علمی - ترویجی
حسین حسن زاده
چکیده
هدف این پژوهش، تبیین نقش بسیار تأثیرگذار خواص جامعه در ایستادگی مقابل کفار و تمکین نکردن از خواسته‌های آنان است که در قرآن و منابع تفسیری، «جهاد کبیر» نامیده شده‌است. ضرورت توجه به این مسئله در شرایط فعلی که نظام اسلامی مواجه با درخواست‌های لجام‌گسیختة جهان کفر و سلطه است، بر کسی پوشیده نیست. جهان سلطه از این خواسته‌هایش دو ...
بیشتر
هدف این پژوهش، تبیین نقش بسیار تأثیرگذار خواص جامعه در ایستادگی مقابل کفار و تمکین نکردن از خواسته‌های آنان است که در قرآن و منابع تفسیری، «جهاد کبیر» نامیده شده‌است. ضرورت توجه به این مسئله در شرایط فعلی که نظام اسلامی مواجه با درخواست‌های لجام‌گسیختة جهان کفر و سلطه است، بر کسی پوشیده نیست. جهان سلطه از این خواسته‌هایش دو هدف را دنبال می‌کند: یکی جلوگیری از تحقق مهم‌ترین اهداف دین الهی، یعنی برپایی حاکمیت مبتنی بر توحید ناب و اجرای قسط و عدل فراگیر، و دیگری تبعیت مسلمانان از دین آن‌ها، یعنی برگشت قهقرایی به کفر و شرک! اگرچه همة افراد جامعه مکلف به ایستادگی در مقابل درخواست‌های نامشروع جهان سلطه هستند، اما این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که خواص جامعه چه نقشی در این کارزار (جهاد کبیر) دارند و چگونه می‌توانند نقش خود را به نحو احسن ایفا نمایند. برای پاسخ به این پرسش و با روش نقلی و استفاده از بعضی از آیات قرآن اثبات شده‌است که اولاً نقش خواص از سایر افراد جامعه مؤثرتر است و ثانیاً ایفای نقش خواص و در نتیجه، پیروزی در جهاد کبیر مرهون آراستگی آن‌ها به بعضی از فضایل اخلاقی است. این فضایل که مستند به آیات قرآن است، به دلیل اقتضای ماهیت جهاد کبیر، عبارتند از: ایمان، توکل، شجاعت، استقامت، بصیرت و فرمانبرداری خواص از حاکمیت دینی.
علمی - ترویجی
سید محمدحسن جواهری
چکیده
بررسی نظریة تفسیر بر پایة ترتیب نزول نیازمند بررسی اولاً اتقان روایات ترتیب نزول، ثانیاً خاستگاه و جایگاه قرینة «ترتیب نزول» در تفسیر و ثالثاً موانع نظریه یاد شده‌است. این سه با توجه به نبودِ پیشینة مناسب، نیازمند مقالات مستقلی هستند تا جوانب آن‌ها بررسی و نقد شود، لیکن با توجه به اینکه بستر پژوهش، روایات ترتیب نزول است، ...
بیشتر
بررسی نظریة تفسیر بر پایة ترتیب نزول نیازمند بررسی اولاً اتقان روایات ترتیب نزول، ثانیاً خاستگاه و جایگاه قرینة «ترتیب نزول» در تفسیر و ثالثاً موانع نظریه یاد شده‌است. این سه با توجه به نبودِ پیشینة مناسب، نیازمند مقالات مستقلی هستند تا جوانب آن‌ها بررسی و نقد شود، لیکن با توجه به اینکه بستر پژوهش، روایات ترتیب نزول است، نگارنده ثقل مباحث مقالة حاضر را به آن اختصاص داده‌است و به قدر ضرورت، دودیگر را گزارش می‌کند تا در فرصتی مناسب ابعاد دیگر را به نقد و بررسی تفصیلی بنشیند. روایات ترتیب نزول سوره‌های قرآن نیز خود از دو جهت سند و محتوا شایستة بررسی است که در این مقال، علت نخست به دلیل نبودِ پیشینه و ضرورت آن، کانون توجه است و از نظر دوم نیز به اشارة سخن آمده‌است. نگاه منتقدانه به این نظریه بر پایة روش شیعی و سنّی، برای احتراز از تفسیر به رأی و حفظ صیانت روش تفسیری صحیح، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از بین روایات یادشده، چهار روایت منسوب به اهل بیت(ع) است که به دلیل ضعف‌های متعدد و بنیادی نزد محققان شیعه و سنّی از اقبال مناسبی برخوردار نشده‌است و اغلب طرفداران این روایات، تنها به روایات منقول از برخی صحابه، مانند ابن‌عباس اعتماد کرده‌اند. در مجموع، نگارنده بر پایة پژوهش پیش رو، اعتبار ترتیب نزول سوره‌ها را برای ایفای نقش مبنایی و پایه‌ای در تفسیر نمی‌پذیرد و دخالت زمان نزول را تنها در موارد اطمینان‌بخش و معتبر در حدّ قرینة تفسیری مجاز می‌داند.
علمی - ترویجی
محمدرضا شاهرودی؛ محمد سعید انصاری
چکیده
این مقاله به نقد پنج مورد از مباحث مقالۀ «آدم و فرشتگان، بررسی عناصر اساطیری در مآخذ اسلامی» اثر پژوهشگر یهودی، «چیپمن» می‌پردازد. چیپمن از منابع یهودی و برخی مصادر اهل سنت استفاده کرده‌است و نتیجه گرفته که در مقایسۀ روایات مطروحه در مآخذ اسلامی با میدراش یهودی، مشخص‌می‌شود منابع اسلامی، استنباط اسطوره‌ای فراگیرتری ...
بیشتر
این مقاله به نقد پنج مورد از مباحث مقالۀ «آدم و فرشتگان، بررسی عناصر اساطیری در مآخذ اسلامی» اثر پژوهشگر یهودی، «چیپمن» می‌پردازد. چیپمن از منابع یهودی و برخی مصادر اهل سنت استفاده کرده‌است و نتیجه گرفته که در مقایسۀ روایات مطروحه در مآخذ اسلامی با میدراش یهودی، مشخص‌می‌شود منابع اسلامی، استنباط اسطوره‌ای فراگیرتری دربارۀ موضوع خلقت آدم دارند. در این نقد، عمدتاً به تفاسیر روایی متقدم و متأخر شیعی استناد شده‌است، به دلیل آنکه چیپمن از منابع شیعی استفاده نکردهاست و نوعی یکسونگری در مقالۀ وی ایجادشدهاست. در مقایسۀ براهین برگرفته از تفاسیر شیعی با نظرات چیپمن و یافتن نکات افتراق آن‌ها مشخص شد که بسیاری از روایات مطروحه در مقالۀ چیپمن، مورد تأیید قرآن کریم و معصومان(ع) نیست و روایات مذکور، اسرائیلیات و خرافات
علمی - ترویجی
نبی الله صدری فر؛ محمد رضا ضمیری؛ محمد مولوی
چکیده
به «سنت تغییر» در آیة P... إِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ...O اشاره شده‌است و در دوران معاصر، همواره مورد توجه مفسران اجتماعی نیز بوده‌است. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین دقیق «سنت تغییر» بر اساس آیة 11 سورة رعد، به مقایسة دیدگاه مفسران اجتماعی بپردازد. ...
بیشتر
به «سنت تغییر» در آیة P... إِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ...O اشاره شده‌است و در دوران معاصر، همواره مورد توجه مفسران اجتماعی نیز بوده‌است. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین دقیق «سنت تغییر» بر اساس آیة 11 سورة رعد، به مقایسة دیدگاه مفسران اجتماعی بپردازد. بررسی دیدگاه‌ها نشان می‌دهد تعریف و تبیین دقیق «سنت تغییر» مبتنی بر تفسیری است که دربارة «ما»ی موصوله ارائه می‌شود. در این زمینه، دو دیدگاه هست: اول آنکه «ما»ی موصولة اول به «نعمت» و «ما»ی موصولة دوم به «معاصی» بازمی‌گردد. در نتیجه، سنت تغییر، «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب» معنا می‌شود. در دیدگاه دوم، «ما»ی موصولة اول به «نعمت و نقمت» و «ما»ی موصولة دوم به «معاصی و بازگشت از معاصی» معنا می‌شود. در نتیجه، سنت تغییر به «تبدیل از وضعیت مطلوب به نامطلوب و برعکس» معنا می‌گردد. از این رو، در تبیین آیه، گروه اول این آیه را با آیة 53 انفال قید زده‌اند و معنای خاصی ارائه داده‌اند، ولی گروه دوم معنای عام و فراسیاقی از آیه ارائه داده‌اند. نتایج نشان می‌دهد دیدگاه و رویکرد دوم دقیق‌تر است؛ زیرا در برداشت فراسیاقی از آیه، ثمرات مهمی دریافتنی است؛ از جمله: کشف قوانین اجتماعی از قرآن، طرح سؤال و ارائة پاسخ‌های قرآنی، ارجاع جامعه به خویش به سبب ناملایمات اجتماعی و مشاهدة نمونه‌های عملی.
علمی - ترویجی
محمد عابدی
چکیده
بررسی جایگاه «هستی» به معنای دنیای مادّی، اهمیت ویژه‌ای در هدف‌انگاری یا ابزارانگاری آن در سیاست دارد. آیا دستیابی به ابعاد مختلف هستی، هدف سیاست است یا وسیله‌ای که سیاست‌مداران با آن به اهداف سیاسی می‌رسند؟ در این تحقیق، نشان داده می‌شود که گروهی نگاهی مستقل به هستی دارند و آن را «هدف سیاست» می‌دانند، گروهی هستی را ...
بیشتر
بررسی جایگاه «هستی» به معنای دنیای مادّی، اهمیت ویژه‌ای در هدف‌انگاری یا ابزارانگاری آن در سیاست دارد. آیا دستیابی به ابعاد مختلف هستی، هدف سیاست است یا وسیله‌ای که سیاست‌مداران با آن به اهداف سیاسی می‌رسند؟ در این تحقیق، نشان داده می‌شود که گروهی نگاهی مستقل به هستی دارند و آن را «هدف سیاست» می‌دانند، گروهی هستی را بیارزش میانگارند و گروه سومی نیز آن را «ابزار» رسیدن به اهدافی فراتر، یعنی سعادت حیات اخروی می‌دانند. این تحقیق با بررسی آیات قرآن کریم، تلاش دارد نشان دهد که کدام مبنا در قرآن پذیرفته و کدام مورد انتقاد است.
علمی - ترویجی
عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ فواد عبدالله زاده؛ فرشته افضلی
چکیده
«گفتمان» که به «شیوة خاص سخن گفتن» اطلاق می‌شود، از منظرهای مختلفی بررسی می‌شود که به آن «تحلیل گفتمان» می‌گویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکری‌ـ اجتماعی کشف می‌شود. این شاخه از تحلیل می‌تواند ...
بیشتر
«گفتمان» که به «شیوة خاص سخن گفتن» اطلاق می‌شود، از منظرهای مختلفی بررسی می‌شود که به آن «تحلیل گفتمان» می‌گویند. در تحلیل گفتمان با ارزیابی سطوح گوناگون متن، امکان دستیابی به برداشتی جدید و عمیق از متون گفتاری یا نوشتاری فراهم، و تعاملات زبان با ساختارهای فکری‌ـ اجتماعی کشف می‌شود. این شاخه از تحلیل می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در مطالعات قرآنی یابد؛ چراکه تحلیل ساخت‌های گفتمان‌مدار قرآن، به کشف ایدئولوژی پنهان در پس همة آیات می‌انجامد. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با استناد به الگوی وَن لیوون (2008 م.) که با تأکید بر اهمیت کارگزاران اجتماعی گفتمان پایه‌ریزی شده‌است، نظام گفتمانی سورة جن را تحلیل نماید. این سوره به دلیل شرح فشردة داستان گروهی از جنیان به عنوان کارگزاران اجتماعی گفتمان، کنش‌های گفتاری شایستة توجهی دارد. بنابراین، از منظر وَن لیوون تحلیل‌پذیر خواهد بود. بررسی‌ها نشان از آن دارد که در این سوره، مؤلفه‌های گفتمانی مبتنی بر اظهار (بسامد 172) در مقایسه با مؤلفه‌های مبتنی بر پوشیدگی (بسامد 24) بسامد بالایی دارد و این بدان معناست که خداوند در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گروه‌ها، مکان‌ها و زمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی (= جنیان) در آن نقش فعال دارند، آشنا می‌سازد.
علمی - ترویجی
طهماسب علیپوریانی؛ سارا زارع؛ امید نادری
چکیده
الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، به‌رغم شباهت‌ها، تفاوت‌های بسیاری دارد و این نوع تفاوت‌ها به نوع جهان‌بینی‌های متفاوت آن‌ها برمی‌گردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمی‌توان بر آموزه‌های الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری ...
بیشتر
الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، به‌رغم شباهت‌ها، تفاوت‌های بسیاری دارد و این نوع تفاوت‌ها به نوع جهان‌بینی‌های متفاوت آن‌ها برمی‌گردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمی‌توان بر آموزه‌های الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری است. بر همین اساس، بررسی ویژگیهای هر یک از الگوهای شهروندی لازم و ضروری مینماید که با بررسی هویت و هنجارها در هر الگو، مشخص می‌شود که ساختارهای هنجاری و فکری به اندازۀ ساختارهای مادّی اهمیت دارند. ضمن آنکه پژوهش حاضر با الگو گرفتن از کتاب شهروندی و سیاست نوفضیلتگرا، الگوهای شهروندی را در سه دستۀ شهروندی فراگیر سیاسی، همگونگرای فرهنگی و ارتباطی چندلایه تقسیم می‌کند و کوششی برای بررسی امکان و امتناع آن‌ها بر اساس الگوی شهروندی قرآن و بیان همزبانیها و ناهمزبانیها میان آن‌ها است که نویسندگان برآنند الگوی شهروندی قرآن را باید به مثابۀ یک کُل ارائه نمود.
