌کیودا وارد شدند و کار کدگذاری همراه با تحلیل‌ محتوا به شکل مقوله‌بندی‌های مختلف انجام گرفت. برای معنایابی واژگان در این تحقیق، از روش میدان‌ معنایی ساختگرا و معناشناسی شناختی و برای موارد بینامتنی از روش تفسیر موضوعی استفاده شد. تحلیل کلیدواژگان و موارد بینامتنی، فراوانی پانصد کد مرتبط با موضوع احترام را در قرآن نشان داده‌است و سطوح متعددی از راهکارهای رشد یا ضربه به احترام و نیز علل شکل‌گیری یا مقابله با احترام را استخراج کرده‌است. در نتیجه، این میزان از بسامد نشانگر بنیادین بودن نیاز به احترام از نگاه قرآن است. بررسی کلیدواژه‌های احترام و همنشین‌های آن‌ها دو زیرمجموعة قدرت در برابر ضعف و شایستگی در برابر تحقیر را برای نیاز احترام نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Primary Need of Man to Respect in the Quranic Perspective, Emphasizing Structural and Cognitive Semantics

نویسندگان [English]

  • mahdi safurayi 1
  • Jafar Aligoli Firouzjai 2
  • Alireza Qaeminia 3

1 Almostafa

2 Ph.D. Student, Quranic Psychology, Al-Mustafa International University, Qom, IRAN

3 Associate Professor of Islamic Philosophy ,research institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran

چکیده [English]

Providing human need for respect, merit and power leads to his self-esteem, self-realization and success and inflict a blow to this need also causes feelings of weakness and humiliation. The purpose of this research is to examine this need and its fundamentality from the perspective of the Quran. For this purpose, the keywords related to respect were entered into MaxQDA's software with the data base method and encoded with content analysis in the form of different categories. In order to find the meaning of the words in this research, structural semantic field and cognitive semantics method were used and for the intertextual cases the subject interpretation method was used. The analysis of the keywords and intertextual cases has shown the abundance of 500 codes related to the topic of respect in the Quran and has extracted several levels of ways to grow or hitting the respect, as well as the causes of the formation or reciprocity of respect. As a result, this rate of frequency indicates the fundamental need to respect in the Quranic view. Investigating the keywords of respect and their affiliations shows that two subspecies of “power” against “weakness” and “worthiness” against “humiliation” in need of respect

کلیدواژه‌ها [English]

  • Respect
  • Merit
  • Power
  • Cognitive Semantics
  • Structural Semantics
ابن‌فارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییس اللغه. قم: نشر مکتب الأعلام الأسلامی.
ابن‌منظور، محمدبن مکرّم. (1414ق.).لسان العرب. چ3. بیروت: دار صادر.
ابن‌هشام، عبدالملک. (بی‌تا).السیرةالنبویّة. تحقیق مصطفی السقا، ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی. بیروت: دار المعرفة.
ایزوتسو، توشیهکو. (1361). خدا و انسان در قرآن. ترجمة احمد آرام. تهران: انتشار سهامی.
ایمان، محمدتقی و محمودرضا نوشادی. (1395). «تحلیل محتوای کیفی». عیار پژوهش در علوم انسانی. س3. ش2. پیاپی 6. صص15ـ44.
پالمر، فرانک.(1385). نگاهی تازه به معناشناسی. ترجمة کوروش صفوی. چ4. تهران: کتاب ماد.
تبریزی، منصوره. (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی». فصلنامة علوم اجتماعی. د 21. ش 64. صص 105ـ138.
جوادی‌آملی، عبدالله. (1383). تفسیر تسنیم. ج6. قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل‌بن حمّاد. (1407ق.). الصحاح فی لغة العرب. تحقیق احمدبن عبدالغفور عطار. چ 4. بیروت: دارالعلم.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1410ق.). الصحاح تاج‌اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
حر عاملی، محمدبن حسن. (1409ق.). وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
خامه‌گر، محمد. (1389). «شبکه معنایی موضوعات قرآن «معرفی شش رویکرد در تفسیر موضوعی قرآن کریم». پژوهش‌های قرآنی. ش 62ـ63. صص 271ـ236.
دانایی‌فرد، حسن و سیدمجتبی امامی. (1386). «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد». اندیشة مدیریت راهبردی. د1. ش2. صص 69ـ97.
راسخ ‌مهند، محمد. (1386). «اصول و مفاهیم بنیادی در زبانشناسی شناختی». بخارا. ش63. صص172ـ191.
سیدرضی، محمدبن حسین. (1414ق.). نهج البلاغة. تصحیح علی‌نقی فیض‌الإسلام. قم: هجرت.
شاه‌عبدالعظیمی، حسین. (1363). تفسیر اثنی‌عشری.14 جلد. تهران: میقات.
شجاعی، محمدصادق و دیگران. (1393). «کاربرد نظریه حوزه‌های معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایة منابع اسلامی». مطالعات اسلام و روانشناسی. س8. ش15. صص 7ـ38.
شیرافکن، محمدحسین و دیگران. (1396). «تحلیل حوزه مقابل تقوا با تأکید بر روش معناشناسی ایزوتسو». مجلة ذهن. د 18. ش71. صص 171ـ198.
صدر، سید موسی. (1395). در قلمرو اندیشه امام موسی صدر: نای و نی. ترجمة علی حجتی کرمانی. چ4. قم: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
طباطبایی، سیدمحمدکاظم. (1390). منطق فهم حدیث. قم: نشر مؤسسة امام خمینی(ره).
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری). بیروت: نشر دارالمعرفة.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآنتصحیح احمد حبیب عاملی. 10 جلد. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عسکری، ابوهلال. (1400ق.). الفروق فی اللغة. بیروت: دارالافاق.
علی‌گلی، جعفر، سیدحمید جزائری و همایون سراقی. (1396). «نیاز اولیة انسان به پذیرش از دیدگاه قرآن و نظریات مطرح روان‌شناسی». کنگرة قرآن و علوم انسانی.
علی‌گلی، جعفر، محمدمهدی صفورایی و علی‌محمد صالحی. (1396). «تحول نیاز انسان به آزادی و اختیار از نگاه قرآن و نظریه‌های مطرح در روان‌شناسی». کنگرة قرآن و علوم انسانی.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1409ق.). کتاب العین. چ2. تهران: هجرت.
فضل‌الله، محمدحسین. (1419ق.). من وحی القرآن. 25 ج. بیروت: دارالملاک.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1984م.). قاموس المحیط. کویت: نشر الکویت.
فیض‌کاشانی، محمد. (1406ق.). الوافی. اصفهان: کتابخانه أمیرالمؤمنین علی(ع).
ـــــــــــــــــــــــــ . (1415ق.). تفسیر الصافی. تصحیح حسین اعلمی. تهران: مکتبة الصدر.
قائمی‌نیا، علیرضا. (1386). «زبان‌شناسی شناختی و تفسیر قرآن کریم». مجلة ذهن. د 8. ش30. صص3ـ26.
ــــــــــــــــــــ . (1390). معناشناسی شناختی قرآن. قم: فرهنگ و اندیشة اسلامی.
قراملکی، فرامرز، مریم قاسم احمد و عبدالهادی فقهی‌زاده. (1396). «مؤلفه‌های معنایی مادة "کرم" در قرآن بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی ـ منطقی». پژوهش‌های قرآن و حدیث. د50. ش1. صص 77ـ99.
قرائتی، محسن. (1388). تفسیر نور.10 ج. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، علی‌اکبر. (1412ق.).قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. چ4. تهران: نشر دارالکتب الإسلامیة.
کاویانی، محمد. (1392). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
گلاسر، ویلیام. (1382). نظریة انتخاب گلاسر. ترجمة مهرداد فیروزبخت. تهران: نشر رسا.
گلفام، ارسلان و سحر بهرامی خورشید. (1386). «نگاهی شناختی به مفهوم سببیت در زبان فارسی». پژوهشنامة علوم انسانی. ش55. صص 37ـ62.
مرتضی زبیدی، محمدبن محمد. (1984م.). تاج‌العروس من جواهر القاموس. کویت: نشر الکویت.
مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1391). اخلاق در قرآن. تحقیق محمدحسین اسکندی. قم: نشر مؤسسة ‌امام.
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1380). به سوی خودسازی. تحقیق کریم سبحانی. قم: نشر مؤسسة ‌امام.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1371). تفسیر نمونه. 28 ج. تهران: نشر دار الکتب الإسلامیة.
یانگ، جفری. (1383). شناخت‌درمانی اختلالات شخصیت: رویکرد طرح‌واره‌محور. ترجمة علی صاحبی و حسن حمیدپور. تهران: نشر ارجمند.
یانگ، جفری، ژانت کلوسکو و مارجوری ویشار. (1391). طرح‌واره درمانی (راهنمای کاربردی برای متخصصین بالینی). ترجمة حسن حمیدپور و زهرا اندوز. تهران: نشر ارجمند.
یمانی، نیکو، احمدرضا نصر و امیرحسن منجمی. (1386). «تحلیل داده‌های پژوهش‌های کیفی با استفاده از نرم‌افزار». مجلة آموزش در علوم پزشکی. د7. ش 18. صص 423ـ436.
Carver, Charles s. & Michael Scheir. (1992). Perspective on Personality. University of Miami.
Evans, Vyvyan & Green Melanie. (2006). Cognitive Linguistics An Introduction. Edinburgh University Press.
Hsieh, Hsiu- Fang, Shanon, Sara E. (2005). “Three Approaches to Content Analysis”. Qualitative Health Research. Vol. 15. No. 9. Pp. 1277-1288.
Glaser, Barney G. & Anselm L Strauss. (1967). the Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine Publishing Company.
Lackoff, George & Johnson, Mark. (1999). Philosophy in the Flesh. New York: Basic Books.
Lewando-Hundt, G. & et al. (1997). “Comparing Manual with Software Analysis in Qualitative Research: Undressing Nud”. IST. Health Policy Plan. Vol. 12. No. 4. Pp. 372-380.
Maslow, Abraham. (1970). Motivation and Personality. Harper & Row.
Overschelde, James P. Van and et al. (1969). “Category norms: An updated and expanded version of the Battig and Montague norms”. Journal of Memory and Language. No. 50. Pp 289-335.
Shaffer, David R. & Kipp, Katherine. (2007). Developmental Psychology Childhood and Adolescence. 8th Edition. Wadsworth Cengage Learning.
Talmy, Leonard. (2000). Toward a Cognitive Semantics. Cambridge, MA: MIT Press.