نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

• محمد کاظم شاکر ¹
• انسیه عسگری ²

¹ استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

چکیده

مطالعات تطبیقی از اتفاقات خجسته‌ای است که در دورة معاصر، علوم انسانی را در نقطة عزیمت برای پیشرفت چشمگیر قرار داده‌است. دانش‌های دینی و از جمله، تفسیر قرآن نیز می‌تواند یکی از جلوه‌های این گونه مطالعات باشد. اندیشة خاص مذهبی مفسران سبب تولید فرآورده‌های تفسیری متفاوت شده، به طوری که تأثیر دو مکتب تشیع و تسنّن بر تفسیر برخی آیات، به‌ویژه آیات کلامی و فقهی، انکارناپذیر است. کاربست رویکرد تطبیقی در تفسیر این دسته از آیات، ضمن آنکه به شفافیت آرای تفسیری فریقین می‌انجامد، باعث رشد و بالندگی دانش تفسیر و گزینش آرای قوی‌تر از سوی مفسران نیز خواهد شد. پژوهش حاضر درصدد است تا پیدایش رویکرد تطبیقی در تفسیر و نیز سیر تحول آن را با مطالعة اهمّ تفاسیر اجتهادی فریقین در سده‌های چهارم، پنجم و ششم به انجام رساند. در این مقاله، برخی از آیاتی که بیش از دیگر آیات، معرکة آرای فقهی یا کلامی شیعه و اهل سنت بوده‌اند، انتخاب کرده‌ایم و دیدگاه مفسران یک مذهب در برخورد با آرای تفسیری مذهب دیگر ارزیابی نموده‌ایم. نگارندگان این مقاله درصدد هستند بدین پرسش پاسخ دهند که رویکرد تطبیقی در تفاسیر مورد بررسی چه ویژگی‌هایی دارد و هر یک از مفسران به آرای مخالف مذهب خود چگونه نگریسته‌است و با چه معیارهایی به طرح و نقد این آرا پرداخته‌است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که همزمان با رشد و توسعة دو دانش کلام و فقه در سده‌های میانی، رویکرد تطبیقیِ شیعی‌ـ سنّی به تفاسیر اجتهادی راه یافته‌است و در هر دو مکتب، سیری تکاملی داشته‌است و مفسران بعدی نقاط ضعف مفسران قبلی را جبران کرده‌اند. نمونه‌هایی که در این تحقیق بررسی شده‌اند، حاوی نکاتی است که نقاط قوّت و ضعف در تفسیر تطبیقی را نشان می‌دهد که این امر می‌تواند چراغ راهی برای مفسران و نیز نقطة عزیمت خوبی برای دانش تفسیر به شمار آید.

کلیدواژه‌ها

• تفسیر تطبیقی
• تفسیر مقارن
• تفسیر مقایسه‌ای
• روش‌های تفسیری
• رویکردهای تفسیری
• تاریخ تفسیر
• تفسیر فریقین

عنوان مقاله [English]

Historical Course and Deficiencies of Comparative Interpretation from the 4th to the 6th Century A.H.

نویسندگان [English]

• Mohammad Kazem Shaker ¹
• Ensiyeh Asgari ²

¹ Professor of Quran and Hadith Sciences of Allameh Tabatabai University, Tehran, IRAN.

² Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences of Hazrat-e Masoumeh University, Qom, IRAN.

چکیده [English]

Comparative studies are the blessed events in the contemporary period that put humanities at the departure point for a dramatic progress. The various branches of religious studies, including the interpretation of the Quran, can be one of the manifestations of such studies. The particular religious thought of the Quran commentators has led to the production of different exegetical products, so that the effect of the two schools of Shi’a and Sunni on the interpretation of some verses - especially theological and jurisprudential verses- is undeniable. Applying a comparative approach in interpreting these two kinds of Quranic verses, while also giving rise to the transparency of the exegetical views of the Shi’a and Sunni commentators, will increase the knowledge of the interpretation and selection of stronger views by Quran exegetes. The present paper seeks to study the beginning of the comparative approach to the interpretation and evolution of it through the study of the most important inferential interpretations of the Fourth, the Fifth and Sixth Centuries. In this essay, some of the most controversial verses among jurisprudents and theologians of Shi’a and Sunni have been selected and the viewpoints of a commentator of a cult in comparison to another cult commentator have been evaluated. The authors of this paper seek to answer the question of what the characteristics are in the comparative approach in the relevant commentaries and what each commentator has looked at, and by what criteria, criticized these views. The results of this research show that with the simultaneously development of two knowledge of theology and jurisprudence in the Middle Centuries A.H, a comparative Shiite-Sunni approach has led to inferential interpretations, and in both schools there has been evolutionary development, and subsequent commentators have compensated for the weaknesses of previous interpreters. Examples that have been examined in this study include points that highlight the strengths and weaknesses of the comparative interpretation, which could be a light for commentators, and a good departure point for interpretive knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

• Comparative Interpretation
• Exegetical Methods
• Exegetical Approaches
• History Of Interpretation
• Shi’a-Sunni Interpretation