نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد عرب صالحی ¹
• فریده پیشوایی ²

¹ دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران.

² سطح ۴ تفسیر تطبیقی، موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه، قم، ایران.

چکیده

هدف این مقاله تحلیل و نقد هستی‌شناسی عقل در آراء«تفکیکیان متاخر» یعنی پیروان کنونی این جریان فکری و تبیین کاستی‌های کاربست آن در فهم قرآن است و این موضوع را در آراء قرآنی مرحومان ملکی‌میانجی،تهرانی،حکیمی وآیت‌الله سیدان بررسی کرده است. نتایج این مطالعه که به شیوه توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه‌ای است، نشان می‌دهد تفکیکیان متاخر، ضمن مخالفت سرسختانه با عقلِ فلسفی به معنای خاص آن، عقلِ مورد پذیرش خود را با عناوین متمایزی همچون عقل فطری(عقل انواری)، خودبنیاد دینی و ضروری معرفی می‌کنند تا تفاوت آن را با عقل فلسفی نشان دهند، اما در واقع امر، عقل مطلوب ایشان، همان عقل تحلیل‌گر یا عقل مدرک بدیهیات است و در قالب قضایای منطقی، ارجاع عمومات و مطلقات به مخصصات و مقیدات و فهم قرآن با قرائن متصله و منفصله ظهور یافته است. نیز این فرضیه ثابت می‌شود که گرچه تفکیکیان متاخر نسبت به پیشینیان خود تا حدودی به عقل بهاء داده‌اند، اما این کارکرد باز هم حداقلی است و تنها در محدوده اثبات اصل برخی عقاید، درک حرمت، وجوب، حسن و قبح برخی امورکارآیی دارد. حاصل اینکه این جریان فکری، مبتنی بر تفکیک ازپیش‌ساخته خود در بین منابع تفسیر، دست عقل فلسفی را از دایره فهم و درک معانی عمیق قرآن کوتاه و نوعا به سطوح ظاهری معنای آیات اکتفاءکرده‌ است. مقایسه نظرگاه قرآنی ایشان با تفاسیر عقل‌گرا شاهد این مدعاست.

کلیدواژه‌ها

• تفکیکیان متاخر
• عقل
• عقل فطری
• عقل فلسفی
• نقد

عنوان مقاله [English]

Analysis and critique of ontology and the scope of application of reason In the Qur'anic views of the later sects

نویسندگان [English]

• mohammad arabsahehi ¹
• farideh pishvaei ²

¹ Islamic research institute for culture and thought, Tehran. iran

² Level 4 Comparative Interpretation, Masoumiyah Seminary Higher Education Institute, Qom, Iran.

چکیده [English]

"Late separatists" means the current followers of this current of thought, compared to the earlier separatists, have changed their approach to the scope of application of reason in understanding the Qur'an and give more functions to reason. The present article has examined this issue in the Quranic opinions of the late Malekimianji, Tehrani, Hakimi and Mr. Seydan.
The results of this study, which is based on descriptive-analytical method based on library information, show that later separatists, while stubbornly opposing philosophical reason in its specific meaning, accepted their reason with distinct titles such as innate intellect (enlightened intellect). , Introduce religious and essential self-foundationTo show its difference with the philosophical intellect, but in fact, their preferred intellect is the analytical intellect or the intellect of the evidence of axioms, and in the form of logical propositions, referring generalities and absolutes to the specifics and constraints and understanding the Qur'an with connected and discrete evidences Has emerged. This hypothesis also proves that although later separatists valued reason somewhat than their predecessors As a result, this current of thought, based on its preconceived notion among the sources of interpretation, has limited the hand of philosophical reason from the circle of understanding the deep meanings of the Qur'an and typically to the apparent levels of the meaning of the verses. A comparison of his Qur'anic view with rationalist interpretations is evidence of this claim.

کلیدواژه‌ها [English]

• Late Separatists
• intellect
• innate intellect
• philosophical intellect
• critique