مقاله پژوهشی
تبارشناسی مادۀ «کَ ت ْب» در زبان‌های سامی با کاربردهای معانی آن در قرآن و عهدین

محمد علی همتی؛ محمد کاظم شاکر

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 1-30

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68697.2639

چکیده
  مشتقات (کَتْب) از پر بسامدترین واژگانِ قرآن، عهد عتیق و عهد جدید است. این ماده در غالب شاخه­های زبان­های سامی با کمترین اختلاف در ساختار و معنا به کار رفته است. حوزه­ی معنایی ماده­ی کتب در فرایند زمان توسعه یافته و در زبان عربی علاوه بر حفظ معنای اولی، معنای جدیدی به خود گرفته که در هیچ یک از دیگر شاخه­­های زبان سامی وجود ندارد. ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
نقد و تحلیل اعتبارسنجی تفسیرِ ثعلبی و بغوی از دیدگاه ابن‌تیمیه درباره آیات فضایل و مناقب

زهره بابااحمدی میلانی؛ حسن رضایی هفتادر

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 31-60

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.69289.2661

چکیده
  فسیر معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل اثر بغوی، خلاصه‌شده‌ی تفسیر الکشف و البیان عن تفسیر القرآن از ثعلبى است. ابن‌تیمیه از علمای اهل‌سنت، تفسیر بغوی را ستوده است، وجه ستودن تفسیر بغوی از میان تفاسیر زمخشری، قرطبی و.. از میان تفاسیر اهل سنت دو مطلب بود، دوری از: 1. احادیث بدعت‌آمیز 2. احادیث جعلی و ضعیف. در مقابل، تفسیر ثعلبی را نکوهش ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
گونه‌شناسی تحلیلی انتقادی دیدگاه‌ها در تفسیر فقر‌ه «کَذلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُم» (انعام/ 108) و بررسی مراد از آن در پرتو نظریه اعتباریات

سبحان رنجبرزاده؛ علیرضا آزاد؛ محمد غفوری نژاد

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 61-86

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68875.2650

چکیده
  خداوند متعال که خیر و کمال محض است و بندگان را به اطاعت خود فراخوانده و از معصیت بازداشته در فقره «کَذلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ» از آیه ۱۰۸ سوره انعام، تزیین اعمال همة امت‌ها (اعم از مؤمن، کافر و مشرک) را به خود نسبت داده است، اینکه این تزیین به چه معناست و از چه روی به خداوند نسبت داده شده چالشی است که مفسران در ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تحلیل و بررسی آیات وراثت بهشت

حسین هنرخواه؛ عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 87-118

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.69040.2656

چکیده
  در شش آیه‌ی قرآن کریم‌، بهشت با عنوان «ارث» توصیف شده است. هر ارثی از سه رکن وارث‌، موروثٌ‌منه و میراث تشکیل شده است‌، که مصداق وارث و میراث در آیات مذکور‌، به ترتیب عبارتند از: مؤمنان و بهشت‌، اما نسبت به موروثٌ‌منه‌، میان مفسران اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر اساس روایات بر این باورند که کافر‌، موروثٌ‌منه است؛ یعنی مؤمنان ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
وجوه اجتماعی- سیاسی امرکرامت در معرفت قرآنی

عباسعلی رهبر

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 119-144

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.69281.2660

چکیده
  با توجه به جایگاه امر کرامت در سیاست قرآنی، هدف از مقاله حاضر شرح وجوه اجتماعی –سیاسی مفهوم کرامت است. زیرا مقوله بنیادین کرامت به عنوان نظریه شناسایی و محـور حقـوق اصیل انسانی- اجتماعی هم جاذب فضایل والای انسانی و اجتماعی بوده و هم نافی ضلالت اخلاقی وجهالت عقلی برای فرد و جامعه خواهد بود. لذا این مقاله در پاسخ به این سوال که: وجوه ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
مطالعۀ تفسیری ماده (حفظ) در آیۀ نهم سوره حجر با تکیه بر روش معناشناسی

محسن حبیبی؛ علیرضا قدردان؛ احمد شهرابی فراهانی

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 145-170

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.69418.2666

چکیده
  معنای لغوی (اساسی) مادّه «ح ف ظ» از آن جهت که در مقابل معنای «ن س ی» قرار دارد؛ در موضعی بکار میرود که به جهت تعهّدپذیری و کمی غفلت و وفاداری کامل ذهن در فرایند ذخیره سازی مفاهیم، موجودی ترک نشده و در نتیجه سالم مانده و هلاک و ضایع نشود. همچنین تفاوت این ریشه با دیگر ریشههایی که به لحاظ معنایی، شبیه مادّه «ح ف ظ» اند در ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
ارزیابی روش‌شناختی سبک تفسیر موضوعی داده‌بنیاد

محسن قمرزاده؛ نسیم تیموری

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 31-60

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68165.2624

چکیده
  نظریه داده‌بنیاد یکی از روش‌های تحلیلی مطرح برای داده‌های کیفی است که در دهه‌‌های اخیر در مطالعات قرآنی و تفسیر موضوعی به کار گرفته می‌شود. فرآیند تولید تئوری در این روش از طریق گردآوری داده‌های مرتبط، کدگذاری، مقوله‌بندی و مفهوم‌پردازی است. در برخی آثار، کاربست این روش تحلیل در تفسیر موضوعات مختلف قرآنی ارائه شده است، اما این ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تحلیل و ارزیابی کاربست واژگان مرض.اذی ضررو سقم در قرآن با تکیه بر تفسیر قرآن به قران

زهره نریمانی؛ مهدی عبداللهی پور؛ محبوبه موسایی پور

دوره 13، شماره 50 ، مهر 1401، صفحه 171-200

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68830.2648

چکیده
  هر واژه در قرآن از جایگاهِ معناییِ ویژه خود برخوردار است، که واژه دیگر هرگز نمی­تواند جانشین آن و یا هم‌معنای آن به­شمار رود. ازاین­رو، بررسی واژه­های به ظاهر هم‌معنا در تفسیر و فهم آیات تأثیرگذار است. بررسی معنایی واژگان«مرض»، « ضُّرّ»، «أذی» و «سُقم» با بهره­گیری از روش تحلیل واژگانی و رویکرد تفسیری، ...  بیشتر