نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرّس، تهران

2 استادیار دانشگاه تربیت مدرّس، تهران

چکیده

نظریّة تجسّم اعمال که عهده‌دار تبیینِ کیفیّت و نحوة دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می‌کند. درگفته‌های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّة عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می‌خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئلة تجسّم اعمال اشاره شده است. این آیات با توجّه به گوناگونی آنها در نوع ساختار ادبی به دسته‌های متعدّدی تقسیم می‌شوند. دسته‌ای از این آیات با تعبیرهای مختلف از جمله دیدن اعمال، حضور اعمال، آوردن اعمال، آزمودن عمل و غیره به‌صراحت بر تجسّم یافتن اعمال در عالم آخرت تأکید می‌کنند. دسته‌ای دیگر با ساختار نحوی خاص از جمله کاربرد استفهام انکاری و حصر، جزای اعمال در آخرت را عین اعمال معرّفی می‌کنند. دستة سوم از آیات با تصویرپردازی‌های متعدّد به صورت تشبیه یا تمثیل مانند تشبیه اعمال نیک مؤمنان به نور و اعمال کافران به سراب و تاریکی، ماهیّت درونی برخی از اعمال را به تصویر کشیده‌اند. این جستار به بررسی ساختارهای ادبی و تعابیری در آیات قرآن می‌پردازد که می‌تواند شاهدی بر  نظریّة تجسّم اعمال باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of the Literary Structures of the Quran to Confirm the Theory of Deeds’ Visualizations

نویسندگان [English]

  • Naser Kolivand 1
  • Nosrat Nilsaz 2

چکیده [English]

Visualization theory, which is used to explain the determination of the quality and howness of rewarding and punishment of human beings‘ deeds, shows the reality of human deeds in  the hereafter. According to many scholars and commentators besides rational arguments, there exist ample anecdotal evidence to support this theory. 95 verses of the Quran alluded to the visualization of deeds. According to their different literary structures, these verses are divided into multiple categories. A group of these verses with different interpretaions and terminology  such as the visualizations of deeds, the presence of deeds, the examination of deeds explicitly emphasize the visualizaions of deeds in the hereafter. The other special syntactic structures such as denial of questioning, arrest, and criminal deeds in the hereafter denote to the reality of occuring such procedures. The third set of signs with multiple imaging in the form of simile or metaphor such as  metaphors for considering good deeds and acts of believers as light and regarding unbelievers‘ deeds as mirage and darkness portrayed.the innate nature of some of the deeds. This article examineed the literary structures and interpretations in the Quran that could provide evidence in support of the theory deeds‘ visualization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation
  • Literary structure
  • Deeds
  • Visualization of deeds
قرآن کریم.
ابن‌عاشور، محمّدطاهر. (1420ق.). التّحریر والتّنویر. بیروت: مؤسّسة التّاریخ.
ابن‌عربی، محیی‌الدّین محمّد. (1418 ق.). الفتوحات المکّیّه فی معرفة الأسرار المالکیّة و الملکیّة. بیروت: دار احیاء التّراث العربیّة.
عروسی الحویزی، عبد علیّ‌بن جمعه. (بی‌تا).  نورالثّقلین. قم: مؤسّسة مطبوعات اسماعیلیان.
الشّرتونی، رشید. (1386). مبادی العربیّة. ترجمه و شرح محمود خورسندی و حمید مسجد‌سرایی. قم: حقوق اسلامی.
بهشتی، احمد. (1383). «نقد و بررسی عقاب و کیفر در نظام قضا و قدر». فلسفه و کلام. ش 1. صص 5ـ 16.
جوادی آملی، عبدلله. (1381). تفسیر موضوعی قرآن: معاد در قرآن. ج 5. قم: انتشارات اسراء.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1386). مآثر آثار. قم: الف، لام، میم.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1382). دو رسالة مثل و مثال. تهران: نشر طوبی.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1387). رسالة علم و دین. شرح داوود صمدی آملی. قم: انتشارات قائم آل محمّد(عج).
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1404ق.). دروس اتّحاد عاقل به معقول. تهران: انتشارات حکمت.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1387). سرح العیون فی شرح العیون. قم: مؤسّسة بوستان کتاب (مرکزالطّباعة والنّشرالمکتب الأعلام الإسلامی).
حسینی همدانی، سیّد محمّدحسین. (1404ق.). انوار درخشان. تهران: کتابفروشی لطفی.
سیوطی، جلال‌الدّین. (1426ق.). الإتقان فی علوم القرآن. تحقیق فواز احمد زمرلی. بیروت: دارالکتاب العربی.
صدرای شیرازی، محمّد. (۱۴۰۴ق.). مفاتیح الغیب. ترجمه و تعلیق محمّد خواجوی. تهران: انتشارت مولی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۵۴). المبدأ و المعاد. ترجمة محمّد الحسینی اردکانی. تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفة ایران.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1401ق.). الحکمة‌المتعالیّة فی الأسفار العقلیّة ‌الأربعة. بیروت ـ لبنان: دار احیاء التّراث العربی.
صفا، ذبیح‌الله. (۱۳۴۶). تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). انسان از آغاز تا انجام. ترجمة صادق لاریجانی. به کوشش استاد سیّدهادی خسروشاهی. قم: انتشارات بوستان کتاب.
فخر رازی، ابوعبدالله محمّد. (1420ق.). التّفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار احیاءالتّراث العربی.
فریدونی، علی. (1386). اندیشة سیاسی اخوان‌الصّفاء. قم: بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیّة قم).
قرشی، علی‌اکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
کولیوند، ناصر. (1391). بررسی ماهیّت عمل و تجسّم اعمال از دیدگاه علاّمه طباطبائی. پایان‌نامة دورة کارشناسی ارشد. گروه علوم قرآن و حدیث.تهران: دانشکدة علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرّس.
مجلسی، محمّدباقر. (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرّسول. تهران: چاپ هاشم رسولی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیّه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة امام علیّ‌بن ابیطالب(ع).
Boullata, Issa. (2000). Literary Structures of Religious Meaning in the Quran. Great Britain: Curzon Press.