نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار قرآن و حدیث دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 کارشناسی ارشد علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، میبد، ایران

چکیده

زرقانی از مؤلفان برجسته در زمینة تألیف کتب علوم و تاریخ قرآنی است و از آنجا که موضوع سازماندهی سورهای قرآن در بین مباحث تاریخ قرآنی اهمیت ویژه‌ای دارد، پژوهش حاضر تلاش نموده که با روش تحلیلی‌ـ انتقادی به ارزیابی، نقد و بررسی نظرات وی در این زمینه بپردازد و به دنبال تشخیص واقعیت باشد. ادعای زرقانی دربارة توقیفی یا اجتهادی بودن سازماندهی سوره‌های قرآن در کتاب مناهل العرفان فی علوم القرآن، تفکیکی است. وی دربارة چگونگی سازماندهی همة سوره‌های قرآن ادعای واحدی ندارد و بخشی را توقیفی و بخشی را اجتهادی می‌داند و در اثبات این ادعا، بر این دلایل تکیه می‌زند: الف) پذیرش این نظریه از ناحیة بعضی عالمان بزرگ، ب) وجود روایاتی صریح در توقیفی بودن بخشی از سوره‌های قرآن و سکوت دربارة بخشی دیگر و ج) وجود روایاتی معتبر دربارة اجتهادی بودن بخشی از سوره‌های قرآن، اما دلایل وی به ترتیب با قوانین ذیل خدشه می‌پذیرد: 1ـ نفی شخصیت‌گرایی و لزوم عرضة دلیل بر این ادعا، 2ـ نفی نشدن ماعدا در اثبات یک شیء، 3ـ إذَا جاءَ الإحتمال بطل الإستدلال و 4ـ إِذَا تَعَارَضا تَسَاقَطَا. بر این اساس، اگر هم این ادعا درست 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criticizing the Organizing Method of the Quran Chapters in Zurghani’s Point of View

نویسندگان [English]

  • Amir Joudavi 1
  • Maryam Asayesh 2

1 Associate Professor of Quran and Hadith Sciences of Yazd University, Yazd, IRAN

2 M.A of the Quranic Science at the Quranic Science and Education University, Meybod, Yazd, IRAN

چکیده [English]

Zurghani is one of the eminent writers in compiling the quranic sciences and history, and since the issue of organizing the Quranic verses has a special importance among the topics on the history of the Quran, the present research has tried to evaluate and criticize his views on this subject using an analytical-critical method to recognize the true reality. Zurghani’s claim about being apprehending or striving of organizing of the Quran chapters (Surah) in the book “Manahilul Erfanfi Olumul Quran” is a separation method. He does not have the same claim in organizing all of Quran chapters, and considers some of them apprehending and some striving. His reasons for this claim are: (a) accepting this theory from some great scholars, (b) some traditions that speak about being apprehending some chapters clearly and are silent about some other chapters, (c) some traditions which speak about being striving parts of the Quranic chapters. However, his reasons would be wrong because of these rules respectively: (a) negating characterism and the necessity for proving this claim. (b) Proving something does not put down others, (c) possibility falsifies proofs, (d) when two rules conflict, their validity downfall. Accordingly, if this claim is true- and we know it is not and the competitors are strong- no strong implication support it too.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zurghani
  • Manahilul Erfan
  • Organizing Quran Chapters
  • Being apprehending Chapters
  • Being striving Chapters
قرآن کریم.
ابن ابی‌شیبه، عبداللّه بن محمد. (بی‌تا).المصنف. تحقیق حبیب الرحمن الأعاظمی. ج2. مکه: المکتبة الإمدادیة.
ابن‌فارس، احمد. (بی‌تا). مقاییس اللغة. ج 6. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ایازی، محمدعلی. (1378). کاوشی در تاریخ جمع قرآن. ج1. قم: کتاب مبین.
بخاری، محمدبن اسماعیل. (بی‌تا). صحیح. بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر.
بیهقی، احمدبن حسین. (بی‌تا). دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة. تحقیق عبدالمعطی قلعجی. ج5. بیروت: دارالکتب العلمیة.
حاجی امیری، شهربانو. (1388). «تحلیلی بر کیفیت چینش آیات و سوره‌ها در قرآن». بینات. س 16. ش 3 (پیاپی 63). صص 58ـ79.
خوئی، ابوالقاسم. (1387). البیان فی تفسیر القرآن. ترجمةسید جعفر حسینی. چ2. بی‌جا: دارالثقلین.
زرقانی، محمد عبدالعظیم. (بی‌تا). مناهل العرفان فی علوم القرآن. ترجمة محسن آرمین. ج1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
زرکشی، محمدبن عبدالله. (بی‌تا). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشی. ج1. بیروت: دارالمعرفة.
سیوطی، جلال‌الدین. (بی‌تا).الف. الإتقان فی علوم القرآن. تحقیق ابوالوفاء الأفغانی. ج1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). ب. الدّرالمنثور. ج1. طهران ـ کاظمین: المکتبة الإسلامیة و المکتبة الجعفری ـ دارالکتب العراقیة.
ـــــــــــــــــــــــــــ . (2002م.). أسرار ترتیب القرآن. تحقیق مرزوق علی إبراهیم. چ1. مصر: دار الفضیلة للنشر والتوزیع والتصدیر.
شیبانی، احمدبن محمد. (1421ق.). مسند الإمام احمدبن حنبل و بهامشه منتخب کنز العمّال فی سُنَن الأقوال والأفعال. ج1 و 5. چ1. بیروت: دارصادر.
صالح، صبحی. (1372). مباحث فی علوم القرآن. قم: الشریف الرضی.
طبری، محمدبن جریر. (بی‌تا).جامع البیان فی تفسیر القرآن. ج 1. بیروت: طبع بولاق، دار المعرفة.
طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تحقیق احمد حسینی اشکوری. ج5. تهران: مکتبة المرتضویة.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1312ق.). علم الیقین. تهران: بی‌نا.
معرفت، محمدهادی. (1385). تلخیصالتمهید. ج1. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیّة قم، دفتر انتشارات اسلامی.
نیشابوری، مسلم‌بن الحجاج. (بی‌تا). صحیح. تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی. ج1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.