نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استادیارگروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، ایران

2 دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور

3 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)،قزوین

چکیده

به «سنت تغییر» در آیة P... إِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ...O اشاره شده‌است و در دوران معاصر، همواره مورد توجه مفسران اجتماعی نیز بوده‌است. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین دقیق «سنت تغییر» بر اساس آیة 11 سورة رعد، به مقایسة دیدگاه مفسران اجتماعی بپردازد. بررسی دیدگاه‌ها نشان می‌دهد تعریف و تبیین دقیق «سنت تغییر» مبتنی بر تفسیری است که دربارة «ما»ی موصوله ارائه می‌شود. در این زمینه، دو دیدگاه هست: اول آنکه «ما»ی موصولة اول به «نعمت» و «ما»ی موصولة دوم به «معاصی» بازمی‌گردد. در نتیجه، سنت تغییر، «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب» معنا می‌شود. در دیدگاه دوم، «ما»ی موصولة اول به «نعمت و نقمت» و «ما»ی موصولة دوم به «معاصی و بازگشت از معاصی» معنا می‌شود. در نتیجه، سنت تغییر به «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب و برعکس» معنا می‌گردد. از این رو، در تبیین آیه، گروه اول این آیه را با آیة 53 انفال قید زده‌اند و معنای خاصی ارائه داده‌اند، ولی گروه دوم معنای عام و فراسیاقی از آیه ارائه داده‌اند. نتایج نشان می‌دهد دیدگاه و رویکرد دوم دقیق‌تر است؛ زیرا در برداشت فراسیاقی از آیه، ثمرات مهمی دریافتنی است؛ از جمله: کشف قوانین اجتماعی از قرآن، طرح سؤال و ارائة پاسخ‌های قرآنی، ارجاع جامعه به خویش به سبب ناملایمات اجتماعی و مشاهدة نمونه‌های عملی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis, Comparison and Critique of the Commentators' View of the “Tradition of Change” (Below the Verse 11 of Raad)

نویسندگان [English]

  • nabiyollah sadrifar 1
  • mohamad reza zamiri 2
  • mohamad molavi 3

1 Assistant Professor of Islamic Education, Payam-e Noor University, IRAN; (Corresponding Author)

2 Associate Professor of Islamic Education, Payam-e Noor University, IRAN

3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Imam Khomeini International University

چکیده [English]

The tradition of change" in the verse Oإِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْP has been mentioned and has always been of interest to social commentators in contemporary times. This paper tries to compare the viewpoint of social commentators with the descriptive-analytical method while explaining the exact "tradition of change" based on the eleventh verse of Rā'ud's sura. Reviews reveal that the precise definition of the "tradition of change" is based on an interpretation that is presented about. There are two perspectives on this: first, the "we" of the first principle of "blessing" and "us" of the second principle returns to "relative", hence the tradition of changing "from a desirable to an undesirable" meaning. In the second view, "us" of the first principle of "blessing" and "us," the second principle, is meant to be "relative and return of suffering", hence the meaning of the tradition of change as "transformation from desirable to unfavorable and viceTherefore, in explaining the verse, the first group refers to this verse with verse 53 of the Anfal and has given a special meaning, but the second group has provided a general and extraterrestrial meaning of the verse. The results show that the second viewpoint and approach are more precise, because in the extraction of a verse from the verse there are many important fruits, including: the discovery of the social laws of the Qur'an, the question of the Qur'an, the referral of the community to social problems, and the observation of.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Traditions
  • Tradition of Change
  • Verse of Eleven Surah al-Raad
  • Social Commentators
قرآن کریم.
ابن‌عربی، محمدبن‌علی. (1422ق.). تفسیر ابن‌عربی (تأویلات عبدالرزاق). چ 1. لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ایروانی، جواد و سید ابوالقاسم حسینی ‌زیدی. (1392). «اعجاز قرآن در سنت‌های اجتماعی». قرآن و علم. س 7. ش 13. صص 71ـ96.
بابایی، علی‌اکبر و دیگران. (1379). روش‌شناسی تفسیر قرآن. تهران: سمت.
بادکوبه هزاوه، احمد و یونس دهقانی فارسانی. (1387). «نقش ‌میثاق ‌اجتماعی در تحول آرای تفسیری: بررسی موردی ترکیب "صبغة الله"». مقالات و بررسی‌ها. ش 88. صص 11ـ30.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387). «تحلیل آرای مفسران در تفسیر آیة Pإِنَّ اللَّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْO بر اساس مفهوم میثاق اجتماعی در ادوار تاریخی». تحقیقات علوم قرآن و حدیث. ش 10. صص 5ـ18.
بیضاوی، عبدالله‌بن عمر. (1418ق.). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی). چ 1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوهری، اسماعیل‌بن حماد. (1376). الصحاح. تحقیق احمد عبدالغفور عطار.  چ 3. بیروت: دار العلم للملایین.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامة دهخدا. تهران: مؤسسة لغت‌نامة دهخدا.
راد، علی و محمد خطیبی. (1394). «ادلة ادبی دلالت فراسیاقی قرآن». پژوهش‌های ادبی‌ـ قرآنی. س 3. ش 4. صص 7ـ26.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1369). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن. ترجمة غلامرضا خسروی حسینی. چ 1. تهران: مرتضوی.
رشیدرضا، محمد. (1414ق.). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. چ 1. لبنان ـ بیروت: دار المعرفة.
زمخشری، جارالله محمود. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. چ 3. لبنان ـ بیروت: دار الکتاب العربی.
سبحانی‌نیا، محمدتقی. (1388). «نظریة تغییر و تأثیر آن در زمینه‌سازی ظهور». مشرق موعود. س3. ش 11. صص 13ـ30.
شوکانی، محمد. (1414ق.). فتح القدیر. چ . سوریه ـ دمشق: دار ابن‌کثیر.
صادقی تهرانی، محمد. (1419ق.). البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن. چ 1. قم: مکتبة محمد الصادقی الطهران.
صدر، محمدباقر. (1381). سنت‌های تاریخ در قرآن. ترجمة جمال‌الدّین موسوی اصفهانی. چ 3. تهران: تفاهم.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1374). ترجمة تفسیر المیزان. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرانی، سلیمانبن احمد. (2008م.). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. چ 1. اردن ـ اربد: دار الکتاب الثقافی.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ 3. تهران: ناصرخسرو.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. چ . لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
شاذلی، سید قطب. (1425ق.). فی ظلال القرآن. چ 35. لبنان ـ بیروت: دار الشروق.
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا. (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. چ 1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ سازمان چاپ و انتشارات.
مرادخانی تهرانی، احمد. (1394). سنت‌های اجتماعی الهی در قرآن. چ 3. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1379). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. چ 4. تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1390). مجموعة آثار. ج 2. تهران: صدرا.
مظفر، محمدرضا. (1388). المنطق. قم: اسماعیلیان.
معرفت، محمدهادی. (1392). تاریخ قرآن. چ 14. تهران: سمت.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1415ق.). التمهید فی علوم القرآن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
معلوف، لوئیس. (1382). المنجد فی اللغة. چ 1. قم: موسسة انتشارات دار العلم.
مغنیه، محمدجواد. (1378). تفسیر کاشف. ترجمة موسی دانش. قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم).
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1371). تفسیر نمونه. چ 10. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نفیسی، شادی. (1393). «تفسیر اجتماعی قرآن، چالش تعریف و ویژگی‌ها». پژوهشنامة تفسیر و زبان قرآن. س 4. ش93. صص 44ـ64.
نقی‌پورفر، ولی‌الله و رضا حاج‌خلیلی. (1390). «گونه‌شناسی کارکرد سیاق در رفع ابهام از ظاهر آیات». کتاب قیم. س 1. ش 2. صص 99ـ123.
نکونام، جعفر. (1378). «روش تفسیر ظاهر قرآن». مطالعات تاریخی قرآن و حدیث. ش 19. صص 44ـ61.
نیک‌گهر، عبدالحسین. (1387). مبانی جامعه‌شناسی. چ 2. تهران: فرهنگ معاصر.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد. (1388). المعجم فی فقه لغة القرآن و سرّ بلاغته. چ 2. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
وبر، ماکس. (1371). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. ترجمة احمد صدارتی. چ 3. تهران: نشر مرکز.