محمد شریفی
چکیده
تاریخ بشریت نام زنان بسیاری را به عنوان «اسوههای جاوید انسانیت، اخلاق، کرامت و فضیلت»، در حافظة خود ثبت کردهاست تا سیر و سلوک و منش آنان برای همیشه راهنمای عمل رهپویان صراط مستقیم باشد. ساره، همسر حضرت ابراهیم(ع)، از جمله زنانی است که به شهادت آیات قرآن، گفت و شنودی بین او و فرشتگان رخ دادهاست. در این پژوهش، نگارنده کوشیدهاست ...
بیشتر
تاریخ بشریت نام زنان بسیاری را به عنوان «اسوههای جاوید انسانیت، اخلاق، کرامت و فضیلت»، در حافظة خود ثبت کردهاست تا سیر و سلوک و منش آنان برای همیشه راهنمای عمل رهپویان صراط مستقیم باشد. ساره، همسر حضرت ابراهیم(ع)، از جمله زنانی است که به شهادت آیات قرآن، گفت و شنودی بین او و فرشتگان رخ دادهاست. در این پژوهش، نگارنده کوشیدهاست با رویکردی مسئلهمحور، ضمن تحلیل برخی از ابعاد زندگانی این بزرگبانوی راه دین، ذیل آیات 71 تا 73 سورة هود، امکان و کیفیّت مراوده و گفتگوی غیرمعصوم با فرشتگان و نیز حوادث و مسائلی را که در این راستا پیش آمده، بررسی نماید. اهمّ نتایج پژوهش، گویای این است که گفتگوی انسانهای مؤمن با فرشتگان برای انبیا و غیرانبیا به دلیل آیات قرآن و روایات، ممکن و یا ضروری است. دربارة معنای «ضحک» در آیة 71 سورة هود، دو تفسیر «حیض شدن» و «خندیدن» مطرح شدهاست و قول دوم کمترین اشکال را دارد و عموم مفسران آن را پذیرفتهاند. قول برگزیده دربارة علت خنده و خوشحالی ساره، شناخت میهمانان حضرت ابراهیم(ع) است که فرشتگان و مأموران الهی بودند و اینکه مأموریت آنها عذاب قوم لوط(ع) است.
محمد ابراهیمی راد
چکیده
همه دانشمندان اسالمی معتقدند که بر اساس آیه 271 سوره اعراف، بین خداوند و انسانها مکالمه ای وجود داشته و در این مکالمه، انسانها به ربوبیت خدا اقرار کرده اند؛ ولی در مورد »واقعی« یا »نمادین« بودن اینمکالمه و اقرار، بین اندیشمندان اسالمی دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. برخی از دانشمندان اسالمی داللت آیه »میثاق« بر ...
بیشتر
همه دانشمندان اسالمی معتقدند که بر اساس آیه 271 سوره اعراف، بین خداوند و انسانها مکالمه ای وجود داشته و در این مکالمه، انسانها به ربوبیت خدا اقرار کرده اند؛ ولی در مورد »واقعی« یا »نمادین« بودن اینمکالمه و اقرار، بین اندیشمندان اسالمی دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. برخی از دانشمندان اسالمی داللت آیه »میثاق« بر وجود »عالم ذر« را مورد تایید قرار داده و در نتیجه معتقدند این مکالمه و اقرار، »واقعی« و در عالم مادی قبل از آفرینش انسان در دنیا بوده و مفاد آیه حاکی از آن »واقعه« است. برخی دیگر، استفاده »عالم ذر« از آیه »میثاق« را مورد انکار قرار داده و معتقدند عالمی به نام »عالم ذر« وجود ندارد؛ ولی بعضیاز اینان، مفاد آیه مذکور را »تمثیل« و »نمادین« عنوان کرده و درنتیجه این اقرار را »واقعی« ندانسته اند. بعضی دیگر، »تمثیل«و » نمادین« دانستن مفاد آیه را غیرقابل قبول و این میثاق و اقرار را »واقعی« دانسته اند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اوال، الزمه انکار استفاده »عالم ذر« از آیه میثاق، پذیرش »تمثیل« و »نمادین« دانستن مفاد آیه میثاق است، نمیتوان استفاده »عالم ذر« از آیه میثاق را مورد انکار قرار داد و در عین حال، آن میثاق و اقرار را »واقعی« دانست. ثانیا، »تمثیل« و »نمادین «دانستن مفاد آیه »میثاق« از جهات متعددی بر خالف ظاهر آیه »میثاق« بوده و در نتیجه غیرقابل قبول است.
محمدجواد فلاح؛ نسیم کرنوکر
چکیده
رویکر روانشناختی جامعه شناختی و اخلاقی و توجه به کارکردهای سه گانه آن با توجهخ به آیات قرانی می تواند به منزله استدلالی اخلاقی برای ازدواج باشد . این کارکردها در پاسخ کسانی است که ازدواج را امری غیر اخلاقی تلقی کرده اند از اینرو می توان با تبیین آیات قرآن به کارکردهای مذکور اشاره کرد و به نفع ازدواج از آن بهره برد . این مقاله با رویکرد ...
بیشتر
رویکر روانشناختی جامعه شناختی و اخلاقی و توجه به کارکردهای سه گانه آن با توجهخ به آیات قرانی می تواند به منزله استدلالی اخلاقی برای ازدواج باشد . این کارکردها در پاسخ کسانی است که ازدواج را امری غیر اخلاقی تلقی کرده اند از اینرو می توان با تبیین آیات قرآن به کارکردهای مذکور اشاره کرد و به نفع ازدواج از آن بهره برد . این مقاله با رویکرد تحلیلی عهده دار این مسئله است .در این تحلیل از منظر جامعه شناختی ازدواج با عث ثبات و انسجام اجتماعی شده و جوامع را از فروپاشی انسانی و اخلاقی نجات خواهد داد همانطور که کارکردهای روانشتاختی ازدواج باعث آرامش افراد و از بین رفتن پریشانی و سرگردانی و افسردگی های ناشی از تنهایی و پوچی خواهد شد. از منظر اخلاقی نیز ازدواج به حفظ اخلاقی افراد خواهد انجامید ضمن اینگه خانواده محل ظهور و بروز فضایل اخلاقی و دوری گزیدن از پلیدی های اخلاقی است.
قرآن و معارف قرآنی
اسماعیل اثباتی
چکیده
آخرین آیات سورۀ قلم از مشهورترین آیات بین مردم است که به آیۀ «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشهیابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان میدهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب ...
بیشتر
آخرین آیات سورۀ قلم از مشهورترین آیات بین مردم است که به آیۀ «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشهیابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان میدهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن به پیامبر از طریق چشم زخم این آیه نازل شد. این شان نزول باعث شده بیشتر مفسران نیز این آیه را مرتبط با چشم زخم بدانند در حالی که این روایت معتبر نیست و روایات صحیحی در منابع شیعی نزول این آیات را مرتبط با موضوع امامت دانستهاند. برخی از مفسران منظور از آیه را نگاه از روی خشم و دشمنی دانسته و ارتباط آیه با مسأله چشم زخم را انکار کردهاند. از سویی هیچ روایت و دلیل معتبری که نشان دهد این آیه برای دفع چشم زخم مؤثر است یافت نشد، تنها مستند این باور قول حسن بصری است که به پیامبر(ص) منتسب نشده و احتمالا برداشت او از آیه بوده است و در برخی منابع متاخر شیعه به اشتباه به امام حسن(ع) منتسب شده است.
رحمان عشریه؛ سید محمد موسوی؛ مرتضی سازجینی
چکیده
روایتشناسی یکی از شاخههای نقد ادبی، بهویژه روایتهای داستانی است و در اصل به بررسی دستور زبان حاکم بر روایتها میپردازد. این شاخه از دانش میکوشد تا چارچوب و الگویی نظریـ کاربردی برای تحلیل گونههای مختلف روایت را فراهم کند. گریماس، معناشناس فرانسوی، به عنوان مهمترین نظریهپرداز معناشناسی روایت کوشیدهاست تا الگویی ...
بیشتر
روایتشناسی یکی از شاخههای نقد ادبی، بهویژه روایتهای داستانی است و در اصل به بررسی دستور زبان حاکم بر روایتها میپردازد. این شاخه از دانش میکوشد تا چارچوب و الگویی نظریـ کاربردی برای تحلیل گونههای مختلف روایت را فراهم کند. گریماس، معناشناس فرانسوی، به عنوان مهمترین نظریهپرداز معناشناسی روایت کوشیدهاست تا الگویی منسجم برای مطالعة روایت ارائه نماید. بر اساس آنچه از نظر وی و معناشناسی نوین دریافت میشود، شناخت مراحل تولید تا دریافت معنا، ژرفساخت روایت در قالب الگوی کُنش و زنجیرهها و گزارههای متنوع مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. در این جستار، سعی شده که بر اساس این الگو، داستان کودکی حضرت موسی(ع) بررسی شود و بر همین اساس، نتایج ذیل حاصل گردید: 1ـ نقش محوری عنصر الهی در قصص قرآنی و تأثیر آن در پیشبرد روند اصلی 2ـ تقسیم پیکرة کلیدی این داستان قرآنی بر وجود دو عنصر در حال پیکار و تغلیب کنشگر توکلکننده بر خدا. 3ـ قصص قرآنی عموماً، بهویژه این داستان، در حال انتقال روحیة توحیدمحوری به مخاطبین خود است.
محمد رسول آهنگران؛ نوید امساکی
چکیده
با پیچیدهتر شدن و گسترش روابط انسانها، عقود و قراردادهای نوینی پدید میآیند که ارتباطات بشر را تحت سلطه خود قرار میدهند. پرداختن به عقود نوظهور از مباحث مهم فقه و حقوق اسلامی به شمار میرود که در حقوق، با عنوان اصل حاکمیت اراده از آن یاد میشود و ماده 10 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره دارد و از اینرو اثبات قراردادهای ...
بیشتر
با پیچیدهتر شدن و گسترش روابط انسانها، عقود و قراردادهای نوینی پدید میآیند که ارتباطات بشر را تحت سلطه خود قرار میدهند. پرداختن به عقود نوظهور از مباحث مهم فقه و حقوق اسلامی به شمار میرود که در حقوق، با عنوان اصل حاکمیت اراده از آن یاد میشود و ماده 10 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره دارد و از اینرو اثبات قراردادهای نوظهور و عدم انحصار آنها در عقود زمان شارع اهمیت فراوانی مییابد. از مهمترین دلایلی که برای عدم انحصار شرعی عقود بیان شده، آیه شریفه «یا أیّها الّذین آمَنوا أوفوا بالعقود» میباشد. در این نوشتار که به شیوه توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای نگاشته شده، به بررسی نحوه دلالت آیه مذکور بر منحصر نبودن عقود در زمان شارع و همچنین اشکالات مطرح شده پیرامون آن پرداخته و بیان شده آیه شریفه به طور کامل بر عدم انحصار عقود شرعی و شمول واژه «العقود» بر عقود نوپدید دلالت دارد.
علیرضا اسعدی
چکیده
دایره المعارف قرآن لیدن و دانشنامه قرآن الیور لیمن از مهم ترین پژوهش های قرآنی خاورشناسان است که با هدف ارائه معارف قرآن کریم به مخاطبان تالیف شده اند. در این دو دایره المعارف هر چند ادعا می شود که دقیق و منصفانه تدوین شده اند اما در آنها خطاهای روشی و محتوایی متعددی به چشم می خورد. این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد ...
بیشتر
دایره المعارف قرآن لیدن و دانشنامه قرآن الیور لیمن از مهم ترین پژوهش های قرآنی خاورشناسان است که با هدف ارائه معارف قرآن کریم به مخاطبان تالیف شده اند. در این دو دایره المعارف هر چند ادعا می شود که دقیق و منصفانه تدوین شده اند اما در آنها خطاهای روشی و محتوایی متعددی به چشم می خورد. این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به مصادر معتبر اسلامی و استدلال های متقن قرآنی به بررسی مدخل های ثواب و عقاب و بهشت و جهنم در این دو دایره المعارف بپردازد و به این سوال اساسی پاسخ دهد که کاستی ها و اشکالات مقالات بهشت و جهنم و ثواب و عقاب چیست؟. بر اساس مهم ترین یافته های این پژوهش، همپوشانی برخی مدخلها با یکدیگر، استناد به منابع غیر اصیل یا نامعتبر، ناسازگاری و ناهمخوانی محتوای مقالات با یکدیگر از مهم ترین اشکالات روشی، و القای اثرپذیری و پیروی تعالیم قرآنی از تعالیم پیشین، فرشته انگاری ابلیس، تصویرپردازی جسمانی از بهشت و جهنم، ارائه سیمایی خشن و نامتعادل از مسئله کیفر و پاداش در قرآن و تبیین نادرست از ربط و نسبت اختیار انسان با حاکمیت خداوند و نیز ارتباط شیطان با دوزخ از مهم ترین اشکالات محتوایی مقالات این دو دایره المعارف در مسئله مورد بحث است که نشان می دهد نویسندگان نتوانسته اند به فهم دقیقی از معارف اعتقادی قرآن دست یابند.
یاسر دلشاد؛ محمد میرزایی
چکیده
مقصود از مبانی قرآنی، پیشفرضهای پذیرفته از آموزههای قرآنی است که زیربنای قیام امام حسین(ع) گردید. بر اساس حدیث ثقلین، مبنای نهضت امام حسین(ع) باید بر آیات قرآن استوار باشد. به نظر نگارندگان، توجّه به مبانی قرآنی نهضت که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است،میتواند فهم صحیح و کاملتری از قیام حضرت را نمایان سازد. نوشتار حاضر ...
بیشتر
مقصود از مبانی قرآنی، پیشفرضهای پذیرفته از آموزههای قرآنی است که زیربنای قیام امام حسین(ع) گردید. بر اساس حدیث ثقلین، مبنای نهضت امام حسین(ع) باید بر آیات قرآن استوار باشد. به نظر نگارندگان، توجّه به مبانی قرآنی نهضت که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است،میتواند فهم صحیح و کاملتری از قیام حضرت را نمایان سازد. نوشتار حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است، به برخی از مبانی سیاسی ـ اجتماعی نهضت امام حسین(ع) از منظر قرآن در مفاهیمی مانند اصلاحگری، مبارزه با ستمکاری، هجرت در راه خدا، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد و عدالت پرداخته است. بازشناخت این مبانی، علاوه بر تعیین جایگاه توحیدی و رفیع نهضت امام حسین(ع) ، وظیفة قرآنی مسلمانان را در عمل به تکلیف در شرایط مشابه مشخّص میسازد.
قرآن و معارف قرآنی
علی فارسی مدان
چکیده
با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. ...
بیشتر
با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. تفاسیر و فقه امامیه محرمیت رضاعی را از سه جهت، اثر؛ عدد و زمان بحث کردهاند اما تفاسیر و فقه اهل سنت از دو جهت اثر و عدد آوردهاند. وجه مشترک فریقین، اثر است که در ایجاد محرمیت رضاعی مؤثر است. از اطلاق آیه نمیتوان حکم به کمیت شیر در ایجاد محرمیت رضاعی داد و برای فهم حکم باید به اقوال و ادله فقها مراجعه نمود. مفسرین امامیه اقوال مختلفی همچون 1 بار، 10 مرتبه، 15 مرتبه و 15 شبانه روز ذکر کردهاند که در این میان عدد 15 مرتبه را تقویت نمودهاند زیرا به "اثر" نزدیک است و اقوال دیگر دارای اشکالاتی است. مفسرین اهل تسنن به عدد و مقدار خاص معینی اشاره نکردهاند بلکه مفسرین و فقهای اهل سنت اقوالی همچون: مطلق شیر خوردن، 3 مرتبه، 4 مرتبه، 5 مرتبه و 10 مرتبه بیان کردهاند که در اینجا قول محکم و شاخصی وجود ندارد. نکته حائز اهمیت آن است، جستارها در تفاسیر شیعی و اهل سنت حاکی از آن است ادله ایشان در اطلاقگیری از آیه شریفه و مشخص نمودن کمیت شیر در محرمیت رضاعی ناتمام است و برای اثبات محرمیت رضاعی باید به روایات و کتب فقهی فریقین مراجعه نمود.
محمد کاوه؛ فاطمه محمد حسنی
چکیده
وعدهالهی، موضوعی پر بسامد در قرآن مجید و سنت معصومان(ع) است. در گونهشناسی وعدهها، میتوان آنها را به وعدههای مربوط به پیامبران(ع)، عموم مؤمنان و خواص آنها تقسیم کرد. با توجه به رابطهعلّی میان بینشها و کنشها، اطلاع از ویژگی وعدهها به عنوان مجموعهای از بینشها در تقویت دینداری مؤثر است. علاوه بر ویژگی و نتایج خاص وعدهها ...
بیشتر
وعدهالهی، موضوعی پر بسامد در قرآن مجید و سنت معصومان(ع) است. در گونهشناسی وعدهها، میتوان آنها را به وعدههای مربوط به پیامبران(ع)، عموم مؤمنان و خواص آنها تقسیم کرد. با توجه به رابطهعلّی میان بینشها و کنشها، اطلاع از ویژگی وعدهها به عنوان مجموعهای از بینشها در تقویت دینداری مؤثر است. علاوه بر ویژگی و نتایج خاص وعدهها در حوزههای معرفتشناسی، هستیشناسی، انسان شناسی و روش شناختی، یک ساختار منسجم و هدف واحد، در دستاوردها دنبال میکند. برای رسیدن به این امر، ابتدا مطلق آیاتی که وعدهالهی را بیان کردهاند، استخراج و طبقهبندی شده، سپس با مراجعه به تفاسیر به تحلیل هر طبقه پرداخته شده است. دستاورد گونههایسهگانه، درحوزۀ معرفتشناختی عبارتند از: اخباری و مطلق بودن، معرفت یقینی، دارای معیار سنجش صدق، شیوههای بیانی متفاوت است. در حوزه هستیشناختی، وعدهها دارای وجود بالفعل و تشکیکی است. در حوزه انسانشناختی به لحاظ ابعاد بینشی و کنشی انسان، به : جاودانه، سیاسی ، اجتماعی؛ و از نظر کنشی، وعدۀ علم آموزی، تربیت صالحان و همزیستیمسالمتآمیز اجتماعی است. در حوزه روششناختی، دارای رویکرد فقهی، تفسیری، کلامی و تربیتی است. دستاوردهای فوق، تجهیزاتی برای هدایت و تربیت انسان است.
قرآن و معارف قرآنی
مهدی حسن آهنگری؛ محمد نصیری
چکیده
در آیۀ مباهله - 61 آل عمران، خداوند متعال از علی بن ابیطالب(ع) به عنوان نفس رسول خاتم(ص) یاد کرده است. بررسی تاریخی و روایی در منابع شیعه و اهل سنت، مشخص میکند که عبارت «انفسنا» صرفاً به شخص حضرت علی(ع) تعلق دارد و در این خصوص اختلافی بین فریقین نیست. از منظر کلامی آیۀ شریفه دلیلی بر ولایت معنوی و سیاسی آن حضرت(ع) دانسته شده است. چنان ...
بیشتر
در آیۀ مباهله - 61 آل عمران، خداوند متعال از علی بن ابیطالب(ع) به عنوان نفس رسول خاتم(ص) یاد کرده است. بررسی تاریخی و روایی در منابع شیعه و اهل سنت، مشخص میکند که عبارت «انفسنا» صرفاً به شخص حضرت علی(ع) تعلق دارد و در این خصوص اختلافی بین فریقین نیست. از منظر کلامی آیۀ شریفه دلیلی بر ولایت معنوی و سیاسی آن حضرت(ع) دانسته شده است. چنان که به لحاظ فلسفی این واژۀ بر نوع خاصی از قرب و نزدیکی بین رسول اکرم(ص) و امیرمؤمنان(ع) دلالت دارد .این که در رویکرد عرفانی این واژه به چه معنا و ابعاد مفهومی- ظاهری و باطنی آن چگونه قابل تبیین و دارای چه دلالت هستیشناختی است، مسأله این پژوهش است. به نظر میرسد همه معانی پیش گفته ناظر به رویکردهای مختلف در رهیافت عرفانی به این آیه و واژۀ «انفسنا» متبلور و افق معنایی معجزهگون یافته باشد. چرا که در این رهیافت، واژۀ «انفسنا» اشاره به حقیقتی ملکوتی دارد که از آن به نفس واحد و حقیقت وجودی یکسان خاتم رسولان الاهی حضرت محمد(ص) و خاتم اولیای الاهی، علی بن ابیطالب(ع) تعبیر میگردد. در پژوهش پیش رو کوشش شده است به روش تحلیلی، و با تکیه بر متون تفسیری -عرفانی، پنجرهای از این منظر به آیۀ شریفه گشوده و با تأکید بر واژه «انفسنا» ابعادی از هستیشناسی عرفانی این واژه بازنمایی گردد تا افزون بر راه یافتن به بطنی از بطون آیه، دریچهای به فهم آیات و کلمات قرآن به طور عام و ژرفای کلام رضوی(ع) در ذیل این آیه و اصطلاح «انفسنا» به طور خاص بگشاید.
زهره نریمانی؛ مهدی عبداللهی پور؛ محبوبه موسایی پور
چکیده
هر واژه در قرآن از جایگاهِ معناییِ ویژه خود برخوردار است، که واژه دیگر هرگز نمیتواند جانشین آن و یا هممعنای آن بهشمار رود. ازاینرو، بررسی واژههای به ظاهر هممعنا در تفسیر و فهم آیات تأثیرگذار است. بررسی معنایی واژگان«مرض»، « ضُّرّ»، «أذی» و «سُقم» با بهرهگیری از روش تحلیل واژگانی و رویکرد تفسیری، ...
بیشتر
هر واژه در قرآن از جایگاهِ معناییِ ویژه خود برخوردار است، که واژه دیگر هرگز نمیتواند جانشین آن و یا هممعنای آن بهشمار رود. ازاینرو، بررسی واژههای به ظاهر هممعنا در تفسیر و فهم آیات تأثیرگذار است. بررسی معنایی واژگان«مرض»، « ضُّرّ»، «أذی» و «سُقم» با بهرهگیری از روش تحلیل واژگانی و رویکرد تفسیری، بیانگر آن است که واژگان مذکور باتوجه به معانی خاص خود، جهت تبیین مفهومی خاص بیان شده و هرگونه تغییر و جایگزینی، موجب خلل در معنا خواهد بود. بکارگیری همه این واژگان در معنای مرض سبب رهیافت شبهات در برخی از آیات مربوط به زنان و انبیای الهی(ابراهیم و یونس) شدهاست. این مقاله با بررسی این واژگان از بستر تمرکز بر کتب لغت، قرآن و تفاسیر به تببین تفاوتهای این واژگان پرداخته و عدم ترادف و جانشینی آنها را اثبات نمودهاست. بررسی مفهومی این واژگان نشان میدهد: «مرض» در همان معنای معهود بیماری جسمی؛ « ضُّرّ » در معنای فقر شدید مالی و مرگ فرزندان؛ «أذی» در معنای تشویش و تلاطم روحی حاصل از تغییر و دگرگونی، «سُقم» هم به معنای متردد و شکدار است. براین اساس افزون بر رفع شبهاتی پیرامون انبیای الهی، بُعدی از اعجاز علمی قرآن و تکریم زنان در قرآن هویدا میشود..
قرآن و معارف قرآنی
محمد کاوه
چکیده
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و ...
بیشتر
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و فقرات کتاب ایوب، توصیف و تحلیل دادههاست. دستاورد پژوهش؛ ویژگی حکمت ایوب در قرآن به لحاظ معطی، پاداش انفاق و نبی الهی است، به لحاظ دریافت، ایوب عبد نیکو، در اوج کمال و بینش الهی، صاحب بصیرت ژرف، یاور خردمندان، محسود شیطان و مؤثر نشان است. به لحاظ محتوای، هماهنگی کامل حکمتعملی و نظری، خیرکثیر، خطاناپذیر و حجت عقلانی بر نبوت ایشان نزد خردمندان است. در گزارش کتابایوب، ایوب خدا ترس، پرسشگر ناشکیبا، معترض به عدالتالهی، محسود شیطان، ناهماهنگی حکمت قبل از شهود و بعد از شهود در خطاناپذیری است. و تصریح متنی بر نبوت وی نیست. لذا مقایسه و تحلیل حکمت ایوب در دو کتاب، یکی از مصادیق حافظ بودن قرآن نسبت به کتابهای قبلی و رفع نواقص گزارش آنها میباشد.
علی بنایی
چکیده
کارکرد مقاومت در حوزۀ اقتصاد برخاسته از آموزههای قرآنی و واقعیات دنیای کنونی است. مقاومت در حوزه اقتصاد، در مقابل دسیسههای مستکبرین و مشرکان رشد و نمو پیدا کردهاست. در راستای رهنمودهای اسلام نیز با حفظ امنیت و عدالت اقتصادی دارای برنامهای هماهنگ است. این مقاله در پی این پرسش است که کارکردهای مقاومت در حوزه اقتصاد از منظر قرآن ...
بیشتر
کارکرد مقاومت در حوزۀ اقتصاد برخاسته از آموزههای قرآنی و واقعیات دنیای کنونی است. مقاومت در حوزه اقتصاد، در مقابل دسیسههای مستکبرین و مشرکان رشد و نمو پیدا کردهاست. در راستای رهنمودهای اسلام نیز با حفظ امنیت و عدالت اقتصادی دارای برنامهای هماهنگ است. این مقاله در پی این پرسش است که کارکردهای مقاومت در حوزه اقتصاد از منظر قرآن و روایات چیست؟ با توجه به عنوان پژوهش روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. از نتایج و یافتههای این مقاله، معین و مشخص شدن کارکردهای مقاومت است که موجب رهایی انسان و جامعه از مشکلات اقتصادی عصر حاضر خواهد بود. همچنین با برطرف نمودن موانع و اجرای کارکردهای اقتصادی اسلامی میتوان به مقاومت در حوزه مقاومت دست یافت. کارکردهای ارائه شده تکمیل کننده و وابسته به یکدیگرند که مردم و دولت در اجرا و به ثمر رساندن آنها موثرند. هدف از این مقاله تبیین مقاومت، استخراج کارکردهای عملی و کاربردی مقاومت در حوزه اقتصاد از دیدگاه قرآن و روایات است. لذا با تکیه بر مبانی قرآنی میتوان در شرایط بحران با مدیریت و راهکار اقتصادی الگوی عملی برای حکومت اسلامی و تامین کننده نیاز جامعه اسلامی را پایه گذاری کرد.
سید عیسی مسترحمی
چکیده
بروج آسمانی به دلیل نقشی که در تعیین زمان و برخی محاسبات نجومی دارند، همواره مورد گفتگو و پژوهش منجمان بودهاست. قرآن کریم نیز در راستای هدایتگری، در سه آیه به صراحت از بروج نام برده و سورهای نیز به همین نام شناخته میشود. این کتاب آسمانی، تزیین آسمان بوسیله بروج را نشانهای از قدرت الهی دانسته است. اینکه مصداق خارجی بروج ...
بیشتر
بروج آسمانی به دلیل نقشی که در تعیین زمان و برخی محاسبات نجومی دارند، همواره مورد گفتگو و پژوهش منجمان بودهاست. قرآن کریم نیز در راستای هدایتگری، در سه آیه به صراحت از بروج نام برده و سورهای نیز به همین نام شناخته میشود. این کتاب آسمانی، تزیین آسمان بوسیله بروج را نشانهای از قدرت الهی دانسته است. اینکه مصداق خارجی بروج قرآنی چیست و اشتراکات و تمایزاتی بین بروج قرآنی و نجومی کدام است، سوالات اصلی این پژوهش را تشکیل میدهد. منشأ این سوالات، طرح دیدگاههای تفسیری گوناگونی است که از سوی اندیشمندان ارائه شدهاست. بهرهگیری از روش مطالعات میان رشتهای و توصیف و تحلیل قرائن درون قرآنی و برون قرآنی نشان میدهد که مراد از بروج در این متن مقدس، میتواند همان اصطلاح رایج بین دانشمندان نجوم، یعنی همان مجموعههای دوازدهگانه ستارهای که با نامهای خاصی شناخته میشوند باشد که به دلیل زیبایی و احتمالاً نقشی که در زندگی بشر دارند، مورد توجه قرار گرفته است. از دیگر مشابهتها بین بروج قرآنی و نجومی، که یکسانی این دو را نشان میدهد، مادی بودن، زیبایی و زینت بودن، و قرار گرفتن هر دو در آسمانی نزدیک زمین است. از سوی دیگر، برجها و ساختمانهای آسمانی که در برخی تفاسیر، مصداق بروج معرفی شدهاند، به دلیل نبود وجود قرائن قطعی و نیز عدم کشف این گونه بناهایی تاکنون، تنها میتواند به عنوان احتمالی در تفسیر این آیات ارائه شود.
قرآن و معارف قرآنی
محمد صدقی؛ علی رجب زاده؛ محمدولی اسدی
چکیده
بر اساس آیات کریمۀ قرآن، رسول خدا (ص) و مؤمنین در قیامت بر اعمال امت اسلامی و امم قبلی شهادت خواهند داد. اما در این مورد مسائلی مانند کیستی مؤمنین شاهد، نحوه تحمل شهادت و چگونگی آگاهی شاهد از اعمال و ادا شهادت برآنها و ... به طوری محل اختلاف تفاسیرفریقین است که اصل مسئله در هالهای از ابهام قرار گرفته است. این نوشته با بررسی آیات ...
بیشتر
بر اساس آیات کریمۀ قرآن، رسول خدا (ص) و مؤمنین در قیامت بر اعمال امت اسلامی و امم قبلی شهادت خواهند داد. اما در این مورد مسائلی مانند کیستی مؤمنین شاهد، نحوه تحمل شهادت و چگونگی آگاهی شاهد از اعمال و ادا شهادت برآنها و ... به طوری محل اختلاف تفاسیرفریقین است که اصل مسئله در هالهای از ابهام قرار گرفته است. این نوشته با بررسی آیات 143 بقره و 105 توبه و 89 نحل ، تلاشی است به هدف روشن نمودن حقیقت شهادت نبوی(ص) و مؤمنین در قیامت از دیدگاه قرآن، بدین جهت تفاسیر متعدد فریقین به خصوص تفسیر مفاتیحالغیب و روحالمعانی و مجمعالبیان و المیزان و غیره مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق و دادهپردازی نوشته، توصیفی تحلیلی آیات بر اساس تفاسیر گفته شده است. شیوۀ گردآوری دادههای تحقیق، کتابخانهای است. یافته تحقیق بیانگر آن است که به رغم اختلاف نظر مفسران در برخی موارد این آیات، همه آنان بر این مسئله اشتراک نظر دارند که حضور شاهد معصوم در میان امت پیامبر(ص) تا آخر دنیا ضروری است تا با حضور دائمی خود در میان امت و نظارت براعمال آنان تحمل شهادت نموده و در قیامت براساس آن، به اعمال امت شهادت به عین دهد.
قرآن و معارف قرآنی
محسن قاسم پور؛ پروین شناسوند
چکیده
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع میشود. از همین روست که قرآن کریم بهمثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روشهای منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی ...
بیشتر
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع میشود. از همین روست که قرآن کریم بهمثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روشهای منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی قرآن، بهعنوان آخرین نسخه هدایت الهی برای بشریت است. اهمیت این پژوهش ازاینروست که در عصر و روزگار فعلی، توجه به این موضوع اساسی، بار دیگر ما را به اهمیت مواجهه منطقی و مستدل، با شبهات دگراندیشان واقف میسازد. قرآن بهعنوان سند جاودان سعادت انسان با شبهه مواجههای منطقی و خردمندانه دارد؛ و راهکارهایی را در شناخت شبهه و گونههای نظری و عملی مخالفان انبیاء بهعنوان اصلیترین جریان شبهه کننده ارائه نموده است. در گام نخست، گزارش دقیق شبهه که معطوف به دو جنبه گفتاری و عملی شبههکنندگان است و تبیین صحیح عناصر هر گفتار و نحوه عمل مخالفان و معاندان را میتوان مقدمه راهکار قرآنی به شمار آورد. در گام بعدی ارائه پاسخهای قرآن ابتدا مبتنی بر مؤلفههای فطری انسان، تحریک عقل و وجدان آنها، و سرانجام در صورت لجاجت و استمرار دشمنی آنان، مواجهه بر اساس سنتهای الهی است. برخی مفسّران عصری، همچون محمدجواد مغنیه که در تفسیر آیات قرآنی تحولات اجتماعی را بهعنوان یک عامل مهم در نظر گرفته از همین روش مواجهه قرآنی با شبهات الگو گرفته و در مقام پاسخ به آنها برآمده است. این جستار با روش توصیفی–تحلیلی به جنبههای گونهگون شبهه و آموزههای قرآنی پرداخته است. بر این مبنا ابتدا آیات ناظر بر شبهه کنندگان در قرآن مطرح و روشهای مواجهه این کتاب الهی با آنها توصیف و بررسی میشود. در پی این بررسی نمونههایی از دیدگاههای تفسیری مغنیه در الکاشف با رویکرد شبهه شناسانه ارائه میگردد.
طهماسب علیپوریانی؛ سارا زارع؛ امید نادری
چکیده
الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، بهرغم شباهتها، تفاوتهای بسیاری دارد و این نوع تفاوتها به نوع جهانبینیهای متفاوت آنها برمیگردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمیتوان بر آموزههای الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری ...
بیشتر
الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، بهرغم شباهتها، تفاوتهای بسیاری دارد و این نوع تفاوتها به نوع جهانبینیهای متفاوت آنها برمیگردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمیتوان بر آموزههای الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری است. بر همین اساس، بررسی ویژگیهای هر یک از الگوهای شهروندی لازم و ضروری مینماید که با بررسی هویت و هنجارها در هر الگو، مشخص میشود که ساختارهای هنجاری و فکری به اندازۀ ساختارهای مادّی اهمیت دارند. ضمن آنکه پژوهش حاضر با الگو گرفتن از کتاب شهروندی و سیاست نوفضیلتگرا، الگوهای شهروندی را در سه دستۀ شهروندی فراگیر سیاسی، همگونگرای فرهنگی و ارتباطی چندلایه تقسیم میکند و کوششی برای بررسی امکان و امتناع آنها بر اساس الگوی شهروندی قرآن و بیان همزبانیها و ناهمزبانیها میان آنها است که نویسندگان برآنند الگوی شهروندی قرآن را باید به مثابۀ یک کُل ارائه نمود.
علی ملکی
چکیده
تامین امنیت یکی از مهمترین و اساسی ترین نیاز هر جامعه است. دولتهایی که بتوانند امنیت بیشتری تامین کنند؛ توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در نتیجه کارآمدی و مشروعیت بیشتری خواهند داشت. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تحلیل متون قرآنی و روایی با تبیین نظری به این مسأله پاسخ دهد که: با توجه به آموزه های مهدوی در قرآن ...
بیشتر
تامین امنیت یکی از مهمترین و اساسی ترین نیاز هر جامعه است. دولتهایی که بتوانند امنیت بیشتری تامین کنند؛ توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و در نتیجه کارآمدی و مشروعیت بیشتری خواهند داشت. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد تحلیل متون قرآنی و روایی با تبیین نظری به این مسأله پاسخ دهد که: با توجه به آموزه های مهدوی در قرآن کریم و روایات معصومین(ع)، چگونه دولت مهدوی، امنیت فراگیر و جهانی را به صورت هم افزا در عرصه جهانی فراهم میکند و ویژگیهای امنیت در دولت مهدوی چیست؟ مهمترین یافته پژوهش حاضرآن است که؛ دولت مهدوی علاوه بر بهرهگیری از امدادهای غیبی، به دلیل هماهنگی در اهداف و تلفیق مناسب عوامل سیاسی دخیل در حوزه امنیت و دفاع، باعث هم افزایی امنیت در سطح جهانی میشود. این مقاله با توجه به آموزههای اسلام در قرآن و روایات، هم افزایی امنیت و دفاع را با توجه به اهداف دولتها در علوم سیاسی بررسی کرده، ویژگیها و مزیتهای آن را واکاوی میکند؛ تا هم از حیث نظری، مختصات امنیت مهدوی مشخص شود و هم از جنبه عملی، الگویی برای برنامههای توسعه دولتهای اسلامی در دوره غیبت باشد.
قرآن و معارف قرآنی
عبدالجبار زرگوش نسب؛ علی حسینیفر
چکیده
نفی «جُناح» تعبیری است که در برخی از خطابات شرعی برای بیان جواز استفاده شده است. اگر چه در غالب مطالعات و بررسیهای فقهی، با اتکا به قرائن به تبیین مفاد این تعبیر پرداخته شده، اما تعلق این تعبیر به برخی واجبات، موجب پیدایش پندارِ بدوی اختصاص آن به بیان وجوب شده است. دامنۀ کاربرد این تعبیر در آیات و روایات، شیوهی تعامل اجتهادی ...
بیشتر
نفی «جُناح» تعبیری است که در برخی از خطابات شرعی برای بیان جواز استفاده شده است. اگر چه در غالب مطالعات و بررسیهای فقهی، با اتکا به قرائن به تبیین مفاد این تعبیر پرداخته شده، اما تعلق این تعبیر به برخی واجبات، موجب پیدایش پندارِ بدوی اختصاص آن به بیان وجوب شده است. دامنۀ کاربرد این تعبیر در آیات و روایات، شیوهی تعامل اجتهادی فقهای امامیه با این تعبیر، واکاوی مفهومی این مادهی لغوی و شناخت مفاد آن در خطابات شرعی، مسائلی است که در این پژوهش بررسی و پردازش شده است. به نظر میرسد بیان شارع در قالبهای نفی «جُناح»، نفی «بأس» و أمر عقیب حظر، با تفاوت در گسترۀ کاربردی این تعابیر، شباهتهایی به همدیگر دارند و جملگی آنها در بیان إباحه و جواز تکلیفی و عدم افادۀ امری ورای آن با هم مشترکاند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به معناشناسی نفی «جناح» و کاربست آن در قرآن کریم، سنت و فقه پرداخته است و مسائلی را در این باره مورد تحلیل قرارداده است و در صددپاسخ به سؤالهای ذیل است: نفی جناح در قرآن و حدیث بر چه دلالت دارد؟ مفاد وکاربست آن در خطابات شرعی چیست؟ و چه تفاوتهایی با تعابیر همسو دارد؟
عبدالعلی شکر؛ هادی عبیداوی؛ یوسف فرشادنیا
چکیده
انتساب «فرزند» و «ولادت» به خدا انگارهای تاریخی است به طوری که قرآن با شیوههای گوناگونی آن را مورد نقد و نکوش قرار دادهاست. از طرفی باور به این آموزه، لوازمی را دربردارد که در تقابل با آموزههای ناب توحیدی است. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی، سیر تاریخی و لوازم باور به «ولادت» را بر مبنای آیات قرآن و همچنین ...
بیشتر
انتساب «فرزند» و «ولادت» به خدا انگارهای تاریخی است به طوری که قرآن با شیوههای گوناگونی آن را مورد نقد و نکوش قرار دادهاست. از طرفی باور به این آموزه، لوازمی را دربردارد که در تقابل با آموزههای ناب توحیدی است. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی، سیر تاریخی و لوازم باور به «ولادت» را بر مبنای آیات قرآن و همچنین مؤیدات روایی مورد بررسی قرار دادهاست. نتایج حکایت از آن دارد که قرآن با ذکر صفاتی نظیر مالک حقیقی، قادر مطلق، منزه بودن از نواقص برای خداوند به نفی این آموزه پرداخته است. «ولادت» براساس مکانیسم «خروج شئ من شئ» لوازمی از قبیل؛ حضور پیشین مولود در ذات والد و ازلیت آن به ازلیت والد، مثلیت، تعدد و تکثر خدایان در طول هم بر اساس تعدد و تکثر موالید، وجود شفعاء، محدودیت قدرت خداوند، پایستگی وجود، عدم تحقق بداء، یأس از والد و نفی دعا، ثنویت و نفی معجزه را در پی دارد. در مقابل، آموزه قرآنی «ابداع» و «خلق لا من شئ» لوازمی از قبیل؛ عدم وجود مخلوق در ذات خالق و حدوث آن، عدم مثلیت، توحید و احدیت، نفی شفعاء و وسائط، قدرت بینهایت، نفی قانون پایستگی، تحقق بدا، دعا، نفی ثنویت و اثبات توحید و اثبات معجزه را به همراه دارد.
قرآن و معارف قرآنی
علی محمدی جورکویه
چکیده
سیاست جنایی اسلام در قرآن نسبت به جرایم بر ضد حیات انسان، یک سیاست جنایی افتراقیست که پیشگیری اجتماعی مهمترین بعد آن است. از اینرو، سزاوار پرسش است که قرآن چه راهبردهایی را برای مهار و کاهش جرایم بر ضد حیات انسان در بعد پیشگیری اجتماعی اندیشیده است. نوشتار حاضر با مطالعه آیات قرآن و روایات مرتبط با آیات به روش توصیفی تحلیلی به تبیین ...
بیشتر
سیاست جنایی اسلام در قرآن نسبت به جرایم بر ضد حیات انسان، یک سیاست جنایی افتراقیست که پیشگیری اجتماعی مهمترین بعد آن است. از اینرو، سزاوار پرسش است که قرآن چه راهبردهایی را برای مهار و کاهش جرایم بر ضد حیات انسان در بعد پیشگیری اجتماعی اندیشیده است. نوشتار حاضر با مطالعه آیات قرآن و روایات مرتبط با آیات به روش توصیفی تحلیلی به تبیین این راهبردها پرداخته است تا دستاندرکاران سیاست جنایی ایران را در مبارزه با جرایم بر ضد حیات انسان یاری رساند. بر اساس یافتههای تحقیق، سیاست جنایی قرآنی اسلام برای از بین بردن زمینههای جرایم بر ضد حیات انسان و جلوگیری از تبدیل اختلافات به نزاع و درگیری راهبردهای زیر را پیشبینی کرده است:"ترسیم افق مترقی و برتر در روابط اجتماعی بر پایه عناصر وحدت، محبت و مهرورزی، سلم و صلح و گذشت"، "نهادینهسازی ارزشهایی چون احساسات و عواطف لطیف انسانی، همدلی و مودت"، "نگاه معرفتشناسانه به انسان به عنوان اشرف مخلوقات و بر اساس منشأ واحد همه انسانها"، "یادآوری عهد و پیمان نخستین انسان با خداوند در حفظ حیات همنوع"، "تشویق به حفظ حیات انسان و تقبیح جرایم بر ضد حیات انسان" .
مرضیه قنبری؛ محمدتقی دیاری بیدگلی
چکیده
بطن و تأویل آیاتقرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحثبرانگیز و موردتوجه اندیشمندان بوده که حجم گستردهای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمدهای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آنها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی ازجمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهلسنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، ...
بیشتر
بطن و تأویل آیاتقرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحثبرانگیز و موردتوجه اندیشمندان بوده که حجم گستردهای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمدهای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آنها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی ازجمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهلسنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهلبیت(ع) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن، متهم نموده که آیتالله معرفت از شخصیتهای بارز معاصرِ قرآنپژوهی شیعه کتاب «التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب» را درراستای نقد و پاسخ به ذهبی در دفاع از شیعه نگاشته است. این پژوهش درراستای انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه، با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، و یافتن ضوابط صحیح در تبیین لایههای درونی قرآن، به بررسی و نقد اتهامات ذهبی با تأکید بر آرای آیتالله معرفت پرداخته است. یافتههای حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش ذهبی در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به انتقاداتی بر تأویلات شیعه شده و آیتالله معرفت در پاسخ به این انتقادات، باتوجه به جاودانگی و جهانشمولی قرآن، بطن را همتای تأویل، مفهوم عامی دانسته که با الغای خصوصیات از آیه، قابلانطباق بر مصادیق نوظهور است. تطبیق مفهوم عام بر مصادیق مختلف مطابق با معیارهای صحت تأویلی است که موردقبول ذهبی نیز میباشد.
زهرا ابراهیمی محمدیه؛ سید محمد علی ایازی؛ جعفر نکونام
چکیده
در سدههای نخستین اسلامی ـ به اقرارِ کتابهایی چون «قتلیالقرآن» ابواسحاق ثعلبی (م 427ق.) ـ قرآن، چنان کشش و جذبهای در مخاطبان برمیانگیخت و چنان در آنان اثر میگذاشت که مدهوششان میساخت، اشک از چشمانشان جاری میکرد و در بسیاری از مواقع، اثرگذاریاش در حدی بود که سامعان و تالیان قرآن، جان به جانآفرین تسلیم میکردند. ...
بیشتر
در سدههای نخستین اسلامی ـ به اقرارِ کتابهایی چون «قتلیالقرآن» ابواسحاق ثعلبی (م 427ق.) ـ قرآن، چنان کشش و جذبهای در مخاطبان برمیانگیخت و چنان در آنان اثر میگذاشت که مدهوششان میساخت، اشک از چشمانشان جاری میکرد و در بسیاری از مواقع، اثرگذاریاش در حدی بود که سامعان و تالیان قرآن، جان به جانآفرین تسلیم میکردند. مقاله حاضر با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با تأکید بر کتاب قتلیالقرآن ثعلبی ـ که حکایات آن ارتباط مستقیم با تأثیرگذاریهای شگرف قرآن دارد ـ این مسئله را بررسی کرده است؛ نتیجه آنکه سه عنصرِ «قرآن»، «تالی» و «سامع» در این مسئله نقش ایفا میکنند اما هر دو عنصر اخیر، بر عنصر اصلی ـ یعنی قرآن ـ استوارند. قرآن، خود ساختار آهنگین و آهنگپذیری دارد که با عناصر عارضی «صدای حزن آلود»، «صدای برخاسته از خلوص نفس» و نیز «صدای آهنگین»، از بُعد جلالی و جمالی بر سامعان و تالیان خود تأثیر میگذارد؛ آن هم تأثیری که مراتبش با موارد مشابه قابل مقایسه نیست و این تأثیر نیز بیشتر در بُعد جلالی و خوف و خشیت افکنی به سامع یا تالی نمود دارد و تأثیر جمالی نیز علاوه بر آنکه خود مستقلاً عمل میکند، زمینه را برای بُعد جلالی نیز آماده میسازد، بهگونهای که این تأثیرگذاری را در حیطه معنایی بسیار پرقدرت جلوه میدهد.
محمدمهدی فیروزمهر؛ فرج الله میرعرب
چکیده
قرآن که سنگ بنای معارف و شریعت اسلامی است، درباره دلالت ظواهر آن بر مراد خدا سه نظر وجود دارد 1. عدم حجیت بدون مراجعه به معصوم؛ 2. حجیت تنجزّی و تعذری که در محدودۀ قوانین و تکالیف کارایی دارد؛ 3. دلالت قطعی ظواهر بر مراد در گستره احکام، معارف، علوم تکوینی و تاریخی. بررسی این مسئله بسیار مهم است، زیرا تضعیف قرآن یا حذف آن از بنیان معارف ...
بیشتر
قرآن که سنگ بنای معارف و شریعت اسلامی است، درباره دلالت ظواهر آن بر مراد خدا سه نظر وجود دارد 1. عدم حجیت بدون مراجعه به معصوم؛ 2. حجیت تنجزّی و تعذری که در محدودۀ قوانین و تکالیف کارایی دارد؛ 3. دلالت قطعی ظواهر بر مراد در گستره احکام، معارف، علوم تکوینی و تاریخی. بررسی این مسئله بسیار مهم است، زیرا تضعیف قرآن یا حذف آن از بنیان معارف اسلام، اساس دین را دچار مشکل میکند. به-نظر میرسد مسئله مربوط است به نوع برداشت از آیاتی که قرآن را هدایت، نور، مبین، عاری از اختلاف و... میدانند. همچنین آیات و روایاتی که قرآن را کتاب جاوید و حجت بر همه انسانها تا قیامت میدانند. چگونه ممکن است ظواهر قرآن دلالت روشن و مبرهنی نداشته باشند و قرآن از روز نزول تا پایان تاریخ حجت روشن خدا بر بندگان باشد؟ آیاتی که بر معجزه بودن همه قرآن دلالت دارند، نیز نشان میدهد آنچه عنوان ظواهر در قرآن دارد، باید مراد الهى باشد وگرنه، نه تنها قرآن معجزه نیست، بلکه حتى بلیغ و فصیح دانستن آن جاى تأمل دارد. نظریه قطعیالدلاله بودن ظواهر قرآنی سؤالاتی را به دنبال دارد که نیازمند پاسخ هستند. این پژوهش که به روش کتابخانهای- اِسنادی و تحلیل محتوایی، توصیفی و شبهپژوهانه انجام گرفته، انگاره مورد نظر را مسئله خود قرار داده و آن را قابل تأیید نشان داده است.