شناسنامه علمی شماره
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 7-25
چکیده
پیامبر اسلام (ص) انسان کامل و خاتم انبیاء الهی است که واجد همة مزایای مشترک انبیای پیشین است. قرآن کریم برخی از خصوصیت‌ها را ویژة ایشان قرار داده که انبیای دیگر فاقد آن بوده‌اند و تا روز قیامت کسی به این ویژگی‌ها متّصف نخواهد شد. اوصاف و احکامی‌که اختصاص به پیامبر (ص) دارد، به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته اوصاف و احکامی که بر اختصاص ...
بیشتر
پیامبر اسلام (ص) انسان کامل و خاتم انبیاء الهی است که واجد همة مزایای مشترک انبیای پیشین است. قرآن کریم برخی از خصوصیت‌ها را ویژة ایشان قرار داده که انبیای دیگر فاقد آن بوده‌اند و تا روز قیامت کسی به این ویژگی‌ها متّصف نخواهد شد. اوصاف و احکامی‌که اختصاص به پیامبر (ص) دارد، به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته اوصاف و احکامی که بر اختصاص بودن آنها میان مفسّران اتّفاق نظر است؛ مانند: ازدواجهای پیامبر (مِهری و غیر مِهری)، وجوب نماز شب، مکتوب بودن نام پیامبر اسلام(ص) در عهدین، اوّلالمسلمین بودن، اعطای کوثر، خاتمیّت و شخصیّت جهانی و اعطای مفصّل. دستة دیگر اوصاف و احکامیهستند که در اختصاص داشتن آنها به پیامبر گرامی اسلام (ص) میان مفسّران اختلاف است؛ مانند: علوّ مرتبه، عبد مطلق بودن، اُسوه بودن، تجلیل در خطاب و منّت بودن بعثت ایشان بر مؤمنان. این موارد، تمام خصوصیّتهای پیامبر اسلام(ص) نیستند، بلکه ویژگیهای اختصاصی دیگری نیز وجود دارند که به گواهی قرآن سایر انبیای الهی این اوصاف و احکام را ندارند.
شناسنامه علمی شماره
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 27-44
چکیده
مناظره از شیوه‌‌های مطلوب تبیین و نشر معارف الهی در رویارویی با آرا و اندیشه‌‌های مخالفان اسلام است که در مکتب علمی و عملی اهل بیت، علیهم‌السّلام، از جمله امام رضا (ع) مورد توجّه بوده است. از مناظره‌‌های مهمّ امام رضا (ع) با مأمون، در باب موضوع عترت و امّت و بیان تفاوت میان آنها بوده است که ایشان با استناد به آیات قرآن کریم، عترت ...
بیشتر
مناظره از شیوه‌‌های مطلوب تبیین و نشر معارف الهی در رویارویی با آرا و اندیشه‌‌های مخالفان اسلام است که در مکتب علمی و عملی اهل بیت، علیهم‌السّلام، از جمله امام رضا (ع) مورد توجّه بوده است. از مناظره‌‌های مهمّ امام رضا (ع) با مأمون، در باب موضوع عترت و امّت و بیان تفاوت میان آنها بوده است که ایشان با استناد به آیات قرآن کریم، عترت را همان اهل بیت، یعنی حضرت فاطمه (س) و دوازده امام معصوم، علیهم‌السّلام، معرّفی می‌فرماید که برگزیدگان خدا بر روی زمینند و در مقام و منزلت، پرهیزکاری و اطاعت خداوند نسبت به امّت برتری دارند و بر امّت اطاعت و پیروی از آنها تکلیف الهی است. هدف از این پژوهش، فهم و درک تفاوت بین امّت و عترت با توجّه به مناظرة امام رضا (ع) با مأمون پیرامون این مسأله است. پرسش اصلی این پژوهش که نگارندگان با استناد و تتبّع به منابع مهمّ و روش کتابخان‌های در صدد پاسخ بدان هستند، این است که آیا بین امّت و عترت فرق است؟ در صورت وجود، وجوه این تفاوت چیست؟ لذا تعاریفی چون امّت، عترت، آل و ... با توجّه به مناظرة امام رضا (ع) با مأمون مورد بررسی قرار می‌‌‌گیرد و در ن‌هایت، نتیجة حاصل از بررسی مناظرة امام رضا (ع) در تفاوت بین امّت و عترت آشنایی با سیرة ائمّه و نگاه آنها به مسألة فوق بوده است که به این نتایج می‌رسد که عترت افرادی برگزیده از میان امّت است، گزینش عترت از سوی خدای بزرگ صورت گرفته است وعلّت گزینش صلاحیّت آنها برای رهبری امّت بعد از پیامبر (ص) است.
شناسنامه علمی شماره
صالح حسن زاده
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 45-68
چکیده
خانواده همیشه و همه جا و در بین تمامی جوامع بشری به عنوان اساسی‌ترین نهاد اجتماعی زیربنای جوامع و منشاء فرهنگ‌ها، تمدّن‌ها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدّس بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی خود، همواره سبب اصلاح خانوادة بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطة هلاکت و ...
بیشتر
خانواده همیشه و همه جا و در بین تمامی جوامع بشری به عنوان اساسی‌ترین نهاد اجتماعی زیربنای جوامع و منشاء فرهنگ‌ها، تمدّن‌ها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدّس بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی خود، همواره سبب اصلاح خانوادة بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطة هلاکت و ضلالت بوده است. انسان‌ها در زندگی خود، از دیگران تأثیر می‌پذیرند و بر آنها تأثیر می‌گذارند. در یک خانواده، از والدین گرفته تا فرزندان، در شکل‌گیری شخصیّت و خُلق و خوی یکدیگر مؤثّر واقع می‌شوند. محیط اجتماعی جامعه، رسانه‌ها، مطبوعات و همة اعضا و عناصر حاضر در صحنة اجتماع که در ارتباط با فردند، در پرورش روحیّه و شخصیّت وی تأثیر دارند. خلاصه آنکه جریان مزبور در تمام ابعاد زندگی انسان‌ها مشهود است، هرچند که نحوه و چگونگی این فرآیند در بسیاری از موارد مستور است. عوامل بسیاری در تحکیم بنیان خانواده و سرزندگی آن مؤثّرند که در این مقاله به مهم‌ترین آنها پرداخته شده است؛ از جمله حُسن معاشرت در خانواده، نظم و انظباط، وجود روحیة مشورت در خانواده، صبر و پایداری زندگی، روحیة عفو و گذشت، حاکمیّت صداقت در فضای خانواده ، پرهیز از سوء ظن، آفت حسد، رازداری و وفاداری، مشی با آرامش و بی‌تکبّر، حلم و بردباری، ترس از کیفر الهی، دوری از افراط و تفریط، تواضع، دوری از سختگیری و اسراف و نیز احسان به پدر و مادر، همگی از عوامل تحکیم خانواده‌اند. این مقاله عوامل تحکیم خانواده را در نظام فرهنگ اسلامی با استفاده از منابع اسلام و آثار متفکّران تربیتی را مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار داده است.
شناسنامه علمی شماره
محمد شعبانپور؛ زهرا بشارتی
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 69-93
چکیده
قرآن به مناسبت‌های مختلف، فرهنگ مردمِ عصر جاهلیّت را مورد نکوهش قرار داده است. پندارهای باطل، وضع احکام جاهلانه، تعصّب و تبرّج از مؤلّفه‌های سازندة این فرهنگ به شمار می‌روند. واکاوی آداب و رسوم و قانون‌هایی که بر زندگی بشر امروزی حاکم است، مؤلّفه‌های جاهلیّت را در جوامع مُدرن عصر حاضر آشکار می‌سازد که اسلام‌هراسی، اومانیسم، ...
بیشتر
قرآن به مناسبت‌های مختلف، فرهنگ مردمِ عصر جاهلیّت را مورد نکوهش قرار داده است. پندارهای باطل، وضع احکام جاهلانه، تعصّب و تبرّج از مؤلّفه‌های سازندة این فرهنگ به شمار می‌روند. واکاوی آداب و رسوم و قانون‌هایی که بر زندگی بشر امروزی حاکم است، مؤلّفه‌های جاهلیّت را در جوامع مُدرن عصر حاضر آشکار می‌سازد که اسلام‌هراسی، اومانیسم، اروپامداری، رباخواری، قاچاق انسان، مصرف داروهای روانگردان و رواج پوششهای نامناسب را میتوان از جمله مصادیق آن دانست. عنایت به تعالیم اخلاقی اسلام، وجود راهکارهایی برای زدودن مؤلّفه‌های جاهلیّت در منابع اخلاقی اسلام را اثبات مینماید. بر این اساس، پژوهش حاضر نیز با استفاده از روش تحلیل محتوا به شناسایی مؤلّفه‌های جاهلیّت در جوامع مُدرن پرداخته است و با تأمّل در قرآن و دعای مکارم‌الأخلاق به ذکر برخی از شیوه‌‌های مقابله با مؤلّفه‌های فرهنگ جاهلیّت همچون پیشه کردن تقوا، خودسازی و تمرین فروتنی، پیروی از حجّتهای عقلی و نقلی، میانهروی و ... پرداخته است.
شناسنامه علمی شماره
علی حاجی خانی؛ علی بید سرخی
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 95-116
چکیده
واژة فتنه یکی از پُربسامدترین واژگان در شبکة مفاهیم قرآنی و روایی است که اهل لغت سه معنا را به طور کلّی برای آن ذکر کرده‌اند: اوّل «گدازاندن در آتش»، دوم «اختبار و آزمایش» و سوم، «اضطراب و اختلال در نظم امور» که از میان این معانی، معنای دوم که همان اختبار و آزمایش است، دامنة مفهومی‌عام‌تری از معانی دیگر دارد، ولی با ...
بیشتر
واژة فتنه یکی از پُربسامدترین واژگان در شبکة مفاهیم قرآنی و روایی است که اهل لغت سه معنا را به طور کلّی برای آن ذکر کرده‌اند: اوّل «گدازاندن در آتش»، دوم «اختبار و آزمایش» و سوم، «اضطراب و اختلال در نظم امور» که از میان این معانی، معنای دوم که همان اختبار و آزمایش است، دامنة مفهومی‌عام‌تری از معانی دیگر دارد، ولی با این حال، معنای سوم با مفهوم اصطلاحی فتنه که همانا حوادث اجتماعی التهابآور مرکّب از حقّ و باطل است، ارتباطبیشتری دارد. از آنجا که فتنه‌های اجتماعیآثارزیانآوریرا در عرصة اجتماع موجب میگردند، مقالة حاضر در صدد است به تبیین راهکارهایی چون رجوع به معارف قرآن کریم و اهل بیت، علیهم‌السّلام، و ... به عنوان راهکارهایی برای در امان ماندن از فتنهها و و راهکارهایی درجهت چگونگی مواجهه با این پدیدهها نظیر برخوردهای نرم و روشنگرانه و در صورت لزوم، برخورد سخت و قاطع با ایجادکنندگان و طرّاحان فتنهها به عنوان راهکارهایی کوتاهمدّت و تربیت اخلاقی و معرفتی افراد جامعه و تقویت اعتقادات به عنوان روشهایی بلندمدّت به منظور مبارزه با فتنه‌های بشری در پرتو تعالیم بپردازد.
شناسنامه علمی شماره
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 137-154
چکیده
مصرف یکی از شاخصه‌های مهم اقتصادی در هر جامعه‌ای است، به‌طوری که نسبت شایستة بین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار می‌رود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظام‌های اقتصادی مبتنی بر اندیشة بشری و نظام اقتصاد اسلامی است، اصل تناقض خسّت یا معمّای صرفه‌جویی می‌باشد. بنا بر این اصل، چنانچه در ...
بیشتر
مصرف یکی از شاخصه‌های مهم اقتصادی در هر جامعه‌ای است، به‌طوری که نسبت شایستة بین تولید و مصرف در هر اقتصادی یک ضرورت به شمار می‌رود. یکی از اصول موجود در علم اقتصاد متعارف که به ظاهر از وجوه افتراق نظام‌های اقتصادی مبتنی بر اندیشة بشری و نظام اقتصاد اسلامی است، اصل تناقض خسّت یا معمّای صرفه‌جویی می‌باشد. بنا بر این اصل، چنانچه در سطح فردی صرفه‌جویی صورت گیرد، امّا این افزایش در پسانداز، تحرّکی در سرمایهگذاری ایجاد نکند، در سطح کلان مصرف کم شده، در نتیجه، تولید پایین میآید و درآمد ملّی کاهش مییابد. به نظر می‌رسد چنین اصلی بسیاری از آموزه‌های اسلامی همچون نهی از مصرف افراطی و امر به میانهروی در مصرف و... را به چالش بکشد. لذا این مقاله با روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به بررسی آموزه‌های قرآنی در حوزة مصرف و صرفه‌جویی به جستجوی پاسخی مناسب برای معمّای صرفه‌جویی میپردازد. از یافتههای این تحقیق میتوان به الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینة تخصیص منابع و نیز مشوّق افزایش میل نهایی به مصرف در سطح کلان اشاره کرد که از پیامدهای آن میتوان به انفاق، زکات، خمس، صدقه، قرضالحسنه و... برای سوق دادن صرفهجوییها به سرمایهگذاری و گردش مال در اقتصاد نام برد.
دوره 4، شماره 15 ، زمستان 1392، صفحه 117-135
چکیده
یکی از ویژگیهای دین اسلام، برقراری وحدت، برادری و صلح در میان آحاد جامعه است؛ به طوری‌که بر این اساس، زندگی اقشار مختلف مردم در جامعة اسلامی بر پایة همزیستی مسالمت‌آمیز شکل گرفته است. در این رابطه، تعاملی که بین مسلمانان با اقلیّت‌های مذهبی بر مبنای قرارداد ذمّه شکل گرفته، از مصادیق مهمّ صلح‌جویی دین مبین اسلام است. بی‌گمان اثبات ...
بیشتر
یکی از ویژگیهای دین اسلام، برقراری وحدت، برادری و صلح در میان آحاد جامعه است؛ به طوری‌که بر این اساس، زندگی اقشار مختلف مردم در جامعة اسلامی بر پایة همزیستی مسالمت‌آمیز شکل گرفته است. در این رابطه، تعاملی که بین مسلمانان با اقلیّت‌های مذهبی بر مبنای قرارداد ذمّه شکل گرفته، از مصادیق مهمّ صلح‌جویی دین مبین اسلام است. بی‌گمان اثبات ادّعای عدالتجویی و صلحطلبی دین اسلام در برخورد با همپیمانان خود، تنها با اثبات حقوق مسلّم اقلیّت‌های مذهبی در جامعة اسلامی میسّر است. با این رویکرد، مقالة حاضر بر آن است تا با کنکاش در آیات قرآن و روایات مربوطه به ارزیابی حقوق اقلیّت‌های مذهبی همپیمان، در جامعة اسلامی بپردازد و اثبات کند که دین مبین اسلام همواره به دنبال صلح و یکپارچگی می‌باشد و اقلیّتها در جامعة اسلامی، هیچ گاه عنوان بیگانه را نمیگیرند، بلکه با انعقاد قرارداد ذمّه، پیوند معنوی عمیقی با اسلام میبندند.
