جمال فرزند وحی؛ سید محمد موسوی؛ امین فتاحی
چکیده
انحرافات جنسی و مسائل مترتّب بر آن، موضوع پژوهش حاضر میباشد. هدف این پژوهش ارائة راهکارهای مقابله با انحرفات جنسی بر مبنای آموزههای حیاتبخش دین مبین اسلام است. در این تحقیق تلاش شده است ضمن جمعآوری مطالب به روش کتابخانهای و با تکیه بر روش کیفی، به تحلیل آیات قرآن کریم و روایات پرداخته و راهکارهای مقابله با انحرافات مذکور تبیین ...
بیشتر
انحرافات جنسی و مسائل مترتّب بر آن، موضوع پژوهش حاضر میباشد. هدف این پژوهش ارائة راهکارهای مقابله با انحرفات جنسی بر مبنای آموزههای حیاتبخش دین مبین اسلام است. در این تحقیق تلاش شده است ضمن جمعآوری مطالب به روش کتابخانهای و با تکیه بر روش کیفی، به تحلیل آیات قرآن کریم و روایات پرداخته و راهکارهای مقابله با انحرافات مذکور تبیین و بررسی شود. پژوهش حاضر گویای این مهم است که دین مبین اسلام برای جلوگیری از بروز انحرافات جنسی در دو حوزة فردی و اجتماعی راهکارهایی را در نظر گرفته است. در زمینة فردی راه حلهایی از جمله ازدواج، رعایت کنترل بر رفتار دختران، غیرتورزی و استیذان فرزندان و. . . میتواند از بروز آفت در این حوزة اخلاقی جلوگیری کند. همچنین، این دین حیاتبخش به منظور جلوگیری از انحرافات جنسی در حوزة اجتماعی برای نهادهای حکومتی نیز دستورهایی ارائه فرموده که مهمترین آنها اهتمام به ازدواج جوانان و آسانسازی آن، پائین آوردن سنّ ازدواج و برخورد قاطع با مخالفان میباشد.
چکیده
صبر در قرآن کریم به عنوان راهبرد پیشبرد اهداف انبیا مطرح است. این راهبرد در طول حیات و رسالت حضرت محمد ص کارکرد فراوانی داشته است. کفار برای انصراف رسول اکرم ص از انجام رسالت خویش، طرح های مختلف از جمله تطمیع، اذیت و آزار، تخریب شخصیت، تحریم شنیدن قرآن و محاصره اقتصادی را اجرا کردند اما ان حضرت ص با صبر تام محمدی بر تمام این طرح ها غلبه ...
بیشتر
صبر در قرآن کریم به عنوان راهبرد پیشبرد اهداف انبیا مطرح است. این راهبرد در طول حیات و رسالت حضرت محمد ص کارکرد فراوانی داشته است. کفار برای انصراف رسول اکرم ص از انجام رسالت خویش، طرح های مختلف از جمله تطمیع، اذیت و آزار، تخریب شخصیت، تحریم شنیدن قرآن و محاصره اقتصادی را اجرا کردند اما ان حضرت ص با صبر تام محمدی بر تمام این طرح ها غلبه نمود. کفار در تخریب شخصیت حضرت از هیچ چیز فروگذار نکردند و اتهامات مختلف مانند سحر و دروغگویی، جنون و شاعری ، استهزا و مقطوع النسل بودن را بر حضرت وارد نمودند اما خداوند متعال در قرآن کریم به آن حضرت دلگرمی داده و سفارش هایی از قبیل دوری گزیدن، پاسخ نیکو و پرداختن به حمد و سجده حق تعالی فرموده است. یادآوری می شود که تحقیق به شیوه کتابخانه ای و تحلیلی و توصیفی می باشد.
فتح الله نجّارزادگان؛ حسن محمّدی احمدآبادی؛ محمّدتقی شاکر
چکیده
قرآن آخرین کتاب آسمانی، بر دو ساحت ظاهر و باطن استوار شده است و افراد خاصّی از این آگاهی بهرهمند و جامعة بشری برای دستیابی به آن حقایق در جهت سیر تعالی نیازمند به ایشان میباشد. مکتب تشیّع مصداق آگاهان از ظاهر و باطن قرآن را پیشوایان خویش معرّفی میکند و بر این باور است که دانش امام فراتر از علم عادّی، دارای مجاری و مبادی خاص و الهی ...
بیشتر
قرآن آخرین کتاب آسمانی، بر دو ساحت ظاهر و باطن استوار شده است و افراد خاصّی از این آگاهی بهرهمند و جامعة بشری برای دستیابی به آن حقایق در جهت سیر تعالی نیازمند به ایشان میباشد. مکتب تشیّع مصداق آگاهان از ظاهر و باطن قرآن را پیشوایان خویش معرّفی میکند و بر این باور است که دانش امام فراتر از علم عادّی، دارای مجاری و مبادی خاص و الهی میباشد.آیات و روایات، دلالت بر اثبات دیدگاه اتّصال علم امام به خداوند سبحان دارد. مقالة حاضر با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلی در مقام بررسی و اثبات چگونگی آگاهی و علم گستردة امام به قرآن است. شناخت چگونگی ایصال امام به حقایق قرآن با بررسی مجاری و مبادی گوناگون آگاهی امام از ظاهر و باطن قرآن آشکار خواهد شد که این مهم به دلیل جایگاه مقرّر شده، برای امام میباشد میپذیرد.
مجید معارف؛ فاطمه واظعی
چکیده
زنان و قرآن، عنوان مقاله ای است که دکتر روت رادد در دایره المعارف قرآن لیدن نوشته است. وی در بخشی از مقاله خود به بعضی از شخصیت های زنانه قرآنی مانند حوا (علیه السلام)، ملکه سبا و زلیخا می پردازد و با استفاده از تفاسیر و روایات و شان نزول هایی که مستندانی برای آنها ذکر نمی کند به بررسی و نتیجه گیری از آیات می پردازد. مطالب او نه پژوهشی موثق، ...
بیشتر
زنان و قرآن، عنوان مقاله ای است که دکتر روت رادد در دایره المعارف قرآن لیدن نوشته است. وی در بخشی از مقاله خود به بعضی از شخصیت های زنانه قرآنی مانند حوا (علیه السلام)، ملکه سبا و زلیخا می پردازد و با استفاده از تفاسیر و روایات و شان نزول هایی که مستندانی برای آنها ذکر نمی کند به بررسی و نتیجه گیری از آیات می پردازد. مطالب او نه پژوهشی موثق، که بیشتر شبیه به اسرائیلیات است. این نظرات با پیش فرض های خاص در مطالعات اسلامی و روش تحقیق وی، قابل نقل و تامل جدی می باشد.
قرآن و معارف قرآنی
Mohammad Reza Aram
چکیده
Recognition the relationship of the verses inside a surah and structural research of that surah are new approaches that although there were detailed in earlier commentaries, but has been considered so seriously by more recent Qur’ān scholars. According to the science of surah recognition, every surah has a purpose and its own specific main subject, so that the all verses of surah circulate around it thereby the meaningful relationship between its verses are recognised. In this study, according to the method of surah recognition, the conceptive structure of the two Surahs Nās and ʿAṣr ...
بیشتر
Recognition the relationship of the verses inside a surah and structural research of that surah are new approaches that although there were detailed in earlier commentaries, but has been considered so seriously by more recent Qur’ān scholars. According to the science of surah recognition, every surah has a purpose and its own specific main subject, so that the all verses of surah circulate around it thereby the meaningful relationship between its verses are recognised. In this study, according to the method of surah recognition, the conceptive structure of the two Surahs Nās and ʿAṣr and the links and reciprocal interaction between the two surahs Nās and Falaq as a case study are reviewed. Therefore, this research revolves around two axes: Methodology of structural research in the Qur’ān; including topics like: Stages and principles of structural research, thematic units (Rukūʿāt) and gradual revelation of the Qur’ān, linkage and connection between the surahs, thematic axis or basic subject of surahs, difference between structural research and interpretation, and at the end of this paper, the meaning and structural cognition of the two Surahs Nās and ʿAṣr are discussed. Based on this research, the exact semantic connection between Surah Nās and Falaq was extracted, and then Surah ʿAṣr was conceptualized using the method of pondering (tadabbur); and as a result, it was concluded that Surah ʿAṣr, despite its small volume, is the most comprehensive and complete Surah of the Qur’an, which contains heavenly and life-giving Quranic teachings
صالح حسن زاده
چکیده
خانواده همیشه و همه جا و در بین تمامی جوامع بشری به عنوان اساسیترین نهاد اجتماعی زیربنای جوامع و منشاء فرهنگها، تمدّنها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدّس بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی خود، همواره سبب اصلاح خانوادة بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطة هلاکت و ...
بیشتر
خانواده همیشه و همه جا و در بین تمامی جوامع بشری به عنوان اساسیترین نهاد اجتماعی زیربنای جوامع و منشاء فرهنگها، تمدّنها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدّس بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی خود، همواره سبب اصلاح خانوادة بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطة هلاکت و ضلالت بوده است. انسانها در زندگی خود، از دیگران تأثیر میپذیرند و بر آنها تأثیر میگذارند. در یک خانواده، از والدین گرفته تا فرزندان، در شکلگیری شخصیّت و خُلق و خوی یکدیگر مؤثّر واقع میشوند. محیط اجتماعی جامعه، رسانهها، مطبوعات و همة اعضا و عناصر حاضر در صحنة اجتماع که در ارتباط با فردند، در پرورش روحیّه و شخصیّت وی تأثیر دارند. خلاصه آنکه جریان مزبور در تمام ابعاد زندگی انسانها مشهود است، هرچند که نحوه و چگونگی این فرآیند در بسیاری از موارد مستور است. عوامل بسیاری در تحکیم بنیان خانواده و سرزندگی آن مؤثّرند که در این مقاله به مهمترین آنها پرداخته شده است؛ از جمله حُسن معاشرت در خانواده، نظم و انظباط، وجود روحیة مشورت در خانواده، صبر و پایداری زندگی، روحیة عفو و گذشت، حاکمیّت صداقت در فضای خانواده ، پرهیز از سوء ظن، آفت حسد، رازداری و وفاداری، مشی با آرامش و بیتکبّر، حلم و بردباری، ترس از کیفر الهی، دوری از افراط و تفریط، تواضع، دوری از سختگیری و اسراف و نیز احسان به پدر و مادر، همگی از عوامل تحکیم خانوادهاند. این مقاله عوامل تحکیم خانواده را در نظام فرهنگ اسلامی با استفاده از منابع اسلام و آثار متفکّران تربیتی را مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار داده است.
علی اصغر زکوی؛ رحمت الله مرزبند؛ حسین جلاهی
چکیده
ارائة تعریف درست از سلامت و تبیین ابعاد آن، همواره مورد توجّه دانشمندان بوده است. سلامت، با حیات انسان گِرِه خورده است و امروزه سلامت معنوی مورد توجّه سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته است. هدف این نوشتار، تبیین مبانی انسانشناختی سلامت معنوی با تکیه بر آموزههای قرآنی است. بررسی و تحلیل آیات قرآن نشان میدهد که آموزههای وحیانی جدا ...
بیشتر
ارائة تعریف درست از سلامت و تبیین ابعاد آن، همواره مورد توجّه دانشمندان بوده است. سلامت، با حیات انسان گِرِه خورده است و امروزه سلامت معنوی مورد توجّه سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته است. هدف این نوشتار، تبیین مبانی انسانشناختی سلامت معنوی با تکیه بر آموزههای قرآنی است. بررسی و تحلیل آیات قرآن نشان میدهد که آموزههای وحیانی جدا از سلامت جسم، روان و اجتماع، سلامت معنوی را در کانون توجّه خود قرار داده است. در آموزههای قرآن کریم، جهان، انسان و حیاتْ دو بُعدی هستند: طبیعت و ماوراء طبیعت؛ جسم و روح؛ حیات مادّی و معنوی. انسان «حیِّ متألّه» است و حیات و سلامت او با توحید، آمیختگی ذاتی دارد. سلامت معنوی، با مفهوم «قلب سلیم» نیز گِرِه خورده است. با توجّه به ماهیّت انسان، به نظر میرسد علم، ایمان به خدا و عمل صالح سه مؤلّفة اصلی سلامت معنوی هستند و سلامت معنوی قرآنی عبارت است از: 1ـ سلامت روح در عرصة شناخت و بار یافتن به قلمرو توحید. 2ـ سلامت در عرصة رفتار؛ یعنی آراسته شدن روح به همة کمالات و زیباییهای اخلاقی و پیراستن آن از همة زشتیها و نقصها. بنابراین، سلامت معنوی قرآنی با معنویّتگرایی سکولار تفاوت بنیادین دارد.
ابوالفضل عابدینی
چکیده
پیامبر اسلام ص بزرگ ترین انقلاب را در تاریخ به وجود آورد. وی تمام نهادهای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و اعتقادی جامعه را به هم ریخت و نهادهایی جدید را جایگزین آنها کرد و تحولی درونی در دل اعراب به وجود آورد. پس از رحلت حضرت رسول ص امویان در مدیریت جامعه اسلامی نفوذی خزنده کردند که بعدها منشا شکل گیری تحولات بسیاری در روند تاریخ اسلام ...
بیشتر
پیامبر اسلام ص بزرگ ترین انقلاب را در تاریخ به وجود آورد. وی تمام نهادهای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و اعتقادی جامعه را به هم ریخت و نهادهایی جدید را جایگزین آنها کرد و تحولی درونی در دل اعراب به وجود آورد. پس از رحلت حضرت رسول ص امویان در مدیریت جامعه اسلامی نفوذی خزنده کردند که بعدها منشا شکل گیری تحولات بسیاری در روند تاریخ اسلام شد آنان اساس جاهلیت نوین را پی ریزی کردند. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه بنی امیه، دشمنان قسم خورده اسلام، در رده های بالای مدیریت جامعه اسلامی نفوذ کردند؟ و چه کسانی این امکان را برای آنان فراهم کردند و دستشان را در تصدی مناصب حساس و کلیدی باز گذاشتند تا زمینه را برای سلطنت موروثی فراهم کنند؟
عباس عزیزی مهمان دوست؛ سعید صحت
چکیده
مدیریت اسلامی از الزامات جامعه اسلامی میباشد، بنابراین جامعه اسلامی نیازمند مدیریتی است که با الگوهای اسلامی مطابقت کند و بتواند در خدمت جامعه اسلامی باشد. هر مکتبی مدیریت را به گونهای تعریف کرده است و انتظارات مشخصی از آن دارد. دین اسلام نیز نگاهی خاص به مدیریت دارد و معیارهایی را برای آن برشمرده است. با جستجو در آیات قرآن و روایات ...
بیشتر
مدیریت اسلامی از الزامات جامعه اسلامی میباشد، بنابراین جامعه اسلامی نیازمند مدیریتی است که با الگوهای اسلامی مطابقت کند و بتواند در خدمت جامعه اسلامی باشد. هر مکتبی مدیریت را به گونهای تعریف کرده است و انتظارات مشخصی از آن دارد. دین اسلام نیز نگاهی خاص به مدیریت دارد و معیارهایی را برای آن برشمرده است. با جستجو در آیات قرآن و روایات و احادیث معصومین (ع)، میتوان معیارها و بینش اسلام نسبت به مدیریت را شناخت. در این مقاله تلاش شدهاست تا بینش اسلام پیرامون مدیریت شناسانده شود.
رجب اکبر زاده
چکیده
دین مبین اسلام بر دو ویژگی جهانی بودن و خاتمیت استوار است و اقتضای این دو خصلت این است که از هر جهات، زمینه رسیدن به آن اهداف فراهم شود. یکی از مولفه های بزرگ رسیدن به آن اهداف، با توجه به انقطاع وحی و نبوت، جانشینی پیامبر عظیم الشان اسلام است، که مفسر و مبین کتاب الهی و معجزه جاودانی پیامبر آخرالزمان و سکان دار هدایت بشریت باشد. در بیانات ...
بیشتر
دین مبین اسلام بر دو ویژگی جهانی بودن و خاتمیت استوار است و اقتضای این دو خصلت این است که از هر جهات، زمینه رسیدن به آن اهداف فراهم شود. یکی از مولفه های بزرگ رسیدن به آن اهداف، با توجه به انقطاع وحی و نبوت، جانشینی پیامبر عظیم الشان اسلام است، که مفسر و مبین کتاب الهی و معجزه جاودانی پیامبر آخرالزمان و سکان دار هدایت بشریت باشد. در بیانات رسول مکرم اسلام، عترت پیامبر، به عنوان عدل قران و یکی از دو بال رسیدن به اهداف فوق معرفی شده است؛ لذا علی رغم تاکید قرآن و تلاش پیامبر بر روشن شدن مسئله جانشینی وی، قضیه امامت با توجه به دسیسه هایی که در صدر اسلام به وجود آمد از مسیر خود منحرف و در عرصه های سیاسی و کلامی، بحث از امامت تبدیل به مسئله ای جنجالی و اختلافی شد. این اختلاف ها صدمه های جبران ناپذیری بر پیکره اسلام وارد و آن را از مسیر اصلی خود منحرف کرد؛ تا جایی که امروزه بعد از گذشت چهارده قرن از ظهور آخرین دین الهی، به خاطر همان اختلاف های صدر اسلام، امت اسلام به هفتاد و دو ملت تقسیم شده است. اینجا ضرورت وجود امام و وحدت مسلمانان، حولکلمه واحده، مشخص می شود.
تورج زینی وند؛ فریبا اکبر زاده
چکیده
پیشرفت و گسترش اسلام ناب، در همه دورهها بر شالوده گفتوگو و اهتمام به اخلاق، استوار بوده است. اسلام بهعنوان یک دین کامل و جهانی میتواند پاسخگوی بسیاری از دشواریها و دغدغههای انسان امروزی باشد. یافته اساسی این پژوهش، در این است که آموزههای اخلاقی و ماندگار قرآن کریم، میتواند بنیاد و آغازی برای پیشرفت، کمال معنوی، آگاهی، ...
بیشتر
پیشرفت و گسترش اسلام ناب، در همه دورهها بر شالوده گفتوگو و اهتمام به اخلاق، استوار بوده است. اسلام بهعنوان یک دین کامل و جهانی میتواند پاسخگوی بسیاری از دشواریها و دغدغههای انسان امروزی باشد. یافته اساسی این پژوهش، در این است که آموزههای اخلاقی و ماندگار قرآن کریم، میتواند بنیاد و آغازی برای پیشرفت، کمال معنوی، آگاهی، امید، گفتوگو و خوشبختی انسان معاصر باشد. توجّه به ساختارهای اخلاقی، تأکید بر مشترکات انسانی و دینی، احترام به عزّت و کرامت انسانی، بکارگیری عنصر استدلال و برهان و. . . از ویژگیهای زبان قرآن در این زمینه است. در این پژوهش، تلاش شده است که پیوند دین و اخلاق اسلامی در پاسخگویی به چالشها و دغدغههای انسان معاصر، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. دو محور اساسی این جستار، عبارتند از (1) پیشگفتاری درباره اهمیّت گفتوگو و نقش آن در رشد و تکامل تمدن انسانی و (2) بررسی و تحلیل روزآمدی گفتوگوهای قرآنی با رویکرد اخلاق اسلامی.
علی سلیمی؛ سارا رحیمی پور
چکیده
تزکیه و تعلیم بر اساس آموزههای قرآن کریم، دو رکن اساسی پرورش انسان هستند و در این میان، تزکیه از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا علم به منزله بذری است که رویش حقیقی و شایسته آن در گرو وجود بستری مناسب است و تزکیه همان زمینه رویش کامل این بذر است که علم بدون آن ناقص و نارسا خواهد بود و چه بسا موجب غرور و گمراهی گردد. این مقاله با روش تحلیلی- ...
بیشتر
تزکیه و تعلیم بر اساس آموزههای قرآن کریم، دو رکن اساسی پرورش انسان هستند و در این میان، تزکیه از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا علم به منزله بذری است که رویش حقیقی و شایسته آن در گرو وجود بستری مناسب است و تزکیه همان زمینه رویش کامل این بذر است که علم بدون آن ناقص و نارسا خواهد بود و چه بسا موجب غرور و گمراهی گردد. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی و با ذکر آیات مربوط به تزکیه و تعلیم در قرآن کریم، جایگاه، اهمیت و رابطه این دو مفهوم تربیتی قرآنی را بررسی نموده است.
سید محمد هادی زبرجد؛ سیده هانیه مومن؛ سولماز کاراندیش
چکیده
یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقعبینی است. اصل واقعبینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهادهاست؛ بدین معنا که از انسان میخواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی بردن به واقعیت آنها، به وظایفی که در سایة آن متوجه میگردد، قیام نماید. اما با وجود توصیههای مکرر الهی به واقعبینی، انسان غالب ...
بیشتر
یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقعبینی است. اصل واقعبینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهادهاست؛ بدین معنا که از انسان میخواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی بردن به واقعیت آنها، به وظایفی که در سایة آن متوجه میگردد، قیام نماید. اما با وجود توصیههای مکرر الهی به واقعبینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بیتوجه میباشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمیتواند واقعیتها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجابهایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقعبینی را شناخته، به تقویت آنها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل میتوان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفیـ تحلیلی، پس از تبیین واقعبینی، به بررسی موانع واقعبینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آنها از دیدگاه قرآن کریم و روایات پرداخته شود.
مرضیه محصص؛ آتنا بهادری
چکیده
بهرهگیری از ابزارها و دانشهای جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایههای زیرین مفهومی در قصص قرآنی میانجامد. این جستار با شیوة توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصۀ همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مؤلفههای گفتمانمدار متن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص ...
بیشتر
بهرهگیری از ابزارها و دانشهای جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایههای زیرین مفهومی در قصص قرآنی میانجامد. این جستار با شیوة توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصۀ همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مؤلفههای گفتمانمدار متن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص میکند. از این رهگذر، ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معناسازی هویدا شده و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی گشوده خواهد شد. یافتهها بیانگر آن است که سطوح سهگانۀ توصیف، تفسیر و تبیین، پیوند پایدار و رابطۀ متقابل زبان و بافت اجتماعی در این مناجات را حکایت مینماید. بدینسان زبان در مناجات همسر عمران، بازنمودهایی از واقعیت میآفریند و مناجات را از سرشت و ساختاری اجتماعی برخوردار میکند. گفتمانکاوی این مناجات با تدقیق در اقلام واژگانی، بازتابی از ایدئولوژی زمانه را نشان میدهد و به بازتولید یک گفتمان ساختارشکنانه در جهت تداعی مفهوم توحید میپردازد.
محمّدحسین خوانینزاده؛ محمود رسولی؛ نعمتا... صادقی
چکیده
بحث اثبات وجود خدا از موضوعهای مهمّ دینپژوهی و کلام جدید محسوب میشود، چراکه در صورت قبول آن، نظریّة اثباتپذیری معرفت به خدا شکل میگیرد. این مقاله دیدگاههای مختلف در باب اثبات وجود خدا (1ـ عدم استدلال. 2ـ استدلال صحیح و آشکار. 3ـ استدلال تلویحی و غیرمستقیم) را بررسی مینماید و در نهایت، برتری دیدگاه مختار را که استدلال صریح ...
بیشتر
بحث اثبات وجود خدا از موضوعهای مهمّ دینپژوهی و کلام جدید محسوب میشود، چراکه در صورت قبول آن، نظریّة اثباتپذیری معرفت به خدا شکل میگیرد. این مقاله دیدگاههای مختلف در باب اثبات وجود خدا (1ـ عدم استدلال. 2ـ استدلال صحیح و آشکار. 3ـ استدلال تلویحی و غیرمستقیم) را بررسی مینماید و در نهایت، برتری دیدگاه مختار را که استدلال صریح و تلویحی باشد، بر دیگر نظرات با دلایل قرآنی نشان میدهد و در بخش دیگر مقاله، براهین مهمّ و عقلی خداشناسی (برهان امکان، صدّیقین، حدوث، حرکت نهایی، فطرت، نفس، نظم، هدایت، دفع خطر محتمل) ذکر میشود و آیاتی که شکل صریح یا تلویحی ناظر و قابل تطبیق بر این براهین میباشد، تحلیل و تقریر میگردد.
محسن نورائی؛ سید حسین کریم پور
چکیده
«آیات اَلست» از مشکلترین آیات در حوزة تفسیر شمرده میشوند، به گونهای که اندیشة روشنی از آنها در میان مفسران دیده نمیشود. از بحثهای بنیادین در این زمینه، عمومیت یا اختصاص خطاب در این آیات است. برخلاف مشهور که خطاب «اَلست بربّکم» را با تکیه بر روایات به عموم انسانها نسبت دادهاند، دو تن از مفسران و صاحبنظران بهنام ...
بیشتر
«آیات اَلست» از مشکلترین آیات در حوزة تفسیر شمرده میشوند، به گونهای که اندیشة روشنی از آنها در میان مفسران دیده نمیشود. از بحثهای بنیادین در این زمینه، عمومیت یا اختصاص خطاب در این آیات است. برخلاف مشهور که خطاب «اَلست بربّکم» را با تکیه بر روایات به عموم انسانها نسبت دادهاند، دو تن از مفسران و صاحبنظران بهنام تشیّع و تسنّن، سید مرتضی علمالهدی و جارالله زمخشری، با کنار نهادن روایات، معنایی خاص و معیّن از این آیات ارائه دادهاند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفیـ تحلیلی به بررسی و تبیین دیدگاه دو مفسر نامبرده پرداختهاست. نتایج پژوهش بیانگر فقدان اعتبار برخی از روایات معطوف به آیات محل بحث است. اختصاص خطاب آیه به مخاطبان ویژه و نفی عمومیت خطابـ آن گونه که بسیاری از مفسران گفتهاندـ از دیگر نتایج مهم این پژوهش است. نتایج این پژوهش در حل مشکلات متعدد تفسیری ذیل آیة اَلست کاربرد دارد و با تکیه بر آن میتوان برخی از ابعاد مبهم تفسیر آیة اَلست را روشن ساخت.
محمد حسن رستمی؛ سید مرتضی حسینی شیرگ
چکیده
قرآن کریم علاوه بر دربرداشتن مفاهیم هدایتی و اعتقادی، سرشار از زیباییهای هنری میباشد. در آیه آیه این کتاب مقدس میتوان زیباییهای هنری را مشاهده کرد. از مهمترین هنرهایی که در آیات قرآن به چشم میخود، هنرتصویرآفرینی میباشد. آیات بسیاری از قرآن دربردارنده این هنر میباشند و قرآن کریم مفاهیم و مطالب مهم و عمیقی را با استفاده ...
بیشتر
قرآن کریم علاوه بر دربرداشتن مفاهیم هدایتی و اعتقادی، سرشار از زیباییهای هنری میباشد. در آیه آیه این کتاب مقدس میتوان زیباییهای هنری را مشاهده کرد. از مهمترین هنرهایی که در آیات قرآن به چشم میخود، هنرتصویرآفرینی میباشد. آیات بسیاری از قرآن دربردارنده این هنر میباشند و قرآن کریم مفاهیم و مطالب مهم و عمیقی را با استفاده از این هنر برای مخاطبان بیان کرده است. از جمله مواردی که بهرهجستن از این هنر در آن نمود ویژهای دارد، اسماء قرآنی قیامت میباشد. خداوند متعال در قرآن کریم برای بیان معارف مربوط به معاد و قیامت اسامی فراوانی را برای آن روز ذکر نموده است. از جلوههای زیبای هنری این تصاویر میتوان به استفاده از هنر تصویر آفرینی در اسماء قرآنی قیامت اشاره کرد. بیان وقایع طبیعی قیامت، بیان حالات جسمی و روحی انسان در قیامت از مهمترین معارفی هستند که قرآن کریم در قالب اسماء قیامت و با بهرهجستن از هنرتصویرآفرینی به بیان آن پرداخته است. استفاده از تشبیه، تمثیل، استعاره و کنایه از مهمترین روشهای قرآن برای تصویرآفرینی است. این پژوهش از نوع پژوهشهای بنیادی است که به روش تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانهای تدوین شده است. کلمات کلیدی: قرآن، معاد، اسماء قیامت، تصویر آفرینی.
علی حسینزاده؛ هاجر قاسمی گَوَرْتی
چکیده
یکی از خصوصیّات برجستة انسان نسبت به دیگر موجودات، برخورداری از نیروی عاطفه است. این نیرو یکی از ملزومات زندگی اجتماعی به شمار میرود. انسانها در پرتو دلبستگی به یکدیگر، زندگی تشکیل میدهند و با از خود گذشتگی و ایثار به این زندگی ادامه میدهند و به پرورش نسلهای بعد از خود میپردازند. در قرآن و روایات ائمّه(ع) نیز به مصادیق مثبت ...
بیشتر
یکی از خصوصیّات برجستة انسان نسبت به دیگر موجودات، برخورداری از نیروی عاطفه است. این نیرو یکی از ملزومات زندگی اجتماعی به شمار میرود. انسانها در پرتو دلبستگی به یکدیگر، زندگی تشکیل میدهند و با از خود گذشتگی و ایثار به این زندگی ادامه میدهند و به پرورش نسلهای بعد از خود میپردازند. در قرآن و روایات ائمّه(ع) نیز به مصادیق مثبت عاطفه همچون ایثار، محبّت، خشم در مقابل ظلم و مقابله با کینه، حسد، بُخل و رذایل دیگر بسیار اشاره شده است. با توجّه به اهمیّت مسئله در امر تربیت و فراوانی روشهای ایجابی عاطفی در عمل تربیتی افراد خانوادهو ناشناخته ماندن روشهای سلبی عاطفی که با عنوان روشهای عاطفی آسیبزا در تربیت از آن یاد میشود، این پژوهش درصدد است با روش توصیفیـ تحلیلی و با استفاده از منابع دینی و یافتههای علوم معاصر به تبیین مهمترین روشهای عاطفی آسیبزا در تربیت بپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مهمترین روش آسیبزا تبعیض میان کودکان و تحقیر کودک در برابر دیگران است که با روشهایی چون استهزاء و تمسخر، ملامت و سرزنش، تهمت، دشنام و القاب زشت بروز مییابد و راهکارهایی همچون تکریم شخصیّت کودک در هر شرایط، توجّه به احساسات او و دوری از تبعیض، میتواند راهی برای مقابله با این روش باشد. این مهم با درک بهتر موقعیّت کودک، احساسات او و دقّت در عملکرد والدین در برابر افراد خانواده و به طور کلّی، متربّیان حاصل خواهد شد.
صالح حسنزاده
چکیده
در بررسی تاریخ علوم اسلامی، به موضوعهایی مشترک میان حکمت اسلامی و قرآن برمیخوریم که گاهی سبب برخورد و بحث بسیاری در میان اصحاب عقل، تفسیر و نقل گردیده است. یکی از این مسائل، مسئلة روح و نَفْس است که میان این دو بینش، یعنی تفسیر و حکمت اسلامی مورد بحث و برخورد قرار گرفته است. بر این اساس، دربارة آفرینش و حقیقت نَفْس و روح در میان اندیشمندان ...
بیشتر
در بررسی تاریخ علوم اسلامی، به موضوعهایی مشترک میان حکمت اسلامی و قرآن برمیخوریم که گاهی سبب برخورد و بحث بسیاری در میان اصحاب عقل، تفسیر و نقل گردیده است. یکی از این مسائل، مسئلة روح و نَفْس است که میان این دو بینش، یعنی تفسیر و حکمت اسلامی مورد بحث و برخورد قرار گرفته است. بر این اساس، دربارة آفرینش و حقیقت نَفْس و روح در میان اندیشمندان مسلمان سه دیدگاه وجود دارد: 1ـ روح مجرّد انسان پیش از بدن او آفریده شده است و برخی روایات با تعیین زمان، تقدّم وجودی روح بر بدن را تأیید میکنند.2ـ روح مجرّد و بدن مادّی همزمان آفریده شدهاند و از لحظهای که جسم انسان استعداد پذیرش روح یافته، خداوند روح مجرّد وی را آفریده، متعلّق به بدنش نموده است.3ـ روح انسان، جسمانیالحدوث و روحانیالبقاء است؛ به این معنی که روح مجرّد آدمی، نه پیش از جسم او آفریده شده است و نه همزمان با آن، بلکه روح در طلیعة پیدایش، یک امر مادّی است که همراه با بدن طبیعی وی پدید آمده است و با تحوّل جوهری تکامل یافته، به مرحلة تجرّد روحانی رسیده است. در این مقاله برآنیم که با تکیه بر معانی نَفْس و روح در قرآن و حکمت اسلامی، به استقبال این بحث و نزاع رفته، به این پرسش پاسخ دهیم که قرآن و حکمت اسلامی دربارة روح و نَفْس چه نظری دارند؟ برای این منظور، نخست به روش مطالعة کتابخانهای به سِیر مفاهیم نَفْس و روح در قرآن و میان فلاسفه میپردازیم و آنگاه بعد از بیان، بررسی و تحلیل دیدگاهها، برخی از آنها را نقد میکنیم.
سید مهدی معلمی
چکیده
عدالت به عنوان یکی از مهمترین اهداف و ارزشهای حاکم در اقتصاد اسلامی، در اسلامی بودن نظام مالی نقش بسزایی دارد. نظام مالی هنگامی عادلانه است که در سه سطح مبدأ (امکانات و فرصتهای اولیة مالی)، فرایند (رابطهها و فرایندهای مالی) و نتیجه (وضعیت نهایی و نتیجة عملکرد نظام مالی) منطبق بر عدالت باشد. در این میان، تحقق عدالت در رابطهها و ...
بیشتر
عدالت به عنوان یکی از مهمترین اهداف و ارزشهای حاکم در اقتصاد اسلامی، در اسلامی بودن نظام مالی نقش بسزایی دارد. نظام مالی هنگامی عادلانه است که در سه سطح مبدأ (امکانات و فرصتهای اولیة مالی)، فرایند (رابطهها و فرایندهای مالی) و نتیجه (وضعیت نهایی و نتیجة عملکرد نظام مالی) منطبق بر عدالت باشد. در این میان، تحقق عدالت در رابطهها و فرایندهای مالی از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این مقاله تلاش شده است بر اساس آموزههای اسلامی با محوریت رهیافت قرآنی، معیارهای تحقق عدالت در قراردادها و فرایندهای مالی کشف شود. از این رو، به روش تحلیل مضامین قرآنی با روش تفسیری اجتهادی (جامع) به ابعاد مختلف موضوع پرداخته میشود. این پژوهش پس از بررسی آیات قرآن کریم، روایات، قواعد فقهی و تفاسیر، به این نتیجه میرسد که معیارهای تحقق عدالت در فرایندهای مالی در قرآن کریم عبارتند از: غیرربوی بودن قراردادها، عدم زیانرسانی، عدم انحراف از مفاد قرارداد، توزیع ریسک بین طرفین قرارداد و عدم سفتهبازی اخلالگر و قمارگونه.
سید ابراهیم مرتضوی؛ کیوان احسانی
چکیده
در پیِ تعارضِ سنت و مدرنیته، نظریات نویی از سوی دگراندیشان دینی مطرح شد که یکی از این نظریات در حوزه علوم قرآن، نظریة «نسخ آیات الفروع و بعث آیات الاصول» محمود محمد طه - صوفی و اندیشمند سودانی- است که به خاطر پیوند وثیقش با کارآمدی یا ناکارآمدی احکام قرآن نیازمند بررسی است. سخنان طه نشان میدهد که وی علاوه بر نظریه خود، به نسخ مصطلح ...
بیشتر
در پیِ تعارضِ سنت و مدرنیته، نظریات نویی از سوی دگراندیشان دینی مطرح شد که یکی از این نظریات در حوزه علوم قرآن، نظریة «نسخ آیات الفروع و بعث آیات الاصول» محمود محمد طه - صوفی و اندیشمند سودانی- است که به خاطر پیوند وثیقش با کارآمدی یا ناکارآمدی احکام قرآن نیازمند بررسی است. سخنان طه نشان میدهد که وی علاوه بر نظریه خود، به نسخ مصطلح نیز باور داشته است. نظریه طه را «نسخ معکوس» نام نهادهاند اما این نامگذاری دقت لازم را ندارد و بهتر آن است که این نظریه را جزء نسخ تمهیدی- با بسطِ دامنه مصداقی آن- بدانیم زیرا طه از نسخ مدنی بوسیله مکی سخنی نگفته است و عنوان نظریه او نیز ناظر به این نسخِ وارونه نیست. بنابراین مراد او این است که آیات مکی اصل و آیات مدنی فرعند و با توجه به مانایی اصل و ناپایداری فرع، باید آیاتالفروع را با قوانین نو روزآمد کرد. نویسندگان مقاله، با بررسی نظریة مزبور به روش توصیفی- تحلیلی، اشکالات ذیل را در این نظریه قابل توجه میدانند: عدم اعلام تغییر پیام ابدیِ آیات مکّی بر اساس مقتضیات سیاسی مدینه از سوی پیامبر(ص)، عدم اعتراضِ مسلمانان به تغییر بنیادین پیام ابدی آیات مکّی، تقدّم زمانی ناسخ بر منسوخ در نظریة طه درحالیکه شرط تحقق نسخ، تأخّر ناسخ نسبت به منسوخ است، عدم ارائة دلیل برای اصل دانستن همة آیات مکّی و فرع دانستن همة آیات مدنی و وجود تناقض در مبنا و فروع این نظریه.
حسن باقرینیا
چکیده
برایشناختدقیقمفهومموعظه به عنوان یک روش تربیتی،میتوانازروشهایتحلیلمفهومیبهرهبرد. باتأمّل درآیاتوروایاتمربوطبهموعظهیکنوعتمایزنسبیآن راباحکمت مشخّصنمودهایمکهموعظهبرخلافحکمتکهبهلحاظشناختیممتازتراست،بیشتربارعاطفیوگرایشیبههمراهدارد. همچنینباتأمّل درنوعمخاطبیکهقرآنآن راموردموعظةخویشقرارداده،میتوان نتیجهگرفتکه ...
بیشتر
برایشناختدقیقمفهومموعظه به عنوان یک روش تربیتی،میتوانازروشهایتحلیلمفهومیبهرهبرد. باتأمّل درآیاتوروایاتمربوطبهموعظهیکنوعتمایزنسبیآن راباحکمت مشخّصنمودهایمکهموعظهبرخلافحکمتکهبهلحاظشناختیممتازتراست،بیشتربارعاطفیوگرایشیبههمراهدارد. همچنینباتأمّل درنوعمخاطبیکهقرآنآن راموردموعظةخویشقرارداده،میتوان نتیجهگرفتکه بیشتر مواردموعظه،پسازایماناست. ازاین رو،درابتدایدعوتبهتربیتاسلامیبهتراستازروشهایمبتنیبرحکمتبهرهگرفت .درنهایت،بهآسیبشناسیاینروشپرداختهایمویکیازچالشهایاساسیفرا رویتربیت اسلامی را ذکر کردهایم کهبهویژهفیلسوفان لیبرال (آزادیخواه)،تحلیلیبررویکردهایتربیتدینی مبتنیبر بهرهگیریازعواطف و تلقینگریبهآنارائهکردهاند.
سهراب مروتی؛ امین فتاحی؛ اکرم فریدونی ولاشجردی
چکیده
تعیین چشمانداز و طرّاحی افقهای روشن برای رشد و تعالی، نخستین و پایهایترین گام در جهت تدوین معماری مطلوب هر سازمان و نهاد است. به رغم تلاشهای فراوان در عرصة دستیابی به جایگاه مطلوب دانشگاه در کشور اسلامی ما و نیز بحث اسلامیسازی این نهاد مقدّس، هنوز به نحو مطلوب به ترسیم چشمانداز این نهاد بر مبنای آموزههای اسلامی پرداخته ...
بیشتر
تعیین چشمانداز و طرّاحی افقهای روشن برای رشد و تعالی، نخستین و پایهایترین گام در جهت تدوین معماری مطلوب هر سازمان و نهاد است. به رغم تلاشهای فراوان در عرصة دستیابی به جایگاه مطلوب دانشگاه در کشور اسلامی ما و نیز بحث اسلامیسازی این نهاد مقدّس، هنوز به نحو مطلوب به ترسیم چشمانداز این نهاد بر مبنای آموزههای اسلامی پرداخته نشده است. لذا در مقالة حاضر تلاش شده تا با مروری بر سرفصلهای مفهومشناسی چشمانداز و دانشگاه اسلامی، ویژگیهای بارز دانشگاه اسلامی و شاخصهای چشمانداز دانشگاه اسلامی به تبیین این موضوع پرداخته شود و با تحلیل و بررسی آیات قرآن کریم و همچنین روایات اهل بیت علیهمالسّلام و استنباط از این آموزهها، چشمانداز و سیمای شایستة این نهاد ترسیم شود. پژوهش حاضر، دانشگاه اسلامی را نهادی با پنج مشخّصة ذاتی یا مؤلّفة بنیادین هویّت علمی، جهتگیری دینی، توانمندی پژوهشی، کارآمدی برای جامعه و رضایت محوری معرّفی میکند و با طرّاحی چشمانداز مطلوب آن که این چشمانداز متشکّل از شاخصهای دانایی، توانایی، نیکویی و زیبایی است، به الگوسازی و ترسیم پیکر و چارچوب اسلامیاش پرداخته است.
محبوبه غلامی؛ معصومه غلامی؛ محمّدابراهیم روشنضمیر
چکیده
از شیوههای تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت، در مواجه با اندیشههای مخالفان اسلام، مناظره و احتجاجهایی بوده است که ائمّه معصومین یا تربیتیافتگان آنها در طول تاریخ انجام دادند. «مناظره» صرفاً برای ساکت نمودن طرف مقابل صورت نمیگیرد و نیز برای الزام دیگر مسلمانان به تمکین و قبول استدلال دینی و فرهنگی بین مذاهب اسلامی نمیباشد، ...
بیشتر
از شیوههای تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت، در مواجه با اندیشههای مخالفان اسلام، مناظره و احتجاجهایی بوده است که ائمّه معصومین یا تربیتیافتگان آنها در طول تاریخ انجام دادند. «مناظره» صرفاً برای ساکت نمودن طرف مقابل صورت نمیگیرد و نیز برای الزام دیگر مسلمانان به تمکین و قبول استدلال دینی و فرهنگی بین مذاهب اسلامی نمیباشد، بلکه مناظره زیربنای وحدت اسلامی و مقدّمهای برای رسیدن به اصول مشترک و حقیقت است. این پژوهش که به شیوة توصیفیـ تحلیلی به رشتة تحریر درآمده، با نگاه مدبّرانه به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که عوامل بروز آسیب «مراء»، پیامدها و عوامل رهایی از آن کدام است؟ بر اساس پژوهش به عمل آمده، از مهمترین عوامل بروز آسیب آن، خودخواهی تعصّبات قومی، غرور، جهالت و... میباشد و مهمترین پیامدهای آن نیز نفاق و دورویی، دوری از شفاعت از شفعیان و... است. این اصول کاربردی، میتواند الگویی برای تدوین سند چگونگی یک مناظرة صحیح و دور شدن آن از آسیب مِراء باشد.
فرجالله هدایتنیا
چکیده
دربارة آفرینش انسان، آدم و حوا و به طور کلی، دربارة آفرینش دو صنف مرد و زن میان مفسران اتفاق نظر وجود ندارد. دیدگاههای آنان دربارة این موضوع به دو نظریة کلی بازمیگردد. بسیاری از مفسران، آفرینش مرد و زن را از مَنِشی متفاوت و برای اهداف متفاوت میدانند و معتقدند که خدای سبحان حوا را از قسمتی از بدن حضرت آدم آفریدهاست. همچنین، معتقدند ...
بیشتر
دربارة آفرینش انسان، آدم و حوا و به طور کلی، دربارة آفرینش دو صنف مرد و زن میان مفسران اتفاق نظر وجود ندارد. دیدگاههای آنان دربارة این موضوع به دو نظریة کلی بازمیگردد. بسیاری از مفسران، آفرینش مرد و زن را از مَنِشی متفاوت و برای اهداف متفاوت میدانند و معتقدند که خدای سبحان حوا را از قسمتی از بدن حضرت آدم آفریدهاست. همچنین، معتقدند خدای متعال زن را برای آرامش شوهر خلق کردهاست. نتیجة این نظریه، فرادستی و سروری مرد بر زن و آفرینش تبعی زن در نظام ارزشی اسلام میباشد. گروهی دیگر از آنان، منشأ و هدف آفرینش آدم و حوا را مشترک میدانند و معتقدند که مردان و زنان در آفرینش و به لحاظ شرافت و ارزش یکسان و همسان هستند. مطابق این نظریه، خدای متعال زن و شوهر را برای آفرینش یکدیگر آفریدهاست. با توجه به تأثیر این نظریات در نظام فقهیـ حقوقی و فرهنگیـ اجتماعی، در این جستار تلاش شده ادلة نظریة آفرینش تبعی زن بررسی و ارزیابی شود و نشان داده شود که آدم و حوا و به طور کلی، مرد و زن از منشاء مشترک و برای هدف یکسان آفریده شدهاند و هیچ یک بر دیگری شرافت و سروری ندارد.