بررسی و نقد شبهة ناسازگاری آیات مربوط به مدت آفرینش آسمان و زمین

محمّدابراهیم روشن‌ضمیر؛ سید ابوالقاسم حسینی زیدی

دوره 8، شماره 28 ، خرداد 1396، ، صفحه 101-125

https://doi.org/10.22054/rjqk.2017.7918

چکیده
  از آغازین روزهای نزول وحی، دشمنان با طرح شبهاتی درصدد القای ناهماهنگی و تناقض آیات قرآن بودند، ولی در دو قرن اخیر، با گسترش مطالعات خاورشناسان دربارة اسلام که در رأس آنان گلدزیهر، نولدکه و... قرار دارند، به شبهة ناهماهنگی آیات دامن زده شد و این موضوع دستمایة انکار وحیانی بودن قرآن گردید. یکی از موارد توهم تناقض در قرآن این است که خداوند ...  بیشتر

قرآن و شاخصه‌های اسلام اصیل در مصاف با اسلام انحرافی

محمّدرضا ابراهیم‌نژاد

دوره 5، شماره 17 ، شهریور 1393، ، صفحه 103-123

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.1379

چکیده
  تاریخ اسلام و جهان نشان می‌دهد که دین اسلام روح حیات را به کالبد بشریّت دمید و جامعة انسانی را احیا نمود. امّا از آغاز تاکنون همواره دشمنانی وجود داشته که مصمّم به نابودی اسلام یا پیشگیری از تأثیرگذاری آن بوده‌اند. بدین منظور، نسخه‌هایی از اسلام غیرواقعی و قرائت‌هایی تحریف شده از اسلام را در برابر اسلام حقیقی و اصیل ارائه نموده‌اند ...  بیشتر

تحلیل و بررسی دلالت آیة تطهیر بر عصمت اهل بیت(ع) در نگاه مفسران شیعه و اهل سنّت

کاوس روحی برندق؛ سید سجاد غلامی

دوره 8، شماره 30 ، آذر 1396، ، صفحه 103-132

https://doi.org/10.22054/rjqk.2017.8722

چکیده
  در قرآن کریم، آیاتی با بسامد فراوان دربارة امامت، ولایت و فضایل اهل بیت(ع) وجود دارد. یکی از این آیات که مفسران در محتوای آن بحث و گفتگو کرده‌اند، «آیة تطهیر» می‌باشد که راهگشاترین آیه دربارة منزلت، عصمت و امامت اهل بیت(ع) است. این مقاله دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنتّ (بیش از 25 تفسیر) را دربارة چگونگی دلالت آیه بر عصمت مورد پژوهش ...  بیشتر

نقش ساختارهای ادبیِ آیات قرآن در اثبات نظریّة تجسّم اعمال

ناصر کولیوند؛ نصرت نیل‌ساز

دوره 7، شماره 24 ، خرداد 1395، ، صفحه 105-130

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.5725

چکیده
  نظریّة تجسّم اعمال که عهده‌دار تبیینِ کیفیّت و نحوة دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می‌کند. درگفته‌های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّة عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می‌خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئلة تجسّم اعمال اشاره شده ...  بیشتر

تحلیلی بر دیدگاه ابن‌تیمیه در مجاز قرآنی و نقد آن

حمزه علی بهرامی؛ مجتبی سپاهی

دوره 9، شماره 32 ، خرداد 1397، ، صفحه 105-125

https://doi.org/10.22054/rjqk.2018.32529.1704

چکیده
  یکی از صناعات ادبی و اعجازی قرآن، وقوع مجاز در آن است. اصل وقوع مجاز در قرآن پذیرفتة بیشتر علمای اسلام است و کتاب‌های فراوانی در این زمینه نوشته‌اند. از این میان، ابن‌تیمیة حرّانی (د. 728 ق.) به عنوان برجسته‌ترین نظریه‌پرداز جریان سلفی ـ تکفیری ـ وهابیت، وقوع مجاز در قرآن را انکار می‌کند. وی به عنوان یکی از مؤسسان جریان تکفیری و آرای ...  بیشتر

کرامت اقتضایی انسان در بوتة نقد

محمّد سبحانی‌نیا

دوره 6، شماره 22 ، مهر 1394، ، صفحه 107-136

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.4505

چکیده
  یکی از مباحث مهم در حوزة انسان‌شناسی، کرامت انسان است. از آنجا که امروزه کرامت انسانی با مباحث حقوق بشر رابطه‌ای ناگسستنی یافته است، تحلیل و تبیین آن در چارچوب قرآن کریم امری ضروری است. تأمّل در آرای قرآن‌پژوهان و مفسّران، نشان از آن دارد که در بحث کرامت انسان، اندیشه واحدی مشاهده نمی‌شود. برخی از قرآن‌پژوهان به جای کرامتِ «ذاتی»، ...  بیشتر

پیدایش و ظهور سکولاریسم و نگرش قرآن نسبت به آن

محمد خسین مردانی نوکنده

دوره 2، شماره 5 ، شهریور 1390، ، صفحه 107-136

چکیده
  سکولاریسم را به دنیاگرایی یا دنیاپرستی ترجمه کرده‌اند. سکولاریسم، به معنای نگرش دنیوی داشتن به ساحت‌های حیات انسانی از قبیل حکومت، فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و... است. عصاره تعاریف سکولاریسم در بندهای ذیل خلاصه می‌شود: حذف دین از متن جامعه، عطف توجه آدمیان به مسائل بشری، جلوگیری از تبدیل دین به امری اجتماعی، توجیه رفتارها بر اساس قدرت ...  بیشتر

شرح‌صدر از دیدگاه قرآن

جمال فرزند وحی؛ ملیحه قاسمی نژاد

دوره 3، شماره 8 ، خرداد 1391، ، صفحه 107-132

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5585

چکیده
  عبارت «شرح صدر» از آنجا که نقش مهمی در کمال معنوی و هدایت انسان‌ها دارد، چندین بار در آیات قرآن کریم تکرار شده است. شرح صدر در دو آیه به طور مطلق به کار رفته و در دو مورد نیز به اسلام و در یک مورد به کفر مقید شده است. این ویژگی موهبتی الهی است که عواملی مانند اراده الهی، عبادت، ذکر، علم، تلاش و . . . آن را تقویت می‌کند و دارای ثمراتی ...  بیشتر

«بررسی تطبیقی معنای«الی» در آیه وضو از دیدگاه فریقین»

آزاده ابراهیمی فخاری؛ ولی الله جعفری؛ لیلا شمس

دوره 10، شماره 38 ، آذر 1398، ، صفحه 107-136

https://doi.org/10.22054/rjqk.2020.10555

چکیده
  اختلاف مبانی تفسیری در آیات الاحکام منشأ اختلافات فقهی شده است. مبانی ادبی، پیرامون حروف جاره ازآن جمله است. با وجود این اختلاف نظرها ضرورت تحقیق بیشتر در این زمینه محرز می شود تا به مراد جدی خداوند و استنباط فقهی صحیح دست یابیم. در این مقاله با روش تحلیلی-انتقادی به بررسی تطبیقی معنای «الی» در آیه 6 سوره مبارکه پرداخته شده است. ...  بیشتر

واکاوی وجه ارتباط هدایت به متّقین در نظر مفسّران

محمّدحسین شیرافکن؛ علیرضا قایمی‌نیا

دوره 7، شماره 25 ، شهریور 1395، ، صفحه 109-132

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.7087

چکیده
  از جمله مسائلی که از دیرباز در همة انحای نگرش تفسیری و در همة اعصار تا امروز، معرکة آرای مفسّران قرار گرفته است، وجه ارتباط هدایت قرآن کریم به متّقین می‌باشد. قرآنی که حکمت نزول آن هدایت عالمیان معرّفی شده، به چه علّت در آیة دوم سورة بقره هدایت آن به متّقین نسبت داده شده است؟ منظور از هدایت و متّقین در این آیه چیست؟ آیا این نسبت دالّ ...  بیشتر

فلسفه‌ی آفرینش از منظر قرآن کریم؛ مطالعه مورد پژوهانه: آیات مربوط به «آفرینش بحق» آسمان ها و زمین

کاوس روحی برندق؛ محمد آسنجرانی؛ علی بیدسرخی

دوره 9، شماره 34 ، مهر 1397، ، صفحه 109-132

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.34021.1738

چکیده
  قرآن کریم در آیات متعددی به فلسفه آفرینش با تعبیر« بالحق» اشاره نموده است. مفسران دیدگاه های گوناگونی را در تبیین فلسفه آفرینش هستی در ذیل آیات دربردارنده این تعبیر بیان داشته اند که به طور کلی عبارت اند از ؛ 1-آفرینش صواب 2-آفرینش با کلام حق 3-آفرینش حکیمانه 4-آفرینش مبتنی بر عدل و انصاف 5- آفرینش هدفدار، که این دیدگاه ها قابل نقد ...  بیشتر

تلمیحات قرآنی در خطبة اوّل نهج‌البلاغه

سیّدمحسن طباطبائی

دوره 6، شماره 23 ، دی 1394، ، صفحه 113-137

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.5408

چکیده
  تلمیح استفاده از آیه، حدیث، داستان یا مَثَل معروفی در کلام است و موجب زیبایی کلام و تأکید و ترویج منبع مورد استفاده می‌گردد. عالمان فنّ بلاغت، تلمیح را در مجموعة صنایع معنوی بدیع قرار داده‌اند و برخی آن را مترادف و بعضی قِسمی از تضمین می‌دانند. جایگاه قرآن کریم و پس از آن، نهج‌البلاغه به عنوان دو منبع غنی معارف اسلامی همواره مورد ...  بیشتر

بررسی آموزۀ فدا شدن حضرت مسیح با رویکرد انتقادی بر اساس قرآن کریم

حسین شریفی؛ حسین بدری؛ الهه باشتنی رنجور

دوره 13، شماره 51 ، اسفند 1401، ، صفحه 113-140

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.67421.2597

چکیده
  نقد و بررسی و معقولیت‌سنجی آموزه‌های ادیان یکی از پرسش‌های مبتلابه بشر است و در این میان، آموزۀ فدا که به موجب آن بشریت به خاطر گناه ابوالبشر حضرت آدم باید تاوان و خسارتی بپردازد واین خسارت با رنج و مرگ مسیح پرداخته شده­است، از جمله مسائلی است که در هاضمۀ ادراکی و عقلانیت انسان مدرن با چالش‌هایی مقرون شده­است چالش‌برانگیز در ...  بیشتر

بررسی جایگاه تاریخ و قصص در قرآن

زهرا رضایی

دوره 5، شماره 18 ، آذر 1393، ، صفحه 115-135

https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.1858

چکیده
  قرآن کریم سرشار از قصص و گزارش‌های تاریخی مربوط به امّت‌های پیشین و پیامبران آنان با هدف انتقال معارف وحیانی و هدایت انسان است. با این حال، در قرآن مستقیماً اشاره‌ای به تاریخ و تاریخ‌نگاری نشده است و خود این کتاب مبتنی بر تاریخ‌نگاری نیست. پرسش‌های اصلی این جستار عبارتند از: 1ـ چه ارتباطی میان قرآن و تاریخ وجود دارد؟ 2ـ هدف از استفاده ...  بیشتر

نقد و بررسی دیدگاه ویلیام فدرر دربارة مصادر قرآن

محسن نورائی؛ سید کامل عسکری؛ محمد شریفی

دوره 8، شماره 29 ، شهریور 1396، ، صفحه 117-141

https://doi.org/10.22054/rjqk.2017.8229

چکیده
  در سده‌های اخیر، قرآن‌پژوهی از اولویت‌های مهم مستشرقان است. شماری از این آثار به انکار و یا دست‌کم تردید در وحیانیت قرآن تصریح دارد. ویلیام جوزف فدرر، نویسنده و مورخ معاصر آمریکایی نیز همسو با این نظر، منکر الهی بودن قرآن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی ابعاد مختلف ادعای فدرر را به بحث می‌نهد و به بررسی دیدگاه ویلیام فدرر ...  بیشتر

تحلیل و نقد دیدگاه فاطمه مرنیسی درمورد حجاب با تأکید بر آیه 53 سوره احزاب

علی شریفی؛ اشکان نعیمی؛ فرشته کوئینی

دوره 13، شماره 49 ، تیر 1401، ، صفحه 117-146

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.68306.2628

چکیده
  طی چند دهه اخیر، حجاب از جمله مهمترین احکامی بوده که در حوزه زنان مورد توجه جریانهاییموسوم به نواندیشان دینی و فمینیسم اسالمی قرارگرفته است و آنها با نگرشی عرفی سعی در قرائتی نو از آیات حجاب بر مبنای رعایت حقوق زنان داشتهاند. فاطمه مرنیسی از جمله این افراد است که در یکی از آثار خود به نام »زنان پردهنشین، نخبگان جوشنپوش« ...  بیشتر

عواطف مثبت، آثار و راهکارهای تقویت آن در سورۀ یوسف(ع)

علی محمّد میرجلیلی؛ محمّد شریفی؛ احمد صادقیان؛ بی‌بی رقیّه مصدّق

دوره 6، شماره 21 ، شهریور 1394، ، صفحه 119-141

https://doi.org/10.22054/rjqk.2015.3727

چکیده
  عواطف و احساسات مثبت، اصلی‌ترین رهبرانی هستند که نوع بشر، ادامۀ حیات خود را تا حدود زیادی، وامدار قدرت این عوامل در تعاملات انسانی است. نیروهایی همچون ایمان و تقوای الهی، امید به خداوند، عفو و گذشت، همدلی و همراهی، رابطة صمیمانه با دیگران از نمونه‌های این عواطف هستند. داستان حضرت یوسف(ع) در قرآن کریم به خاطر نمود زیبای این عواطف در ...  بیشتر

استلزام‌های سیاسی «هدف‌انگاری هستی» از منظر قرآن کریم

محمد عابدی

دوره 9، شماره 33 ، تیر 1397، ، صفحه 119-137

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.38718.1845

چکیده
  بررسی جایگاه «هستی» به معنای دنیای مادّی، اهمیت ویژه‌ای در هدف‌انگاری یا ابزارانگاری آن در سیاست دارد. آیا دستیابی به ابعاد مختلف هستی، هدف سیاست است یا وسیله‌ای که سیاست‌مداران با آن به اهداف سیاسی می‌رسند؟ در این تحقیق، نشان داده می‌شود که گروهی نگاهی مستقل به هستی دارند و آن را «هدف سیاست» می‌دانند، گروهی هستی را ...  بیشتر

وجوه اجتماعی- سیاسی امرکرامت در معرفت قرآنی

عباسعلی رهبر

دوره 13، شماره 50 ، آذر 1401، ، صفحه 119-144

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.69281.2660

چکیده
  با توجه به جایگاه امر کرامت در سیاست قرآنی، هدف از مقاله حاضر شرح وجوه اجتماعی –سیاسی مفهوم کرامت است. زیرا مقوله بنیادین کرامت به عنوان نظریه شناسایی و محـور حقـوق اصیل انسانی- اجتماعی هم جاذب فضایل والای انسانی و اجتماعی بوده و هم نافی ضلالت اخلاقی وجهالت عقلی برای فرد و جامعه خواهد بود. لذا این مقاله در پاسخ به این سوال که: وجوه ...  بیشتر

تحلیل انتقادی آراء گابریل مندل خان درباره مسحور شدن پیامبر(ص)

احترام رستمی؛ حسن رضایی هفتادر

دوره 9، شماره 35 ، اسفند 1397، ، صفحه 125-147

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.38090.1830

چکیده
  تنتیجه ی پذیرش سحر النبی می تواند اصل نبوت پیامبر ص را موردحمله قرار دهد. از طرفی مواجهه غربیان با اسلام از طریق دانشمندان آنها صورت می پذیرد و به هنر،سیاست و سایر ابعاد انعکاس می یابد.از این روتحلیل علمی دیدگاه‌های خاورپژوهان درباره پیامبر(ص) ضرورتی انکارناپذیر است. گابریل مندل خان از اساتید پیشکسوتی است که در عمر طولانی خود مطالعات ...  بیشتر

تحلیل و نقد آراء مفسران درباره ارث زن از شوهر در قرآن با تأکید بر آراء صاحب تفسیر الفرقان

طاهره حسن زاده خیاط

دوره 12، شماره 47 ، دی 1400، ، صفحه 125-146

https://doi.org/10.22054/rjqk.2021.56935.2200

چکیده
  مسألۀ ارث زن از شوهر از مباحثی است که فقها و مفسران شیعه و دیگر مذاهب به طور ویژه به آن پرداخته‌اند. قرآن کریم نیز در آیۀ 12 سوره نساء، جزئیات احکام آن را بیان کرده‌است. از سوی دیگر در روایات متعددی شرایط تحقق ارث زوجه، از قبیل وجود رابطه زوجیت، استمرار زوجیت تا هنگام فوت مورث، دائمی بودن زوجیت، ممنوع نبودن زوجه از ارث و مسائلی همچون ...  بیشتر

انسان در عالم قبل از دنیا

علی اکبر شایسته نژاد

دوره 2، شماره 7 ، اسفند 1390، ، صفحه 127-146

https://doi.org/10.22054/rjqk.2012.5578

چکیده
  در برخی آیات قرآن به شکل مستقیم و غیر مستقیم از اعتراف انسان به وحدانیت خداوند سخن به میان آمده و از عالمی چون "عالم ذر"، "عالم الست" و . . . یاد شده است. در روایات نیز اشاراتی در این زمینه وجود دارد. اندیشمندان در پذیرش این عوالم اختلاف دارند، برخی بر وجود و برخی بر عدم وجود آن استدلال کرده‌اند. نگارنده پس از مرور بر برخی آیات و روایات و ...  بیشتر

ضوابط روشی انتساب نظریه‏ های علمی به قرآن در مطالعات میان رشته‌ای از دیدگاه آیت ‏الله جوادی آملی

علی محمدی آشنانی؛ محمد علی دولت

دوره 13، شماره 48 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 127-160

https://doi.org/10.22054/rjqk.2022.64629.2470

چکیده
  پژوهش‎های میان‎رشته‎ای قرآنی گر چه از یک‏سو، پیوند مستحکم علم و دین و از سوی دیگر در تبیین اعجاز علمی و از سوی سوم در تفسیر علمی، کاربرد دارد؛ اما در صورت بی‏توجهی به ضوابط فهم صحیح و عدم برداشت صحیح از قرآن، انتساب و انطباق نظریات علمی با آن، نوعی تفسیر به رأی، ایجاد التقاط و تحمیل و تحریف، محسوب می‏شود. بدبن رو استخراج و ...  بیشتر

اکوار و ادوار در قرآن

حمید کوه پیما؛ محسن پور محمد

دوره 8، شماره 31 ، اسفند 1396، ، صفحه 129-154

https://doi.org/10.22054/rjqk.2018.31474.1679

چکیده
  یکی از نظریات مشترک و مطرح در علوم پایه و علوم انسانی، به‌ویژه علوم دینی، دیدگاه خلقتی شبه‌انسان، انسان‌نما یا انسانی دیگر غیر از نسل بشر کنونی است. در نگاه کلی، این نظریه را باید متأثر از افسانه‌های تاریخی دانست. وجود برخی ابنیة تاریخی که امکان ایجاد آن‌ها از سوی نسل بشر امروزی وجود ندارد، تصوری برای اندیشمندان ایجاد کرده تا به ...  بیشتر

تحلیل معناشناختی همنشینی "وهن"، "ضعف" و "استکانت" در آیۀ 147 سورۀ آل‌عمران بر مبنای طرح مولفه‌های معنایی

کبری راستگو؛ مرضیه مهدیزاده

دوره 10، شماره 36 ، فروردین 1398، ، صفحه 131-158

https://doi.org/10.22054/rjqk.2019.42235.1905

چکیده
  کاربست طرح "مولفه‌های معنایی" به عنوان یکی از طرح‌های نوین در مطالعات معناشناختی علوم قرآنی، نقش بسزایی در دستیابی به معانی دقیق واژگان این کتاب الهی و شناخت انسجام و ارتباط سیستماتیک مفاهیم آن دارد. با توجه به مسالۀ محدودیت‌های گزینشی واژگان نسبت به یکدیگر، در زبان قرآن کریم که محدود به متنی مشخص و ثابت است، همانند هر متن دیگری، ...  بیشتر